“Yêu cầu đổi mới cấp bách hơn bao giờ hết”

Chưa thể bằng lòng, thỏa mãn

Nhìn thẳng vào những hạn chế và đưa ra những giải pháp triệt để hơn, đó là cảm nhận đối với phần tham luận của Bộ trưởng Bộ Kế hoạch – Đầu tư Bùi Quang Vinh sáng 22.1. Theo Bộ trưởng Vinh, Đại hội XII đánh dấu 85 năm thành lập Đảng, hơn 40 năm đất nước hòa bình, thống nhất, tròn 30 năm tiến hành công cuộc đổi mới, đưa VN từ 1 trong những quốc gia nghèo nhất thế giới thành một nước có thu nhập trung bình. Từ 1986 đến nay, thu nhập bình quân đầu người đã tăng 4 lần, tỉ lệ hộ nghèo giảm từ 95% xuống còn dưới 5%.

“Những thành tựu của công cuộc đổi mới là không thể phủ nhận, đó là cũng là nguyên nhân giúp Việt Nam vượt qua thách thức trong hơn 30 năm qua. Tuy nhiên, chúng ta chưa bằng lòng, thỏa mãn với những gì đạt được, nhất là khi nhìn lại mình trong tương quan nước bên cạnh có cùng điều kiện. Việt Nam hiện vẫn là một nước nghèo”, ông Vinh đánh giá.

Đưa ra dẫn chứng, Bộ trưởng cho rằng: Đầu thế kỷ 19, vào năm 1820, Việt Nam đã có vị thế rất đáng nể trong khu vực về dân số cũng như quy mô kinh tế, lớn hơn cả Philippines và Myanmar gộp lại, gấp hơn 1,5 Thái Lan, thu nhập bình quân đầu người khi đó xấp xỉ mức trung bình của thế giới. Nhưng hiện nay, theo số liệu 2014, thu nhập bình quân đầu người của nước ta chỉ bằng 1/5 mức trung bình của thế giới, nghĩa là 2052 USD so với gần 12.000USD mức bình quân thế giới, chỉ bằng hơn 1/3 thu nhập bình quân của Thái Lan.

“Mọi sự so sánh khập khiễng, vì trong lịch sử Việt Nam đã phải trải qua nhiều cuộc chiến chống xâm lược, thống nhất đất nước. Nhưng chúng ta đã có 40 năm sống trong hòa bình độc lập, 30 năm đổi mới. Đây là quãng thời gian dài, tương đương với thời gian các quốc gia lân cận như Hàn Quốc, Nhật Bản... đưa đất nước họ từ nông nghiệp nghèo nàn, lạc hậu trở thành quốc gia có kinh tế phát triển”, Bộ trưởng Vinh thẳng thắn nhìn nhận.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch – Đầu tư thẳng thắn chia sẻ trong tham luận trình bày tại Đại hội.

Ba lý do để Việt Nam phải đổi mới

Theo ông Vinh, hiện nay yêu cầu đổi mới cấp bách hơn bao giờ hết. Bởi, Việt Nam đang trong cơ hội ngắn ngủi còn lại của dân số vàng, từ 1970 và thường kéo dài 50 năm. “Theo tính toán đến năm 2020 chúng ta hết cơ hội dân số vàng. Như vậy chúng ta chỉ còn tối đa 10 năm thời kỳ dân số trong lao dộng độ tuổi cao nhất, sau đó giảm dần”, Bộ trưởng phân tích.

Thứ hai là động lực từ công cuộc đổi mới trước đây mang lại đang dần ít phát huy tác dụng. Bên cạnh đó dư địa cho tăng trưởng dựa trên tăng vốn đầu tư, lao động giá rẻ, khai thác tài nguyên khoáng sản cũng không còn nhiều lợi thế.

Cuối cùng, Việt Nam đang hội nhập ngày càng sâu hơn vào nền kinh tế thế giới, chúng ta chấp nhận hội nhập tức là chấp nhận cạnh tranh. Do đó nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế là một đòi hỏi có ý nghĩa sống còn.

Vì ba lý do nêu trên, Việt Nam phải tiếp tục đổi mới mạnh mẽ hơn nữa, hiệu quả hơn nữa nếu không muốn tụt lại phía sau, nếu không muốn nền kinh tế trì trệ kéo dài rơi vào bẫy thu nhập trung bình thấp.

Bức thiết đổi mới chính trị

Bộ trưởng Bùi Quang Vinh phân tích thêm một nguyên nhân cho sự chậm phát triển của đất nước thời gian qua. Ông nhớ lại: Cũng tại hội trường này cách đây 5 năm, Đại hội 11 thông qua chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2011-2020, tại trang 99 nêu rõ: phải kiên trì và quyết liệt thực hiện đổi mới, đổi mới chính trị phải đồng bộ đổi mới kinh tế theo lộ trình thích hợp, trọng tâm là hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa, đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, mở rộng dân chủ trong đảng và trong xã hội.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Bùi Quang Vinh cho rằng: “Thực tế 5 năm qua, chúng ta đã tích cực đổi mới thể chế kinh tế và đạt một số kết quả nhất định. Nhưng đổi mới về chính trị thì hầu như chưa làm. Chính vì vậy, công cuộc đổi mới trong 5 năm qua chưa thực sự đem lại hiệu quả như mong muốn”.

Cũng theo Bộ trưởng, nhìn lại thực tế 30 năm qua, thành tựu lớn nhất, bao trùm nhất của công cuộc đổi mới đó là đã chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường, làm thay đổi căn bản cuộc sống và đưa đất nước phát  triển. Tuy vậy, 70 năm qua, cơ cấu tổ chức, phương thức hoạt động của bộ máy đảng, Nhà nước, đoàn thể các cấp trong hệ thống chính trị gần như không thay đổi.

Một hệ thống chính trị phù hợp với nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung trước đây, đặc biệt trong hoàn cảnh chiến tranh nay không còn phù hợp nền kinh tế thị trường, thậm chí còn là rào cản, trở ngại cho sự phát triển.

Vì vậy, trong giai đoạn tới, theo Bộ trưởng Vinh, việc đổi mới chính trị đồng bộ với đổi mới kinh tế là yêu hết sức cấp bách. Đảng là người lãnh đạo cao nhất đất nước, cần chủ động nghiêm khắc đánh giá lại chính mình, thực hiện nghiêm chỉnh những nghị quyết mà Đại hội Đảng toàn quốc quyết định, kiên quyết đổi mới cơ cấu tổ chức, chức năng nhiệm vụ, phương thức hoạt động của bộ máy Đảng, Nhà nước, các đoàn thể chính trị để hoạt động hiệu quả hơn, thực chất hơn. Đây là nhân tố tiên quyết, quan trọng nhất cho quá trình đổi mới tiếp theo. Làm tốt điều này, Đảng sẽ lấy lại niềm tin trong nhân dân bằng tấm gương tự đổi mới và sự lãnh đạo hiệu quả của mình đối với đất nước, dân tộc.