Các biện pháp trừng phạt công nghệ với Nga có thể phá hủy "cỗ máy chiến sự" của ông Putin

Theo Tiến sĩ Benjamin L. Schmitt, Nhà Nghiên cứu tại Trung tâm Vật lý Thiên văn Harvard-Smithsonian, Thành viên Cấp cao về Khả năng Phục hồi Dân chủ tại CEPA, và đồng sáng lập Phòng thí nghiệm Ngoại giao Không gian tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và Toàn cầu của Đại học Duke, thì kể từ khi Điện Kremlin mở chiến dịch hỗn loạn ở Ukraine, các nền dân chủ trên thế giới đã nỗ lực gia tăng áp lực trừng phạt lên chế độ Putin để chấm dứt hành động tấn công của họ. Các nhà hoạch định chính sách ở cả hai bờ Đại Tây Dương đã tập trung vào các biện pháp để chính phủ Nga bỏ đói nguồn thu cần thiết để trang trải bộ máy chiến tranh của Putin.

Các hạn chế về tài chính và ngân hàng đã khiến Nga lần đầu tiên vỡ nợ nước ngoài kể từ cuộc cách mạng Bolshevik, trong khi các lệnh trừng phạt xuất khẩu năng lượng nhằm tước đi lợi nhuận từ việc bán hydrocacbon của Điện Kremlin tiếp tục được công bố.

Nói riêng về mặt năng lượng, cần phải làm nhiều hơn nữa để củng cố an ninh năng lượng của châu Âu, đồng thời làm rỗng túi của Putin thông qua các biện pháp trừng phạt năng lượng tăng cường.

Nhưng có những biện pháp khác cần xem xét - cụ thể là các hạn chế về công nghệ - cũng đang được tiến hành để hạn chế khả năng tiến hành chiến tranh của Nga trong khi bị cô lập quốc tế trên nhiều lĩnh vực. Đáng chú ý là hệ thống kiểm soát xuất khẩu được triển khai trên nhiều quốc gia dân chủ nhằm hạn chế khả năng cung cấp các công nghệ quan trọng của Điện Kremlin để hỗ trợ nỗ lực chiến tranh. Chúng còn là các bộ phận quan trọng của thiết kế hệ thống phòng thủ lớn hơn - được gọi là công nghệ "lưỡng dụng". Cho đến nay, chiến lược này đang hoạt động hiệu quả bước đầu.

Một báo cáo vào tháng 7 của một nhóm các nhà kinh tế Đại học Yale cho thấy các lệnh trừng phạt đang có tác động tàn phá đối với Nga: "Nhìn về phía trước, không có con đường thoát khỏi sự lãng quên kinh tế đối với Nga, miễn là các nước đồng minh vẫn thống nhất trong việc duy trì và gia tăng áp lực trừng phạt. Các tiêu đề của phe chống đối cho rằng, nền kinh tế Nga đã phục hồi đơn giản nhưng đó không phải là thực tế".

Các tác giả nói thêm rằng, hàng nhập khẩu công nghệ của Nga đã sụp đổ phần lớn và nước này phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng trong việc đảm bảo đầu vào, bộ phận và công nghệ quan trọng từ các đối tác thương mại do dự, dẫn đến tình trạng thiếu hụt nguồn cung trên diện rộng trong nền kinh tế nội địa.

Các quan chức Hoa Kỳ có xu hướng đồng ý với nhận định này. Trong lời chia sẻ trước Quốc hội Mỹ vào ngày 11 tháng 5, Bộ trưởng Thương mại Hoa Kỳ Gina Raimondo nhấn mạnh rằng : "Xuất khẩu công nghệ của Hoa Kỳ sang Nga đã giảm gần 70%" kể từ khi bắt đầu các lệnh trừng phạt chỉ vài ngày sau cuộc xâm lược ngày 24 tháng 2. Raimondo nhấn mạnh các báo cáo từ người Ukraine - vốn đã lan tràn trên mạng xã hội trong nhiều tháng nay – tuyên bố rằng khi kiểm tra các thiết bị quân sự bị bắt giữ hoặc bị phá hủy của Nga, "nó chứa đầy chất bán dẫn mà họ lấy ra từ máy rửa bát và tủ lạnh".

Mặc dù không thích cung cấp bất kỳ sự thừa nhận nào rằng các lệnh trừng phạt của phương Tây tác động đến chính phủ hoặc xã hội Nga, nhưng Tổng thống Nga bị trừng phạt Vladimir Putin đã bắt đầu ngầm phản ứng lại với câu chuyện này. Vào ngày 14 tháng 7, Putin đã ký ban hành luật gọi là "các biện pháp kinh tế đặc biệt để hỗ trợ các lực lượng vũ trang Nga trong quá trình 'chống khủng bố và các hoạt động khác' bên ngoài đất nước." Các biện pháp này dường như là rất tương tự của Điện Kremlin với Đạo luật Sản xuất Quốc phòng của Hoa Kỳ, được cho là nhằm buộc các công ty "chấp nhận các hợp đồng của chính phủ" và nhân viên "làm việc vào ban đêm và ngày nghỉ", đồng thời hợp lý hóa các biện pháp trưng dụng tài sản nếu không tuân theo đạo luật.

