10 năm thực hiện quy hoạch chung xây dựng Thủ đô: Nhiều quy hoạch vẫn còn "trên giấy"

Nhiều tồn tại, bất cập

Đánh giá chung về thực trạng hệ thống hạ tầng xã hội sau 10 năm (2011-2021) thực hiện Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô theo Quyết định số 1259 của Thủ tướng Chính phủ (QHC 1259), báo cáo của Sở Quy hoạch kiến trúc Hà Nội cho thấy còn nhiều tồn tại.

Cụ thể, theo QHC 1259, định hướng quy hoạch hệ thống dịch vụ thương mại gồm: Trong khu vực đô thị trung tâm sẽ xây dựng Trung tâm Hội chợ triển lãm quốc gia tại Mễ Trì (quy mô 120ha); xây dựng Trung tâm Tài chính ngân hàng (khoảng 20ha/khu) và xây dựng mới Trung tâm Hà Nội Expo ở Đông Anh (khoảng 50ha);

Xây dựng mới Trung tâm Tài chính thương mại quốc tế (khoảng 50ha) tại khu vực Tây Hồ Tây; xây mới Trung tâm Dịch vụ thương mại Tài chính ngân hàng tại các khu đô thị Hà Đông, Đan Phượng, Hoài Đức, Thường Tín - Thanh Trì (khoảng 10-30 ha/khu); hình thành mới các Trung tâm Thương mại tổng hợp cấp thành phố (10-15ha/khu) tại Thượng Đình, Vĩnh Tuy...

Bên cạnh đó, hình thành mạng lưới các trung tâm thương mại, siêu thị, chợ theo các cấp phục vụ. Hình thành 2 khu dịch vụ tiếp vận trung chuyển hàng hóa (logistics) tại Sóc Sơn và Phú Xuyên; hình thành mạng lưới chợ đầu mối nông sản tổng hợp cấp vùng (diện tích từ 20-30ha/chợ) gắn với các vùng nông nghiệp rau, hoa, quả sản lượng cao tại 5 khu vực: phía Bắc (Mê Linh), phía Nam (Phú Xuyên), phía Tây (Quốc Oai), phía Đông (Long Biên, Gia Lâm), phía Tây Bắc (Sơn Tây).

Hình thành mạng lưới trung tâm bán buôn và mua sắm cấp vùng (diện tích khoảng 20ha/trung tâm) gắn với khu vực đô thị trung tâm, các đô thị vệ tinh và các đầu mối giao thông liên vùng tại Sóc Sơn, Phú Xuyên, Hòa Lạc, Chúc Sơn, Gia Lâm.

Tuy nhiên theo Sở Quy hoạch kiến trúc Hà Nội, qua gần 10 năm thực hiện QHC 1259, toàn TP.Hà Nội mới có 29 trung tâm thương mại (đạt 30,2%), 127 siêu thị (đạt 12,7%), 458 chợ (đạt 75,7%). Tiến độ triển khai các quy hoạch, dự án phát triển còn chậm, chưa đảm bảo tiến độ đề ra (đặc biệt là việc phát triển các chợ đầu mối logistics phân phối nông sản vùng theo từng khu vực)

Về định hướng quy hoạch mạng lưới giáo dục, đào tạo, theo các quy định của QH1259 thì sẽ di dời quy mô đào tạo tập trung tại khu vực các quận huyện nội thành hiện nay ra các khu vực đô thị vệ tinh, hình thành các khu đào tạo đại học tập trung với hệ thống hạ tầng đồng bộ.

Định hướng đến năm 2030 quy mô đào tạo khu vực Thủ đô Hà Nội khoảng 65 - 70 vạn sinh viên, chiếm 40% tổng số sinh viên vùng đồng bằng sông Hồng. Tuy nhiên đến nay, việc điều chỉnh phân bố mạng lưới các trường đại học, cao đẳng chưa đạt yêu cầu; chưa hình thành đô thị đại học tại Hòa Lạc do các trường đại học chưa di dời về đây.

Việc xây dựng hạ tầng kỹ thuật các khu đô thị đại học, quần thể các trường đại học đồng bộ, hiện đại cả về kiến trúc lẫn hạ tầng tại khu vực các huyện, thị xã: Gia Lâm, Sóc Sơn, Sơn Tây, Xuân Mai, Phú Xuyên, Chúc Sơn vẫn chưa được triển khai. Nhiều trường đại học, cao đẳng vẫn chưa di dời ra khỏi nội đô là một trong những nguyên nhân gây ùn tắc giao thông.

Đáng chú ý, theo Sở Quy hoạch kiến trúc Hà Nội, quá trình triển khai các đồ án quy hoạch và giải quyết các dự án đầu tư xây dựng mới, cải tạo, nâng cấp các bệnh viện, cơ sở y tế đã bộc lộ một số bất cập. Các bệnh viện, cơ sở y tế trong khu vực nội thành cơ bản không còn quỹ đất để mở rộng, tầng cao bị hạn chế.

