Việt Nam 'thu nhỏ' cách đây hơn 100 năm qua 261 bức ảnh Đông Dương của nhiếp ảnh gia Pháp

Ngay từ cuối thế kỷ thứ 19, nhiều nhiếp ảnh gia người Pháp, trong đó có Pierre Dieulefils - tác giả của Đông Dương xinh đẹp và kỳ vĩ , đã bỏ công sức để nghiên cứu và tìm hiểu nền văn hóa của Việt Nam. Các tác phẩm được chụp trong giai đoạn này phản ánh đời sống thường nhật, sinh hoạt của người Việt và những bức ảnh xa xưa đó theo thời gian đã trở thành nguồn tư liệu vô giá.

Người chép sử của xứ Đông Dương bằng hình ảnh

Sinh năm 1862 tại làng Malestroit ở vùng Bretagne (Pháp), Pierre Dieulefils gắn bó với đời binh nghiệp vào năm 1883, được phân vào trung đoàn pháo binh và sang Đông Dương lần đầu vào năm 1885. Hai năm sau, ông giải ngũ, trở về Pháp, rồi thời gian rảnh rỗi ông quay lại xứ Bắc Kỳ, rẽ hẳn sang làm nghệ sĩ nhiếp ảnh và nhà xuất bản bưu ảnh chuyên nghiệp.

Năm 1905, ông đến Sài Gòn, lưu lạc sang Phnom Penh và Angkor, vẫn không quên chụp lại những bức ảnh kỳ thú. Năm 1909, Pierre Dieulefils tập hợp bộ ảnh về Đông Dương và xuất bản tập sách ảnh có nhan đề Indo-chine pittoresque & monumentale: Annam – Tonkin (Đông Dương xinh đẹp và kỳ vĩ: Trung Kỳ – Bắc Kỳ). Tác phẩm này từng mang về cho ông huy chương vàng tại Đấu xảo quốc tế ở Bruxelles (Bỉ) năm 1910. Năm 1913, ông trở về Pháp, dành phần lớn thời gian vào việc sáng tác thơ ca, rồi nhẹ nhàng qua đời năm 1937 tại quê nhà Malestroit.

Dưới con mắt của nhiều người đương thời, Pierre Dieulefils là người "ăn nên làm ra" với nguồn lợi lớn từ nghề xuất bản bưu ảnh. Tuy nhiên, thành công đáng quý của ông là việc đã kịp ghi lại được những hình ảnh chân thực và quý giá về xứ Đông Dương xinh đẹp và kỳ vĩ cách đây một thế kỷ, giúp ông trở thành một trong những nhà chép sử bằng hình ảnh của xứ sở này.

Với 261 bức ảnh độc, lạ, tác giả như đưa người xem trở lại thời quá khứ, chiêm ngưỡng vẻ đẹp cách đây hơn 100 năm của cảnh quan, các công trình kiến trúc, các di tích văn hóa - lịch sử khắp ba miền đất nước Việt Nam và gặp gỡ những chứng nhân một thời: từ thác Bản Giốc ở vùng biên giới Cao Bằng đến hồ Hoàn Kiếm một ngày mùa thu; từ ải Nam Quan đến nhà thờ Đức Bà, Vũng Tàu, Tây Ninh; từ phố Hàng Bạc, Paul Bert (Tràng Tiền) đến khu phố Tàu giữa Sài Gòn; từ cư dân đồng bằng sông Hồng đến thị vệ, quan lại và cả vua Duy Tân ở kinh thành Huế; từ những cảnh hoang sơ đến đền đài, cung điện... được chú thích với nhiều ngôn ngữ: Việt, Pháp, Anh, Đức.

Đặc biệt, phần chú thích ảnh được dịch giả Lưu Đình Tuân chuyển ngữ từ nguyên tác tiếng Pháp, có tham khảo thêm phần chú chữ Hán - Nôm của ông Claude Maitre, từng là Giám đốc Viện Viễn Đông Bác cổ tại Hà Nội và các nguồn tài liệu khác. Ngoài ra, dịch giả Ngụy Hữu Tâm hiệu đính phần chú thích tiếng Đức. Để đảm bảo chất lượng mỹ thuật, bản phổ thông Đông Dương xinh đẹp và kỳ vĩ được in khổ lớn, bìa cứng. Toàn bộ khâu làm ruột sách, gắn bìa đều được thực hiện bằng tay với sự khéo léo và tỉ mỉ của những người thợ lành nghề.

Đông Dương xinh đẹp và kỳ vĩ - cuốn sách thứ hai nằm trong tủ sách Đông Dương rất quý và độc đáo của Đông A. Được biết, ngoài các bản phổ thông cho ấn phẩm "có một không hai" này của nhiếp ảnh gia nổi tiếng Pierre Dieulefils, Đông A còn ấn hành môt số bản giới hạn với bìa cứng làm thủ công có đóng dấu đỏ của Đông A, trong đó bao gồm 5 bản ký hiệu lần lượt Đ, Ô, N, G, A và 365 bản đánh số từ DA 001 đến DA 365, dành cho những người sưu tầm và dân chơi sách.