Tòa nhà hóa mộ tập thể do động đất, chủ thầu nói ‘chỉ bị đổ nghiêng’

Được quảng cáo là “một phần nhỏ của thiên đường”, khu chung cư 12 tầng Ronesans Residence khai trương vào năm 2013. Cho đến tuần trước, nó vẫn là biểu tượng của quá trình đô thị hóa nhanh chóng tại thành phố phía nam Thổ Nhĩ Kỳ, cùng sự mở rộng của tầng lớp trung lưu trong 2 thập kỷ.

Thế nhưng, giờ đây, khu chung cư 249 căn hộ đã trở thành một ngôi mộ tập thể và hiện trường vụ án, sau khi bị lật nghiêng trong trận động đất kinh hoàng khiến hàng trăm thi thể mắc kẹt bên dưới, theo Wall Street Journal.

Chủ thầu của Ronesans Residence, Mehmet Coskun, đang bị giam giữ. Ông cho biết mình đã xin được tất cả giấy phép xây dựng cần thiết trước đó, đồng thời phủ nhận việc tòa nhà bị sập.

“Tòa nhà của chúng tôi bị đổ nghiêng”, ông nói với công tố viên.

Coskun là một trong số hơn 230 chủ xây dựng, kiến trúc sư và kỹ sư đang phải đối mặt với thủ tục pháp lý trong bối cảnh công chúng ngày càng phẫn nộ trước sự sụp đổ của hơn 41.000 tòa nhà sau động đất.

Sự tức giận dâng cao

Các chuyên gia, gia đình nạn nhân và đảng đối lập Thổ Nhĩ Kỳ nói rằng nhiều căn hộ bị sập được xây dựng trong thời kỳ bùng nổ nhà ở kéo dài hai thập kỷ.

Bên xây dựng đã không tuân thủ các quy định, tiêu chuẩn, mặc dù một loạt cải cách từng được đưa ra để đảm bảo các tòa nhà vững chắc hơn sau trận động đất năm 1999 khiến ít nhất 17.000 người thiệt mạng.

Theo Guardian, vào thời điểm đó, các nhà chức trách đã cam kết xây dựng các quy định chặt chẽ hơn và áp dụng “thuế động đất” nhằm cải thiện khả năng sẵn sàng ứng phó ở một quốc gia nằm trên hai đường đứt gãy địa chất lớn.

Thế nhưng, gần 24 năm sau, khi trận động đất tàn khốc khác xảy ra, người dân trên khắp Thổ Nhĩ Kỳ không chỉ tìm kiếm những người thân mất tích mà còn phải tìm kiếm câu trả lời.

Phó tổng thống Fuat Oktay cho biết nhiều nghi phạm cho đến nay đã được xác định phải chịu trách nhiệm về sự sụp đổ của nhiều tòa nhà ở 10 tỉnh của Thổ Nhĩ Kỳ, Reuters đưa tin.

Đầu tuần này, ông tuyên bố sẽ điều tra cho đến khi có kết luận, giữa lúc truyền thông nhà nước đăng tải cảnh nghi phạm bị cảnh sát áp giải khỏi nhà hoặc văn phòng.

Bộ Tư pháp Thổ Nhĩ Kỳ đã thành lập các đơn vị đặc biệt để điều tra nghi phạm càng nhanh càng tốt. Ít nhất 3 nhà thầu đã bị an ninh sân bay chặn lại khi họ cố gắng rời khỏi đất nước.

Các vụ bắt giữ diễn ra trong bối cảnh chính phủ đang nỗ lực xoa dịu sự tức giận của công chúng.

Trước đó, chính phủ của Tổng thống Recep Tayyip Erdogan đã chứng kiến sự bùng nổ của ngành xây dựng trên khắp đất nước, đặc biệt là ở vùng trung tâm Anatolia, nơi tập trung các trận động đất vào tuần trước.

Các khu chung cư mọc lên từng là hình ảnh cho thấy sự dịch chuyển xã hội khi tầng lớp trung lưu bảo thủ mở rộng. Giờ đây, nó là biểu tượng của trận động đất tồi tệ nhất ở Thổ Nhĩ Kỳ trong gần một thế kỷ và đặt ra những câu hỏi về tiêu chuẩn, quy định.

“Tôi không chắc chính phủ hiểu được lý do sâu xa của làn sóng tức giận”, Soli Ozel, giáo sư tại Đại học Kadir Has, Istanbul, cho biết. “Bắt giữ các nhà thầu là không đủ”.