Việc thực hiện di dời các cơ sở y tế gây ô nhiễm tại khu vực nội thành theo định hướng QH1259 và Quyết định 130 của Thủ tướng Chính phủ còn chậm và chưa đồng bộ do có nhiều vướng mắc về cơ chế chính sách.

Do đó, việc kiểm soát quỹ đất sau khi di dời để xây dựng các công trình hạ tầng xã hội, kỹ thuật còn thiếu trong khu vực gặp nhiều khó khăn, chưa thực hiện được. Các bệnh viện, cơ sở y tế tuyến Trung ương ngày càng phình to dẫn đến gây áp lực, quá tải về hệ thống hạ tầng giao thông.

Nên tổ chức thi ý tưởng quy hoạch, chọn tư vấn nước ngoài

Sở Quy hoạch kiến trúc Hà Nội cho biết, để dần từng bước khắc phục các tồn tại như nêu trên cần thay đổi phương pháp tiếp cận về quản lý (bao gồm cả quy hoạch xây dựng), tăng cường phân cấp; đánh giá lại việc di dời các bệnh viện ra khỏi nội để cho phù hợp; quy hoạch các cơ sở đào tạo, trung tâm nghiên cứu, dược phẩm gắn với các bệnh viện hoặc ngược lại.

Từ thực trạng đó, Hà Nội sẽ cập nhật, tích hợp từng quy hoạch các lĩnh vực vào QH1259 để khắc phục bất cập hiện nay cũng như đề xuất cơ chế, các giải pháp tháo gỡ về cơ chế để huy động vốn, xã hội hóa thu hút đầu tư…

Mới đây, tại Hội thảo khoa học "Rà soát, đánh giá quy hoạch chung xây dựng Thủ đô và định hướng nhiệm vụ quy hoạch điều chỉnh tổng thể quy hoạch xây dựng Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050…", ông Tô Anh Tuấn - Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Hà Nội cho rằng, về cơ bản QHC1259 có ý tưởng tốt với mô hình không gian phát triển phù hợp là 1 đô thị trung tâm, 5 đô thị vệ tinh, các thị trấn sinh thái...

"Trong việc điều chỉnh quy hoạch tới đây nên duy trì mô hình này. Tuy nhiên, QHC 1259 chưa khả thi trong triển khai thực tế do dự báo về phát triển kinh tế - xã hội quá lạc quan. Do đó, việc điều chỉnh quy hoạch tới đây cần tập trung vào việc dự báo phát triển kinh tế - xã hội làm nền tảng cho phát triển đô thị", ông Tuấn nói.

KTS Trần Ngọc Chính - Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam nhìn nhận, Hà Nội là đô thị đặc biệt, lại là Thủ đô của cả nước nên cần phải có cách làm khác.

Ông Chính cho rằng, tốc độ đô thị hóa của Việt Nam hiện đạt trên 40%, cao nhất Đông Nam Á, nhưng việc thực hiện nhiệm vụ quy hoạch cả nước chưa đạt yêu cầu. Chất lượng đô thị, chất lượng quy hoạch đô thị chưa tốt, nhất là vấn đề dự báo phát triển kinh tế - xã hội.

Bên cạnh đó, vẫn còn sự chồng chéo trong công tác quy hoạch giữa các ngành, các cấp… Đặc biệt, hiện chúng ta đang gặp khó khăn trong triển khai Luật Quy hoạch, hiện chưa có quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng thì việc triển khai quy hoạch tỉnh làm như thế nào là vấn đề thách thức đối với các địa phương trong giai đoạn này.

"Giải pháp đối với Hà Nội là ngoài định hướng, chương trình mục tiêu, thành phố cần có một tư vấn tốt. Do đó, Hà Nội nên tổ chức thi, có lựa chọn tư vấn nước ngoài để cùng các sở, ngành xây dựng ý tưởng quy hoạch, khai thác triệt để về tài nguyên, thiên nhiên, con người, xây dựng Thủ đô xứng tầm là niềm kiêu hãnh của cả nước", ông Chính gợi ý.

Vấn đề di dời trụ sở các bộ/ngành, cơ sở y tế, giáo dục, công nghiệp ra khỏi nội thành, TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm – nguyên Giám đốc Sở Quy hoạch kiến trúc Hà Nội cho rằng vấn đề này đã được đặt ra từ Quy hoạch chung Hà Nội năm 1998 đến Quy hoạch chung năm 2011. Sau đó đến năm 2015, Thủ tướng đã có Quyết định 130/QĐ-TTg về biện pháp, lộ trình di dời và việc sử dụng quỹ đất, nhưng đến nay ta chưa làm được.

Theo ông Nghiêm, một số bộ/ngành đã di dời sang cơ sở mới, nhưng vẫn giữ trụ sở cũ vì còn thời hạn giao đất theo Luật Đất đai. Do đó, Hà Nội rất cần một cơ chế đặc thù, sớm thu hồi đất để thực hiện theo đúng chủ trương của Thủ tướng là xây dựng các không gian xanh và công trình công cộng. Chính phủ cũng cần có giải pháp cân đối ngân sách cho các bộ/ngành để các đơn vị có đủ nguồn lực sớm xây dựng trụ sở mới.