Bên ấm trà thơm, dưới “quán văn” Sơn Tùng

Lần đầu tiên đến, tôi rất ngạc nhiên với căn hộ cũ nát. Ông cười khề khà: "Tôi là nhà văn, không phải nhà kinh tế nên nghèo". Sau này, khi tìm hiểu kỹ về ông hơn, tôi mới biết đó chỉ là cách giải thích hài hước cho cái nghèo.

Ngày xưa ông đã không kiện tụng gì để lấy lại căn nhà trên phố Thụy Khuê. Thậm chí được nhà nước cấp cho một căn nhà, ông cũng nhường nó cho người khác.

Nhà văn Sơn Tùng.

“Kẻ ăn mày thiên hạ”

Sơn Tùng tự nhận là “kẻ ăn mày thiên hạ”, luôn học hỏi từ những người xung quanh. Bài học đầu tiên trong đời đến vào một lần hồi bé, ông vấp phải chiếc ghế và bị ngã. Chị ông chạy lại đỡ em dậy và dỗ: "Chiếc ghế hư, làm em ngã".

Mẹ ông ôn tồn bảo: "Em bị ngã là do không cẩn thận chứ chiếc ghế có tội tình gì mà con mắng nó".

Mẹ đã dạy ông về nhân nghĩa, sống ở đời, trước khi trách một ai cũng phải ngẫm lại và không bao giờ được nghĩ đến việc trả thù. Thời gian, bom đạn, vết thương chiến tranh đã lấy đi của ông nhiều thứ trong tiềm thức. Nhưng bài học đầu tiên về cuộc sống, về nhân sinh vẫn được khảm vào trái tim và trở thành lẽ sống.

Người thầy lớn trong đời Sơn Tùng chính là Bác Hồ. Những câu chuyện, những lần được gặp gỡ đã vun đắp vốn sống, nhân cách cho người chiến sĩ - nhà báo trẻ ngày ấy. Với tất cả lòng kính yêu, Sơn Tùng dành hầu hết đời văn của mình để viết về Bác.

Ông đã tìm đến cả những người sống cùng thời với Bác Hồ để nghe kể những câu chuyện về tuổi thơ, về những năm tháng đầu tiên của cậu học trò Nguyễn Sinh Cung, rồi người thanh niên Nguyễn Tất Thành ấp ủ khát vọng cứu nước. Được tiếp xúc, gặp gỡ những người như thế mới tìm thấy những câu chuyện hiếm hoi mà không bút sách nào có được.

Ấy thế mà khi ông công bố mình biết những 141 cái tên mà Chủ tịch Hồ Chí Minh từng dùng trong sự nghiệp cách mạng thì không ai tin. Người ta chỉ thừa nhận là ông không "nói ngoa" cho đến khi nhiều nhà nghiên cứu dày công tìm ra được 173 cái tên trong cuộc đời cách mạng của Bác.

Trả “món nợ tình” cuối đời

Hành trình "Theo chân Bác" ngược xuôi, vất vả là thế nhưng hồi đó Sơn Tùng không có ý định sẽ viết những câu chuyện thành sách. Sau này, ông viết lại những câu chuyện đó chỉ để nó không trôi theo thời gian và gánh nặng tuổi tác. Mỗi nét chữ, mỗi câu văn là những xúc cảm hiện lên từ chính trái tim ông.

Tôi còn nhớ, bên chén trà thơm, nhà văn Sơn Tùng đã kể về những năm tháng hoạt động cách mạng và làm báo của ông. Đó là câu chuyện về cô giao liên 8 tháng trời cáng ông từ chiến trường miền Nam ra đến Quảng Bình khi ông bị thương.

Là chuyện bà mẹ già đã nhường cho ông chiếc giường, manh chiếu lúc ông xin ở nhờ… Biết bao nghĩa tình đã thấm đẫm trong tâm hồn Sơn Tùng. Ông dự định sẽ viết những câu chuyện đó ra thành sách, cũng là cách ông trả "món nợ tình" mà ông đã "vay" của những người dân mộc mạc nhất, giản dị nhất.

Ngay cả khi chưa ốm nặng phải vào viện như những ngày vừa rồi, thì vết thương chiến tranh đã khiến Sơn Tùng lên cơn đau dữ dội mỗi khi ông thăng hoa cùng ngòi bút.

Ông vẫn sống bằng tâm linh. Hằng đêm ông lại thức dậy, thắp hương lên bàn thờ Phật, bàn thờ những danh nhân văn hóa như Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Bác Hồ… và lặng lẽ ngồi thiền. Ông từng kể với tôi về những kế hoạch cuối cùng trong đời văn.

Đó là những tác phẩm về Bác, những tác phẩm về cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc mà ông tham gia, và cả những mẩu chuyện về xứ Nghệ, nơi ông sinh ra và lớn lên. Cầu mong nhà văn Sơn Tùng sẽ sớm khỏe lại để thực hiện những kế hoạch cuối cùng của một đời nhọc nhằn cầm bút.

Thảo Linh