Nhiều năm hạn chế xuất khẩu đối với việc chuyển giao công nghệ sang Nga bắt nguồn từ việc sáp nhập bất hợp pháp Crimea vào năm 2014 và xâm lược miền Đông Ukraine đã cản trở rất nhiều đến lĩnh vực công nghệ của Nga, và các biện pháp kiểm soát xuất khẩu hơn nữa được áp đặt kể từ tháng 2 đã khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn đối với nước này. Vì vậy, ngay cả khi được Điện Kremlin ra lệnh yêu cầu chấp nhận một hợp đồng cụ thể theo đạo luật của chính phủ, thì có một số công ty nhất định vẫn có thể không thể đáp ứng nhu cầu này do các hạn chế về chuỗi cung ứng phần cứng và phần mềm do các biện pháp kiểm soát xuất khẩu công nghệ của phương Tây.

Tuyên bố gần đây của Thứ trưởng Bộ Thương mại Hoa Kỳ về Công nghiệp và An ninh Alan Estevez nhấn mạnh tình hình. Theo Estevez, các biện pháp trừng phạt đã khiến doanh số bán hàng không và công nghệ vũ trụ của Mỹ cho Nga giảm 99,9%, trong khi các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chất bán dẫn toàn cầu đã làm giảm 90% việc chuyển giao cho Nga, chặn đứng một thành phần quan trọng đối với mọi thứ từ hàng tiêu dùng và phần cứng quân sự đến thiết bị CNTT và các công nghệ tiên tiến liên quan. 

Như tờ Financial Times đã đưa tin, các biện pháp trừng phạt công nghệ lưỡng dụng đối với các thiết bị điện tử tiêu dùng công nghệ cao như "điện thoại thông minh, thiết bị mạng và máy chủ dữ liệu" đã hạn chế khả năng thu hoạch chất bán dẫn của Nga từ các hệ thống hoàn thiện này, cũng như bị hạn chế bởi các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với chính các linh kiện.

Các lệnh trừng phạt này cũng khiến Nga "không thể tiếp cận thiết bị 5G", nghĩa là nước này có khả năng sẽ không thể nâng cấp lên tiêu chuẩn viễn thông 5G hiện đại nhất, thay vào đó có khả năng cố gắng cách nâng cấp thiết bị 4G đã lỗi thời trên thị trường thứ cấp với nguồn từ các quốc gia đã chuyển sang 5G.

Hơn nữa, việc các công ty phần mềm doanh nghiệp như IBM và Microsoft đã thông báo rút khỏi thị trường Nga, và các nền tảng phần mềm năng suất như Adobe và Slack, có khả năng ảnh hưởng đến sự phát triển kinh doanh của Nga khi việc rút chân này còn kéo dài, vì thế mà các công ty Nga không thể truy cập các bản vá bảo mật quan trọng và hỗ trợ kỹ thuật.

Ngoài ra, sự ra đi của những gã khổng lồ phần mềm kỹ thuật có sự hỗ trợ gồm Phần mềm Thiết kế và Sản xuất Máy tính (CAD / CAM) như Dassault Systèmes của Pháp (nhà sản xuất SOLIDWORKS ), phần mềm PTC (nhà sản xuất  PTC Creo có trụ sở tại Boston ) và phần mềm Autodesk (của nhà sản xuất Autodesk & Revit có trụ sở tại Bay Area) có thể cản trở các lĩnh vực khác nhau, từ thiết kế kỹ thuật cơ và điện, đến sản xuất tích hợp máy tính, đến xây dựng mô hình thông tin. Trong thực tế, tất cả các điều kiện này là tiên quyết cho một lĩnh vực công nghệ cao hoạt động tốt.

Với áp lực gia tăng, vào ngày 18 tháng 7, Putin một lần nữa ngầm thừa nhận đã cảm thấy khó khăn của các biện pháp kiểm soát xuất khẩu công nghệ, cho thấy các biện pháp đang góp phần gây ra "vô số khó khăn khổng lồ mà [Nga] đang phải đối mặt", nhưng cũng đưa ra tuyên bố thách thức rằng, chính phủ Nga sẽ "xem xét cho các giải pháp mới một cách năng động và hiệu quả hơn sắp tới". Thoạt nhìn, đó là một mệnh lệnh cao và Putin dường như không đủ trang bị để đưa ra bất kỳ giải pháp mới thực chất nào, dù tại cuộc họp, Phó Thủ tướng Dmitry Chernyshenko nói rằng lĩnh vực CNTT của Nga sẽ khắc phục hậu quả bất lợi của các lệnh trừng phạt trong vòng 3-5 năm tới".

Trong trường hợp không có ý tưởng nào tốt hơn, Putin đã đang và sẽ tiếp tục quay lại với một chiến thuật chống trừng phạt khác đã được sử dụng phổ biến. Đó chính là vũ khí hóa năng lượng.

Suy cho cùng, trong một cuộc đấu tranh khốc liệt như cuộc tấn công của Nga chống lại Ukraine, Putin cần phải nhìn thấy một bức tường sức mạnh từ các quốc gia phương Tây, họ không muốn dao động trong quyết tâm của họ để buộc Điện Kremlin phải chịu trách nhiệm. Ở đây, các biện pháp kiểm soát xuất khẩu công nghệ chống lại Nga đang phát huy tác dụng; các nền dân chủ Phương Tây nên tiếp tục mở rộng chúng. Cuối cùng, quốc gia duy nhất buộc phải thay đổi cách tính toán địa chính trị của mình do "sự mệt mỏi của Ukraine" sẽ phải là nước Nga của Putin.