Quy định lỏng lẻo

Sự tức giận cũng đang tăng lên xung quanh một loạt lệnh "ân xá xây dựng" được chính phủ ban hành, gần đây nhất là vào năm 2018. Theo đó, chủ nhà và bên xây dựng có thể được miễn hình phạt, trong một số trường hợp là trả phí phạt, đối với công trình trái phép hoặc vi phạm quy chuẩn xây dựng.

Theo một video của chính phủ, đợt ân xá năm 2018 được coi là “bàn tay nhân ái của nhà nước dành cho người dân”.

Một đợt "ân xá xây dựng" khác dự kiến được đưa ra thảo luận trước cuộc bầu cử quốc gia vào tháng 5, thời điểm tương lai chính trị của ông Erdogan được quyết định. Một thành viên cấp cao trong đảng của tổng thống đã kêu gọi hoãn lại việc này.

Quy định “ân xá xây dựng” được đem ra xem xét dù Ngân hàng Thế giới ước tính vào năm 2022 rằng 6,7 triệu tòa nhà dân cư ở Thổ Nhĩ Kỳ cần được trang bị thêm hoặc xây dựng lại để chịu được các cơn địa chấn.

Taner Yuzgec, người đứng đầu phòng kỹ sư dân sự ở thủ đô Ankara, cho biết ân xá đã khiến các tòa nhà gặp rủi ro cao hơn trong trận động đất.

Nó khiến nhiều người sống trong các tòa nhà được xây dựng bằng sắt gỉ hoặc không đủ lượng sắt. Nó dẫn đến những công trình sử dụng cát biển, cột quá mỏng hoặc được xây dựng bởi người không có kiến thức kỹ thuật, Burga Gocke, nhà quy hoạch thành phố Istanbul, nói.

“Trên thực tế, luật này đã làm suy yếu nỗ lực thay đổi các tòa nhà hiện tại để trở nên an toàn và đáng tin cậy hơn”, ông nói. “Thật không may, chúng tôi đã thấy kết quả ngay trước mắt sau trận động đất ở Kahramanmaras”.

Việc nhiều tòa nhà sụp đổ trên một khu vực trải dài hơn 400 km cho thấy sự bùng nổ của ngành xây dựng trong hai thập kỷ qua ở Thổ Nhĩ Kỳ được tạo nên trên nền móng yếu ớt.

Khu chung cư Ayse-Mehmet Polat rộng lớn, gồm 6 tòa nhà, ở Gaziantep đã sụp đổ ngay khi mặt đất bắt đầu rung chuyển vào ngày 6/2.

Nhiều ngày sau, những gia đình có người thân nằm dưới đống đổ nát đã tụ tập lại, yêu cầu câu trả lời.

Trước đó, Mehmet Zavarci đã chuyển từ làng Ibrahimli đến tòa nhà đối diện khu chung cư Polat. Hàng loạt người thân và bạn bè anh cũng chuyển đến khu phức hợp này - dấu hiệu cho thấy tầng lớp trung lưu đang mọc lên như nấm khi nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ tăng gấp 4 lần trong thập kỷ tính đến năm 2013.

Khi trận động đất đầu tiên xảy ra trước bình minh, Zavarci đã gọi vợ và 3 con rời giường rồi lao xuống cầu thang. Vào thời điểm họ bước vào màn đêm lạnh giá, 4 trong số 6 tòa nhà sụp đổ.

“Mọi thứ chúng tôi thấy lúc đó là bụi”, Zavarci (38 tuổi) cho hay.

Trong 5 ngày đầu tiên sau trận động đất, chỉ có 15 người được kéo ra khỏi đống đổ nát còn sống.

Hôm 14/2, chủ thầu Mehmet Ertan Akay, người đã bị bắt vì tội ngộ sát và vi phạm quy tắc xây dựng, tuyên bố với công tố viên rằng khu phức hợp được xây dựng năm 1995-1999 tuân thủ luật pháp hiện hành. Nhưng việc xây dựng, sửa chữa cơ sở hạ tầng được thực hiện bởi một số cư dân sau đó có thể đã dẫn đến hư hỏng phần móng tòa nhà.

Trong khi đó, trên Google Maps, một thông báo mới nghiệt ngã được gán thêm vào Polat: “Đóng cửa vĩnh viễn”.