Bài học từ cuộc Cách mạng vĩ đại của dân tộc: Thời cơ, tầm nhìn và tâm thế nhân dân

Bài học lịch sử từ mùa thu cách mạng đang chuyển tới hôm nay nhiều thông điệp: Đó là thông điệp về lòng dân, về đoàn kết dân tộc, về tầm nhìn, về thời cơ và quan trọng là tâm thế nhân dân.

Khi được lòng dân ủng hộ

Theo nhà sử học Dương Trung Quốc, tầm nhìn của các nhà lãnh đạo, trong đó vai trò của Lãnh tụ Hồ Chí Minh quyết định thành công của Cách mạng tháng Tám là việc nắm được thời cơ. Nhưng việc rất quan trọng là phải nhìn ra được tâm thế nhân dân.

Bài học của khởi nghĩa ở Hà Nội rất rõ. Chủ trương lớn thì đã được quán triệt rồi, từ Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 cho đến Chỉ thị "Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta". Nhưng xác định được chủ trương rồi, thời cơ lại ở tâm thế người dân. 

Theo ông Quốc, Phát xít Nhật đầu hàng cái đó ai cũng biết, nhưng người dân đã sẵn sàng cho khởi nghĩa chưa? Nếu chúng ta đọc hồi ký của các nhà cách mạng thì một trong những băn khoăn lớn nhất của các nhà lãnh đạo thời ấy là phát động khởi nghĩa có thành khởi nghĩa non hay không? Có thất bại hay không? Vì trước đó đã có nhiều bài học rồi.

Nhưng thước đo để những nhà lãnh đạo của Hà Nội quyết định khởi nghĩa là nghe được tiếng nói của người dân. Quyết định để Hà Nội khởi nghĩa trước khi nhận được lệnh của Trung ương chính là nắm bắt được nguyện vọng của người dân. 

"Cho nên chỉ sau một cuộc biểu tình ngày 17/8 mà danh nghĩa là để ủng hộ Chính phủ Trần Trọng Kim, khi đã thấy được lòng người, khi bài "Tiến quân ca" được hát lên, khi lá cờ đỏ sao vàng được thả xuống… khi người lãnh đạo thấy được người dân đồng thuận với những nhân tố ấy thì chỉ 2 ngày sau khởi nghĩa đã nổ ra, rất hòa bình", nhà sử học Dương Trung Quốc nhấn mạnh.

Thời cơ và tầm nhìn

Bài học quan trọng của năm 1945 là các nhà lãnh đạo cách mạng đủ năng lực nắm bắt được cơ hội. Bởi vì chỉ muộn thêm chút nữa thì quân đồng minh vào rồi – ông Dương Trung Quốc phân tích. Ngay cả việc tổ chức ngày Độc lập, chọn ngày Chủ nhật 2/9 là bởi không thể lùi được nữa. Ngày 3/9, là các đạo quân đầu tiên của Quốc dân Đảng Trung Hoa thuộc phe đồng minh đã vào để giải giáp quân phát xít, tình hình sẽ rất phức tạp.

Nói về việc một Đại đội Việt – Mỹ tham gia vào Tổng khởi nghĩa tháng Tám, theo nhà sử học Dương Trung Quốc, đó cũng là một chi tiết thể hiện tầm vóc Hồ Chí Minh: "Việc Chủ tịch Hồ Chí Minh kết nối đồng minh với Mỹ thực ra tác động trực tiếp có được bao nhiêu, một đại đội Việt – Mỹ chưa kịp tác chiến, nhưng quan trọng nhất là nhờ tầm nhìn sáng suốt rằng đồng minh sẽ chiến thắng phát xít thì bằng cách hành xử ấy, Chủ tịch Hồ Chí Minh muốn đặt Cách mạng Việt Nam trong cuộc chiến giữa các lực lượng dân chủ đồng minh chống chủ nghĩa phát xít nên khi phát xít sụp đổ thì Việt minh đương nhiên là lực lượng đồng minh, lực lượng chiến thắng, có tư cách pháp nhân để xác lập nền độc lập của mình".

Hy sinh lợi ích vì sự nghiệp chung

Bài học Cách mạng tháng Tám năm 1945 còn là tinh thần đoàn kết dân tộc. Đoàn kết trên cơ sở một sự đồng thuận cao về lợi ích. Đó là cả dân tộc chỉ có một mục tiêu rõ ràng: Giành độc lập.

Ngay khi Quốc dân đại hội còn đang họp trên Tân Trào để ra lệnh Tổng khởi nghĩa thì Hà Nội chưa nhận được lệnh Tổng khởi nghĩa của Trung ương đã khởi nghĩa rồi. Những nhà lãnh đạo khởi nghĩa ở Hà Nội nói rằng họ quán triệt tinh thần của chỉ thị: "Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta". 

Cho nên kể cả ở Sài Gòn khoảng cách xa như thế nhưng theo Hồi ức của cụ Trần Văn Giàu thì chưa nhận được lệnh nhưng hành xử và hành động hết sức thống nhất với nhau. Thậm chí có chi tiết trong Nam không nhận được bài "Tuyên ngôn Độc lập" của Hồ Chủ tịch qua làn sóng điện. Ông Trần Văn Giàu buộc lòng phải lên diễn thuyết. Nhưng rất mừng là sau này khi nhận được "Tuyên ngôn Độc lập" thấy nội dung căn bản thống nhất.

Bài học Cách mạng Tháng 8, theo nhà sử học Dương Trung Quốc, nhìn vào ngày nay rất sáng tỏ. Nó thể hiện ở việc tạo ra mục tiêu đoàn kết nhưng phải có môi trường dân chủ thì mới phát huy được tất cả lòng yêu nước của người dân phục vụ cho mục tiêu đúng đắn. Mỗi người đều phải biết hy sinh cái riêng của mình vì lợi ích chung. 

Việc Đảng Cộng sản Đông Dương rút vào bí mật tuyên bố tự giải tán, theo ông Quốc: Đảng được hình thành trong gian khổ, bao nhiêu người hy sinh mới xác lập được vị trí ấy. Cho dù việc này chỉ là hình thức để hợp lòng dân nhưng nó đã thể hiện một sự đoàn kết rộng lớn hơn.