Tranh luận, phản biện chính sách vẫn còn yếu

"...Vai trò của báo chí là đưa tin trung thực, làm cho thủ tục được minh bạch và thúc đẩy tranh luận”, TS Nguyễn Quang A đã mở đầu bài phát biểu của mình như vậy.

Tranh luận, thảo luận về các quyết sách: Khâu yếu nhất!

Tại Hội thảo “Tác nghiệp báo chí trong việc lấy ý kiến nhân dân về các dự thảo chính sách” tổ chức tại HN sáng nay (27.2). với bài tham luận mang tựa đề khá mở “Dân mong gì ở báo chí trong việc đưa tin bài về các dự thảo chính sách”, vị TS luôn tỏ rõ sự tâm huyết và nhiệt thành đóng góp với nhiều quyết sách của đất nước đã khẳng định:

“Tranh luận, thảo luận về các dự thảo và về tác động khả dĩ của các văn bản là khâu không thể thiếu nếu muốn có các luật, chính sách, chủ trương có chất lượng. Đã là thảo luận, tranh luận thì phải có thông tin, phải tôn trọng các ý kiến khác nhau và chỉ được dùng lý lẽ, lập luận để phân tích, ủng hộ hay phản bác”.

Và TS A cũng nhận định luôn: Khâu này có lẽ đang là khâu yếu nhất trong quá trình xây dựng luật, chính sách và các chủ trương lớn.

TS Nguyễn quang A đang trình bày tham luận tại hội thảo.

Lấy trường hợp khá điển hình được dư luận hết sức quan tâm thời gian qua là dự án bauxite ở Tây Nguyên, TS Nguyễn Quang A chứng minh: Chủ trương làm các dự án về bauxite Tây Nguyên đã có nhiều ý kiến cảnh báo từ các chuyên gia kinh tế, các nhà bảo vệ môi trường... từ năm 2008 về sự phi hiệu quả kinh tế, tác hại tới môi trường và an ninh quốc gia những vẫn được tiến hành.

Cả tuần nay, báo chí lại rộ lên về việc dự án bauxite gặp khó khăn, về việc Thủ tướng yêu cầu ngưng xây dựng cảng Kê Gà chuyên sử dụng để chở bauxite, về nguy cơ phải tính toán lại, thậm chí dừng sản xuất bauxite... TS A cho rằng: Đây là một bài học đắt giá! Các cảnh báo trước đó nay đã trở thành sự thật.

Về trường hợp góp ý sửa đổi Hiến pháp 1992, TS A có đề cập tới sự kiện bản kiến nghị 72, đã được TS nguyễn Đình Lộc – nguyên Bộ trưởng Bộ Tư pháp – thay mặt 72 nhân sĩ cùng hơn 2.000 người ký đồng tình ủng hộ trao tới Ủy ban soạn thảo sửa đổi Hiến pháp 1992, chỉ được một số ít tờ báo đưa tin (?).

Cuối cùng, ông kết: “Người dân mong báo giới đóng vai trò tích cực bằng cách cung cấp thông tin trung thực, tạo môi trường cho các cuộc thảo luận, tranh luận công khai minh bạch và xây dựng. Đây là cách tốt nhất để có được các chính sách và chủ trương có chất lượng”.

Hạn chế trong cách lấy ý kiến

Tiếp cận vấn đề với một góc nhìn khác, nhà báo Đào Tuấn (Lao Động) cho rằng dù luật pháp đã có những quy định khá đầy đủ và chặt chẽ về việc lấy ý kiến của nhân dân trong việc xây dựng các chính sách, văn bản pháp luật như điều 4 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật hay Nghị định 24/2009, “nhưng trong thực tế, chúng ta khó biết nhân dân nào đã được lấy ý kiến dù họ là những đối tượng bị tác động trực tiếp bởi các chính sách đó”.

Nhà báo Đào Tuấn nêu ví dụ về một số chính sách gặp phản ứng từ dư luận thời gian gần đây là Nghị định 94/2011 về sản xuất và kinh doanh rượu (có hiệu lực từ 1.1.2013) và thông tư 30 của Bộ Y tế quy định “Điều kiện an toàn thực phẩm đối với cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống”, quy định “Không được lắp ô kính trên nắp quan tài” của Bộ Văn hóa – Thể thao – Du lịch hay quy định “Thịt tươi chỉ được bán trong vòng 8 giờ” của Bộ NNPTNT để chứng minh rằng những quy định, chính sách này không hề nhận tham khảo, lấy ý kiến rộng rãi của người dân.

Đề cập tới sự hạn chế trong cách thức lấy ý kiến chủ yếu hiện nay của các cơ quan Nhà nước, ông Nguyễn Văn Hiếu, trưởng phòng Pháp luật chính sách, Cục Báo chí (Bộ Thông tin – Truyền thông) cho biết: Việc đăng tải dự thảo văn bản quy phạm pháp luật trên Trang thông tin điện tử của cơ quan chủ trì để lấy ý kiến đóng góp từ người dân, tổ chức, cơ quan là quy định bắt buộc. Song hình thức này không hiệu quả.

Ông Hiếu chỉ ra: Từ đầu năm 2012 tới nay, Trang thông tin điện tử của Bộ đã đăng tải và xin ý kiến góp ý dự thảo 56 văn bản quy phạm pháp luật thì chỉ có 19 dự thảo văn bản có ý kiến đóng góp với 46 ý kiến, còn lại 37 văn bản không có ý kiến góp ý nào, kể cả dự thảo văn bản có liên quan nhiều đến hoạt động báo chí như Quy chế phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí (?).

Ông Hiếu cũng nói thêm: Thời gian qua, các cơ quan báo chí có những bài phân tích, phản biện các dự thảo chính sách nhưng đôi khi mang tính chì chiết, chê bài, coi đó như việc cơ quan chủ trì soạn thảo làm tổn hại đến một số người, quy định chưa hợp thực tế mặc dù đó mới là dự thảo nên việc góp ý chưa thực sự mang tính xây dựng, phản biện chính sách...

Hải Phong