Vì sao Tổng thống Iran thực hiện chuyến đi hiếm hoi tới Trung Quốc?

Ngày 14/2, chuyến thăm cấp cao được thực hiện theo lời mời của ông Tập Cận Bình là chuyến thăm cấp nhà nước đầu tiên của ông Raisi tới quốc gia Đông Á và là chuyến thăm đầu tiên của bất kỳ Tổng thống Iran nào sau 20 năm.

Hai nhà lãnh đạo mới chỉ gặp nhau một lần trước đó vào tháng 9 tại hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) ở Uzbekistan. Vào năm 2021 khi ông Raisi nhậm chức, hai nước đã ký "hiệp ước hợp tác chiến lược" 25 năm và họ đã ký một số văn kiện hợp tác song phương vào ngày 14/2, theo truyền thông nhà nước Trung Quốc.

Tháp tùng chuyến thăm Trung Quốc của ông Raisi là thống đốc ngân hàng trung ương mới, ngoài ra còn có 6 thành viên trong nội các của ông, bao gồm các bộ trưởng tập trung vào kinh tế, dầu mỏ, ngoại giao, thương mại, giao thông và phát triển đô thị và nông nghiệp.

Iran đã phải đối mặt với các lệnh trừng phạt về chương trình hạt nhân và bị chỉ trích vì cung cấp máy bay không người lái cho Nga. Trong khi đó, mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc đã xấu đi vào đầu tháng này sau khi Washington phát hiện một khinh khí cầu được cho là do thám của Trung Quốc trong không phận Mỹ và sau đó bắn hạ nó.

Dưới đây là những điều cần biết về mối quan hệ song phương ngày càng tăng giữa Iran và Trung Quốc.

Chuyến thăm cấp nhà nước hiếm hoi của Tổng thống Iran đại diện cho điều gì?

"Chúng ta đang ở giữa quá trình sắp xếp lại trật tự quan trọng của chính trị thế giới. Như vậy, các mô hình liên minh mới đang xuất hiện và củng cố", Arshin Adib-Moghaddam, giáo sư chính trị và nghiên cứu quốc tế tại Trường Nghiên cứu Phương Đông và Châu Phi (SOAS) của London, đồng thời là tác giả của cuốn What is Iran? cho biết.

Adib-Moghaddam cho biết thêm: "Mối liên kết Iran-Trung Quốc phải được coi là một phần của chòm sao mới này.

Cả hai quốc gia đã phải đối mặt với sự giám sát về lập trường của họ đối với cuộc chiến của Nga ở Ukraine gần một năm trước. Nga và Trung Quốc đều là thành viên của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải, một tổ chức chính trị, kinh tế và an ninh Á-Âu. Tổ chức này được thành lập vào năm 2001 với tên gọi Shanghai Five, tập hợp Nga, Trung Quốc và các quốc gia thuộc Liên Xô cũ ở Trung Á. Tổ chức này đã mở rộng vào năm 2017 để bao gồm Ấn Độ và Pakistan. Vào tháng 9 năm ngoái, Iran đã ký một bản ghi nhớ để gia nhập tổ chức. Nhóm đặt mục tiêu hoạt động như một đối trọng với ảnh hưởng của phương Tây và là tổ chức khu vực lớn nhất thế giới.

Những thỏa thuận nào có thể sẽ đạt được giữa Iran và Trung Quốc?

Việc thực hiện "hiệp ước hợp tác chiến lược" 25 năm dự kiến sẽ nổi bật. Hiệp ước này nhằm chứng kiến Trung Quốc đầu tư hàng tỷ đô la vào lĩnh vực dầu khí của Iran, để đổi lấy nguồn cung cấp.

Trung Quốc đã là đối tác thương mại lớn nhất của Iran nhưng chỉ đầu tư 162 triệu đô la trong năm đầu tiên ông Raisi làm tổng thống. Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của Iran. Theo dữ liệu do hải quan Iran ghi lại trong 10 tháng đầu năm dương lịch hiện tại của Iran—kết thúc vào tháng 3—xuất khẩu của Tehran sang Bắc Kinh trị giá 12,6 tỷ USD, trong khi nhập khẩu hàng hóa trị giá 12,7 tỷ USD từ Trung Quốc.

Ngoài ra, các vấn đề khu vực như cuộc chiến của Nga ở Ukraine và thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015 với các cường quốc thế giới, trong đó Trung Quốc là một bên ký kết, dự kiến sẽ được thảo luận. Các cuộc đàm phán hạt nhân vẫn bế tắc nhưng trưởng đoàn đàm phán hạt nhân của Iran, Ali Bagheri Kani, nằm trong phái đoàn Iran đến thăm Trung Quốc. Các biện pháp trừng phạt là một trở ngại lớn đối với việc phát triển các hợp đồng và dự án mới như một phần của hiệp ước hợp tác 25 năm.

Cũng trong chương trình nghị sự là mối quan hệ của Iran với các chính phủ Ả Rập. Vào cuối năm ngoái, Tehran đã triệu tập đại sứ Trung Quốc tại Iran sau khi Bắc Kinh tham gia Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh đưa ra một tuyên bố đặt câu hỏi về các yêu sách lãnh thổ của Iran ở eo biển Hormuz. Tehran bày tỏ "sự không hài lòng mạnh mẽ" trong chuyến thăm. Trong khi một số người có thể mong đợi vấn đề này sẽ được thảo luận ở Bắc Kinh, Arshin Adib-Moghaddam cho rằng cả hai bên sẽ cố gắng tránh điều đó một cách khéo léo nhất.

Ông nói rằng các quốc gia có thể sẽ "không đưa yếu tố GCC vào mối quan hệ song phương của họ, vì họ nhận thức được rằng lợi ích của họ không nhất thiết phải phù hợp với mọi mặt trận địa chính trị".