Bất cập quản lý xuất khẩu lao động, người nghèo mất tiền oan

Xuất khẩu giai đoạn 2013-2018 còn nhiều tồn tại, vi phạm

Ngày 4.3, Thanh tra Chính phủ đã thông báo kết luận thanh tra công tác quản lý Nhà nước về lĩnh vực đưa người lao động VN đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng tại Bộ LĐ-TB-XH và UBND 6 tỉnh gồm: Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Nghệ An, Hà Tĩnh, Hưng Yên, Hải Dương.

Kết luận thanh tra cho biết, trong giai đoạn 2013 - 2018, công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng còn nhiều tồn tại, hạn chế và vi phạm. Cụ thể: Bộ LĐTBXH không báo cáo Thủ tướng Chính phủ khi không xây dựng được chiến lược, kế hoạch về đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài. Chậm kiến nghị sửa đổi, bổ sung hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về lĩnh vực người lao động đi làm việc ở nước ngoài. Ban hành một số văn bản hành chính, thủ tục hành chính không đúng quy phạm pháp luật. 

Theo Thanh tra Chính phủ, Bộ LĐTBXH chưa thực sự quan tâm đúng mức đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động đi làm việc ở nước ngoài; không có biện pháp giải quyết triệt để, không báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ để có biện pháp đàm phán với nước ngoài nhằm giảm chi phí cho người lao động; trong thời gian dài không quản lý, kiểm soát được mức thu phí, tiền môi giới của doanh nghiệp.

Kết quả, người lao động (đa số là lao động nghèo khó) còn phải chi trả số tiền lớn mà chính sách của của phía tiếp nhận (Đài Loan, Nhật Bản) là không phải trả. Quy định mức phí, phí đào tạo thị trường Nhật Bản chưa phù hợp với chính sách và thỏa thuận đã ký của Nhật Bản và không đúng với tình hình thực tế, gây ảnh hưởng đến người lao động, là nguyên nhân cơ bản khiến lao động bỏ trốn và cư trú bất hợp pháp ở nước ngoài.

Buông lỏng quản lý xuất khẩu lao động

Thanh tra Chính phủ chỉ rõ, nhiều đơn vị chuyên môn của Bộ LĐ-TB-XH đã thiếu trách nhiệm trong hoạt động chuyên môn, như: Thanh tra Bộ LĐ-TB-XH không xử phạt hết hành vi vi phạm hành chính của doanh nghiệp với số tiền gần 9 tỉ đồng. Cục Quản lý lao động ngoài nước không quản lý, kiểm soát được doanh nghiệp trong việc thu phí thị trường Nhật Bản, dẫn đến, trong thời gian dài người lao động phải chi trả mức phí quá cao (7.000 - 8.000 USD/1 lao động). Đồng thời tham mưu ban hành nhiều văn bản quy định mức thu phí và phí đào tạo thị trường Nhật Bản không đúng với thỏa thuận đã ký và chính sách của Nhật bản. Trong thời gian dài không có biện pháp tham mưu Bộ LĐ-TB-XH giải quyết vấn đề tiền môi giới Đài Loan và Nhật Bản.

Cục này cũng để xảy ra nhiều hạn chế, vi phạm khác, như: để nhiều doanh nghiệp sau khi được cấp phép, hoạt động không hiệu quả, không đưa được lao động đi làm việc ở nước ngoài, tổ chức bộ máy, nhân sự không đáp ứng yêu cầu; chưa có quy trình thẩm định hồ sơ, cơ chế giám sát thủ tục cấp giấy phép; thời gian cấp phép kéo dài ảnh hưởng tới doanh nghiệp. Giám sát việc thực hiện hợp đồng của doanh nghiệp chưa thường xuyên; chưa có cơ chế pháp lý để xác minh tính chính xác các khoản phí mà doanh nghiệp khai báo. Việc đăng ký hợp đồng trực tuyến chưa thuận lợi cho doanh nghiệp; phê duyệt hợp đồng cung ứng lao động thị trường Đài Loan không đầy đủ nội dung.

Mặt khác, Cục Quản lý lao động ngoài nước phát hiện nhiều doanh nghiệp không làm thủ tục cấp đổi giấy phép nhưng buông lỏng, không có phương án xử lý; không ban hành 22 kết luận thanh tra năm 2015. Tham mưu và ban hành văn bản đồng ý cho 13 doanh nghiệp được thí điểm triển khai đưa thực tập sinh kỹ năng ngành hộ lý đi thực tập tại Nhật Bản khi chưa ký bản ghi nhớ hợp tác để triển khai chương trình; ký văn bản đồng ý khi chưa ban hành tiêu chí, điều kiện cụ thể để lựa chọn doanh nghiệp; trong đó, có doanh nghiệp yếu, thiếu kinh nghiệm, có doanh nghiệp thuộc diện phải thu hồi giấy phép, gây bất bình trong hệ thống các doanh nghiệp, ảnh hưởng xấu đến uy tín của Bộ LĐTBXH.