Bị "chê" dự báo thu ngân sách bất cập và chưa sát thực tế, Bộ Tài chính nói gì?

Tại báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến đại biểu Quốc hội, kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV, Bộ Tài chính thừa nhận, đúng như ý kiến của nhiều đại biểu, việc đánh giá ước thu năm 2021 làm cơ sở xây dựng dự toán thu ngân sách 2022 thực hiện trong bối cảnh dịch bệnh phức tạp. Vì thế, dự toán thu năm nay trình Quốc hội chỉ tăng 3,4% so với ước thực hiện thu ngân sách 2021 là khá thận trọng.

Tại báo cáo trình Quốc hội lần này, Chính phủ đánh giá thu cả năm 2022 ước đạt 1.614,1 nghìn tỷ đồng, vượt 202,4 nghìn tỷ (tăng 14,3%) so với dự toán.

Mặc dù, kết quả thu 9 tháng tích cực, đạt 94% dự toán, nhưng thực tế những tháng gần đây tình hình kinh tế thế giới đã có những diễn biến rất nhanh theo chiều hướng xấu, kết hợp với một số biến động trên thị trường tài chính – ngân hàng khiến hoạt động sản xuất kinh doanh của nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn. Số thu một số ngành lĩnh vực đang có xu hướng giảm dần từ tháng 7 trở đi.

Bộ Tài chính dẫn chứng, mức thu bình quân 7 tháng đầu năm đạt hơn 11% dự toán một tháng, nhưng sang tháng 8 chỉ đạt 9,2% dự toán và tháng 9 mức thu giảm gần 50%, chỉ đạt 6,7% dự toán.

Trong đó, thu nội địa (không gồm tiền sử dụng đất) bình quân 5 tháng đầu năm thu đạt 11% dự toán, khoảng 114.000 tỷ đồng một tháng, nhưng từ tháng 6 đến nay mức này đạt dưới 6% dự toán.

Bối cảnh tình hình quốc tế, trong nước có biến động nhanh, vượt xa dự báo, thì đánh giá thu ngân sách 2022 làm cơ sở xây dựng, điều hành chính sách tài khoá và dự toán 2023 như Chính phủ báo cáo là phù hợp, Bộ Tài chính nêu quan điểm.

Bộ cũng cho biết, trong điều hành Chính phủ sẽ chỉ đạo, tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, mở rộng thị trường và tận dụng các cơ hội của hội nhập; đẩy mạnh quản lý thu, chống thất thu và phấn đấu thu đạt mức cao hơn số báo cáo Quốc hội.

Đối với các khoản thu từ dầu thô, ước năm 2022 vượt 39.800 tỷ đồng so với dự toán, song theo Bộ Tài chính, số thu này hiện cũng chững lại do thực tế giá dầu thô giảm khá nhiều so với mức đỉnh, và dự báo có thể ở mức thấp từ nay đến cuối năm.

Đối với các khoản thu từ xuất nhập khẩu. Thực tế, Bộ này cho biết 9 tháng đầu năm dịch bệnh được kiểm soát tốt, tạo đà phục hồi kinh tế.

Mặt khác, xung đột Nga - Ukraine làm giá dầu tăng mạnh so với dự kiến, bình quân 9 tháng khoảng 107,05 USD một thùng, kéo theo giá hàng hoá khác tăng.

Nhờ đó, giá trị tính thuế xuất nhập khẩu tăng nên khoản thu từ thuế này tăng gần 15% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt 328.832 tỷ đồng, bằng 93,4% dự toán được giao, tăng 14,7% so với cùng kỳ năm trước (tương đương tăng 42.131 tỷ đồng).

Tuy nhiên, thời gian qua, số thu này có xu hướng giảm dần theo từng tháng (quý III giảm 7,8% so với quý I và giảm 13,5% so với quý II) do hoạt động sản xuất kinh doanh của một số lĩnh vực khó khăn, kim ngạch xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa giảm.

Trong khi đó, quý IV năm 2022 còn phải hoàn thuế nhập khẩu cho các doanh nghiệp nhập khẩu linh kiện ô tô, cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu tại chỗ khi thực hiện xuất khẩu sản phẩm theo Nghị định 101/2021/NĐ-CP và Nghị định 18/2021/NĐ-CP khoảng 4.000 tỷ đồng.

Về ý kiến cho rằng mặc dù thu NSNN khá lớn, song cơ cấu tăng thu vẫn chưa vững chắc, tỷ trọng thu từ đất còn lớn.

Bộ Tài chính giải trình, nhìn cả giai đoạn cơ cấu thu đã bền vững hơn. Cụ thể, quy mô thu NSNN 5 năm 2016-2020 đạt bình quân 25,2%GDP, tăng so với bình quân giai đoạn 2011-2015 (23,6%GDP); tỷ trọng thu nội địa đến năm 2020 đạt 85,6% tổng thu NSNN so với bình quân giai đoạn 2006-2010 (59,5%) và giai đoạn 2011-2015 (68,7%), đã góp phần bù đắp xu hướng giảm thu từ dầu thô và thu từ thuế xuất, nhập khẩu (tỷ trọng 2 khoản thu này trong tổng thu NSNN đã giảm mạnh từ mức bình quân 38,3% giai đoạn 2006-2010, xuống 30% giai đoạn 2011-2015 và 17,5% giai đoạn 2016-2020).

Riêng 2 năm 2021 và 2022, trước các diễn biến bất thường của dịch Covid-19, tác động nghiêm trọng tới kinh tế - xã hội; phải thực hiện nhiều giải pháp miễn, giảm thu với quy mô khá lớn; nên quy mô thu NSNN bình quân chưa đến 23% GDP tính theo cùng mặt bằng trước điều chỉnh GDP.

Đồng thời, căng thẳng Nga – Ukraine, dẫn tới sự leo thang của giá dầu thô (giá dầu thanh toán bình quân 9 tháng đạt khoảng 107,05 USD/thùng, tăng 47,05 USD/thùng so dự toán), sự bùng phát lạm phát trên thế giới6, dẫn tới tăng thu dầu thô, tăng thu cân đối hoạt động xuất nhập khẩu; nên tỷ trọng thu dầu thô và thu cân đối xuất nhập khẩu/tổng thu NSNN tăng.

Mặc dù tỷ trọng thu nội địa có giảm, nhưng vẫn ở mức trên 80% (năm 2021 là 83,2%; năm 2022 đánh giá 80,1%, nếu tính cả yếu tố miễn, giảm thì tỷ trọng là 81,1%).

Đối với các khoản thu từ nhà đất, tỷ trọng/tổng thu ngân sách 2-3 năm trở lại đây có tăng, bình quân khoảng 14%. Song tăng chủ yếu vì tổng thu ngân sách, nhất là thu nội địa khoá khăn trước tác động của dịch Covid-19, và thực hiện miễn, giảm nhiều loại thuế, phí, tiền thuê đất… Thực tế, tốc độ tăng các khoản thu từ đất bình quân 3 năm (2020-2022) ở mức 6,3% một năm.

Số tăng thu ngân sách năm 2022 ước vượt dự toán khoảng 202.400 tỷ đòng, Bộ Tài chính nhìn nhận, tăng ở tất cả các lĩnh vực thu, ở các khu vực kinh tế. Trong đó, 3 khu vực kinh tế, số vượt thu là trên 34.000 tỷ đồng, chiếm 29,6% số vượt thu nội địa, là kết quả tích cực trong bối cảnh kinh tế xã hội chịu trác động của dịch hai năm qua và miễn, giảm nhiều loại thuế, phí…