Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Liên kết trong vùng Đông Nam bộ chưa thực chất, chưa hiệu quả

Tại Hội nghị Hội đồng điều phối vùng Đông Nam bộ diễn ra ngày 18/7 tại TP.HCM, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhận định, mặc dù đóng góp vai trò hết sức quan trọng trong việc phát triển kinh tế xã hội của cả nước nhưng quá trình phát triển vùng Đông Nam bộ đã và đang đối mặt với nhiều thách thức và còn bộc lộ nhiều hạn chế. Đó là mạng lưới kết cấu hạ tầng nội vùng và liên vùng còn thiếu và chưa đồng bộ, chênh lệch về phát triển giữa các địa phương trong vùng chưa được rút ngắn; liên kết trong vùng vẫn còn hạn chế, chưa thực chất và hiệu quả.

Bên cạnh đó, việc xây dựng không gian kinh tế thống nhất chưa hiệu quả, nguồn lực bị phân tán; lợi ích kinh tế của từng địa phương bó buộc theo địa giới hành chính, thậm chí còn cạnh tranh nhau, làm triệt tiêu lợi thế chung của toàn vùng. Không những thế, các vấn đề về ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường, ô nhiễm nguồn nước, úng ngập cục bộ tại TP.HCM và một số địa phương trong vùng chưa được giải quyết.

Chính vì vậy, Nghị quyết 24 Bộ Chính trị về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Đông Nam bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã xác định rõ việc cần đổi mới cách thức hoạt động và phương thức liên kết trong vùng nhằm thu hẹp khoảng cách chênh lệch về trình độ phát triển giữa các địa phương, đồng thời phát huy hiệu quả hơn nữa sức mạnh tổng hợp của toàn vùng Đông Nam bộ.

Vùng Đông Nam bộ được định hướng phát triển là vùng có cơ cấu kinh tế hiện đại, có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, động lực tăng trưởng lớn nhất cả nước. Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, hạ tầng giao thông là vấn đề có ý nghĩa chiến lược trong phát triển đồng bộ hệ thống hạ tầng kinh tế - xã hội của vùng và của vùng với các địa phương lân cận. Điều này được thể hiện qua các dự án đường Vành đai 3 TP.HCM, cao tốc Biên Hòa – Vũng tàu, dự án đường Vành đai 4, cao tốc TP.HCM – Mộc Bài, TP.HCM – Chơn Thành, Chơn Thành - Gia Nghĩa; tập trung triển khai hoàn thành sân bay Long Thành.

"Trong tương lai, TP.HCM cũng cần phối hợp với các địa phương phát triển các tuyến đường sắt đô thị kết nối với các địa phương trong vùng, nhất là nghiên cứu phát triển ngay đường sắt nhẹ kết nối sân bay Long Thành – Thủ Thiêm hay là Biên Hòa - Vũng Tàu", Bộ trưởng nói và cho biết thêm, cần tiếp tục nghiên cứu, đề xuất cơ chế cho phép TP.HCM vay một khoản đủ lớn khoảng trên dưới 20 tỷ USD để hoàn thành đồng bộ các tuyến đường sắt đô thị theo quy hoạch. 

Việc này nhằm giải quyết vấn đề ùn tắc giao thông, mở rộng không gian thành phố bằng cách kéo dài đường sắt TP.HCM sang các địa phương lân cận trong vùng để nâng cao năng lực cạnh tranh, thu hút đầu tư, tạo động lực phát triển mạnh mẽ cho thành phố; đồng thời cũng góp phần quan trọng để phát triển các đô thị vệ tinh, tận dụng được không gian ngầm và phát triển được các mô hình TOD dọc các tuyết đường sắt đô thị này

Cùng với đó, cần giải nén, giảm tải cho các đô thị lớn song song với việc đẩy mạnh hạ tầng giao thông và phương tiện công cộng, thúc đẩy phát triển các đô thị vệ tinh, giảm số lượng xe gắn máy cùng với cơ chế hỗ trợ đủ mạnh để vừa giảm ùn tắc giao thông, vừa cải thiện môi trường không khí tại các đô thị lớn. Hiện nay, mật độ dân số ở TP.HCM là 4.292 người/km2 (trong khi Hà Nội chỉ là 2.398 người/km2, vùng Đông Nam bộ là 795 người/km2, trung bình cả nước là 320 người/km2), dẫn tới chất lượng môi trường sống của dân cư đô thị thấp.

Cần sử dụng các công cụ quy hoạch đô thị, quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội và các công cụ thị trường khác để điều tiết, kiểm soát chặt chẽ sự gia tăng dân số đô thị, nhất là tại các đô thị đặc biệt. Bên cạnh đó, quản lý chặt chẽ việc phát triển nhà ở cao tầng tại các đô thị lớn, nhất là khu vực trung tâm; nghiên cứu có cơ chế khuyến khích phát triển và kết nối khai thác hiệu quả không gian và các hạ tầng ngầm tại các đô thị đặc biệt để mở rộng không gian phát triển, tạo thêm nguồn lực cho đầu tư phát triển, đóng góp lớn hơn cho tăng trưởng.

Điều phối phát triển hệ thống logistic gắn với cảng biển, hàng không quốc tế Long Thành và các cảng để giải quyết hài hòa bài toán giữa cảng Cát Lái, cảng Cái Mép – Thị Vải, cảng trung chuyển Cần Giờ để khai thác hiệu quả công suất của các cảng đã đầu tư đồng thời đảm bảo không bị xung đột lợi ích giữa các địa phương.

Bộ trưởng lưu ý, TP.HCM cần quyết tâm, đi đầu thu hút đầu tư các dự án có giá trị gia tăng cao, sử dụng tiết kiệm năng lượng và đất đai, các dự án chíp bán dẫn, điện tử, công nghệ cao. Đối với dự án sử dụng nhiều đất, dự án thâm dụng lao động cần nhường cho các địa phương lân cận còn nhiều quỹ đất, dồi dào lao động. Đối với các khu công nghiệp, khu chế xuất khi hết thời hạn sử dụng đất, không còn phù hợp với quy hoạch thì cần sớm nghiên cứu chuyển đổi chức năng và di dời ra khỏi thành phố.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cũng yêu cầu phải đảm bảo an ninh nguồn nước, các địa phương ở đầu nguồn kiên quyết không cấp phép các dự án đầu tư gây ô nhiễm môi trường, xả thải không qua xử lý, gây ảnh hưởng tới nguồn nước cho toàn vùng.

Đặc biệt, cần nghiên cứu đề xuất các cơ chế đặc thù của vùng Đông Nam bộ, tập trung vào một số lĩnh vực như phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; phát triển công nghiệp xanh, năng lượng sạch, năng lượng tái tạo; phát triển cảng biển, khu thương mại tự do, khu phi thuế quan; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Trong đó, nghiên cứu đề xuất cơ chế chính sách đặc thù để phát triển thành công Trung tâm tài chính quốc tế TP.HCM.

Đồng thời nghiên cứu hình thành Quỹ phát triển hạ tầng vùng, huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực trên cơ sở đầu tư công dẫn dắt, kích hoạt nguồn lực ngoài nhà nước nhằm phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế của vùng.