Mỹ giúp Việt Nam tìm kiếm hài cốt liệt sỹ là bước tiến lớn trong quan hệ

Thưa Đại sứ, tiếp nối các chuyến thăm liên tiếp của các Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ tới Việt Nam trong những năm qua, lần này giữa dịch Covid-19 lại diễn ra chuyến thăm của Bộ trưởng Lloyd Austin, điều đó có ý nghĩa gì?

- Đây là chuyến thăm đầu tiên của một thành viên nội các chủ chốt của chính quyền Tổng thống Joe Biden đến khu vực. Nó khái quát thể hiện nước Mỹ thời Biden cam kết với khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, đặc biệt với ASEAN. Trong ASEAN, ông Lloyd Austin tới thăm 3 nước bao gồm cả Việt Nam, điều đó thể hiện Mỹ đánh giá Việt Nam quan trọng. Mỹ đã có nhiều nỗ lực trong quan hệ với ASEAN trong chiến lược chung với khu vực. Ngoài ra, chuyến thăm cho thấy quan hệ Việt – Mỹ đã có những bước tiến lớn, Mỹ coi trọng Việt Nam cả về quan hệ song phương cũng như việc duy trì hòa bình, ổn định  và thịnh vượng ở Đông Nam Á, Châu Á – Thái Bình Dương và vai trò của Việt Nam trong vấn đề này.

Thông điệp duy trì hòa bình ổn định trong khu vực và trên Biển Đông được Bộ trưởng Lloyd Austin nhắc lại nhiều lần trong các cuộc gặp với các nhà lãnh đạo Việt Nam trong chuyến thăm. Đại sứ nhìn nhận thế nào về viều đó?

- Chuyến thăm là câu chuyện quan hệ Việt – Mỹ và những vấn đề liên quan trong khu vực. Về quan hệ Việt – Mỹ, đây là chuyến thăm nhằm tiếp nối và thúc đẩy quan hệ  đối tác toàn diện trên tất cả lĩnh vực. Trong số đó có nhiều lĩnh vực 2 bên tái cam kết tiếp tục như hợp tác quốc phòng, gìn giữ hòa bình, hợp tác quân y dân y, hợp tác an ninh trên biển, đặc biệt về xử lý hậu quả chiến tranh hai bên phối hợp với nhau, nhất là thỏa thuận Mỹ giúp Việt Nam tìm kiếm, quy tập và xác định danh tính liệt sĩ. 

Vế thứ hai là hai bên trao đổi các vấn đề cùng quan tâm, có lẽ đây là thông điệp của ông Austin với Việt Nam và khu vực: Mỹ coi trọng hòa bình, ổn định và thịnh vượng trong khu vực, tái cam kết đẩy mạnh quan hệ với các nước trong khu vực, trong đó có ASEAN, và Việt Nam là một trong những đối tác quan trọng trong việc này.

Nhìn nhận vai trò của ASEAN với hòa bình, ổn định, an toàn, an ninh, trật tự và tự do hàng hải hàng không, hơn nữa tình hình khu vực vừa qua nhiều điểm phức tạp nên Mỹ kêu gọi các bên tôn trọng quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của các quốc gia ven biển và  Mỹ ủng hộ điều này. Đó cũng là mong muốn đã được thể hiện trong nhiều phát biểu, tiếp xúc và các quyết định của Việt Nam và ASEAN.

Nước Mỹ dưới thời Biden đã tái khẳng định tuyên bố của chính quyền tiền nhiệm ngày 13/7/2020 ủng hộ luật pháp quốc tế, ủng hộ giải quyết các tranh chấp theo luật pháp quốc tế, nhất là Công ước LHQ về Luật Biển 1982, bác bỏ đường lưỡi bò.  Mới đây tuyên bố của Ngoại trưởng Mỹ hôm 11/7/2021 nhân dịp 5 năm phán quyết của Tòa Trọng tài Quốc tế một lần nữa nhấn mạnh quan điểm đó, thể hiện lợi ích và mong muốn song trùng với Việt Nam về một khu vực hòa bình, ổn định, thịnh vượng.

Thỏa thuận giúp Việt Nam tìm kiếm hài cốt liệt sỹ có phải là một điểm nhấn trong chuyến đi lần này của Bộ trưởng Austin tới Việt Nam, thưa Đại sứ?

- Hai bên luôn nhấn mạnh tinh thần gác lại quá khứ, hướng tới tương lai, nhưng thực tế vẫn cùng nhìn lại quá khứ để giúp nhau xử lý vấn đề nhân đạo. Nhân kỷ niệm 25 năm bình thường hóa quan hệ Việt – Mỹ năm 2020, hai bên nhắc lại việc nhất trí cùng hợp tác  khắc phục hậu quả chiến tranh từ cả 2 phía vừa là cầu nối tin cậy vừa là bước tạo nên đột phá trong quan hệ song phương. Trước đây hai bên hợp tác tìm kiếm người Mỹ mất tích, rà phá bom mìn, giúp đỡ nạn nhân da cam,  tẩy độc ở sân bay Đà Nẵng, Biên Hòa, rồi năm 2017 Bộ Quốc phòng Mỹ cấp kinh phí hỗ trợ Việt Nam tẩy độc, lần này giúp Mỹ giúp Việt Nam tìm kiếm, xác lập và định danh hài cốt bộ đội Việt nam mất tích trong chiến tranh, đó là cả một quá trình. Làm được điều đó vừa có tính nhân đạo, vừa tạo ra hiểu biết lẫn nhau, hàn gắn nỗi đau chiến tranh để lại. 

Thỏa thuận hợp tác tìm kiếm liệt sỹ Việt Nam này là bước tiếp nối lớn của mấy thỏa thuận hợp tác quốc phòng: Bản ghi nhớ năm về thúc đẩy hợp tác quốc phòng 2 bên ký năm 2011, Tuyên bố  tầm nhìn chung về quan hệ quốc phòng 2 bên năm 2015, Kế hoạch hợp tác quốc phòng 2018 – 2020; cùng với khuôn khổ quan hệ đối tác toàn diện tạo hành lang để hợp tác nhiều hơn giữa hai bên, trong đó có hợp tác quốc phòng và giải quyết hậu quả chiến tranh.

Trong cuộc tiếp Bộ trưởng Austin, Chủ tịch Nước Nguyễn Xuân Phúc đã nói rằng ông mong muốn được đón tiếp các nhà lãnh đạo Mỹ thăm Việt Nam. Điều đó có trùng với thông tin báo chí vừa qua nói rằng Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris sắp thăm Việt Nam trong năm nay?

- Mỹ đang rất tích cực hỗ trợ khu vực và Việt Nam phòng chống dịch Covid-19. Hiện giờ Mỹ tặng vaccine vô điều kiện nhiều nhất, và với Việt Nam là 5 triệu liều. Những thông tin chuyến thăm cấp cao chưa được khẳng định, nhưng hai bên trông đợi lẽ ra trong năm 2020 là kỷ niệm 25 năm quan hệ Việt – Mỹ, theo lộ trình mà nói 2 bên có các cuộc thăm viếng lần nhau. Dịch bệnh sắp tới sẽ kiểm soát được, hơn nữa trong năm 2021 hai bên đều có lãnh đạo mới thì việc gặp gỡ tiếp xúc rất quan trọng. Cá nhân tôi nghĩ cả 2 chiều, có thể có các chuyến thăm của lãnh đạo Việt Nam sang Mỹ, lãnh đạo Mỹ sang Việt Nam, cùng với gặp gỡ tiếp xúc của các quan chức cấp cao 2 bên thì tiếp xúc của lãnh đạo rất quan trọng.