Chợ nông thôn áp đảo chợ thành thị: Nhức đầu với an toàn thực phẩm

Đó là số liệu được đưa ra tại hội thảo Phát triển mô hình chợ đầu mối nông sản đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm tổ chức ngày 25.9 tại Hà Nội.

Không rõ nguồn gốc, mua bán miệng

Theo Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương), tính đến cuối năm 2016, cả nước có 8.513 chợ, chợ nông thôn chiếm 76%, chợ thành thị chiếm 24%, trong đó có 94 chợ đầu mối bán buôn trên địa bàn cả nước (chiếm 1,1%). Các chợ đầu mối có nhiều nhất ở Thanh Hóa, Quảng Bình, Hà Nội, TP.HCM… Các mặt hàng được bày bán trong chợ rất đa dạng, phần lớn là các mặt hàng thủy hải sản tươi sống, rau củ quả tươi được bán tại các chợ.

Đánh giá về an toàn thực phẩm tại các chợ nông sản, ông Nguyễn Văn Hội – Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước cho biết: “Hầu hết đều không rõ nguồn gốc, xuất xứ của sản phẩm đặc biệt là các mặt hàng rau, quả, gia súc, gia cầm. Chủ yếu các thương lái gom hàng từ các hộ nông dân sản xuất nhỏ lẻ hoặc từ các trang trại. Tuy nhiên, việc mua bán còn mang tính chất cổ điển, không có hợp đồng mua bán, cũng không có chứng nhận xuất xứ hàng hóa”.

Chợ đầu mối nông sản có vai trò rất quan trọng.

Đồng tình với quan điểm trên, ông Nguyễn Doãn Toản – Phó Chủ tịch UBND TP.Hà Nội cho biết: “Việc kiểm soát về chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm tại chợ đầu mối còn nhiều bất cập. Một lượng không nhỏ hàng hóa kinh doanh tại chợ được các hộ dân tự sản xuất và mang đến chợ kinh doanh, gây khó khăn trong việc truy xuất nguồn gốc trong trường hợp cần thiết”.

Hoạt động các chợ truyền thống, chợ đầu mối không chỉ có những hạn chế trong an toàn vệ sinh thực phẩm, trong quản lý của địa phương mà còn nhiều hạn chế trong đầu tư, ban hành chính sách. Thứ trưởng Bộ NNPTNT Trần Thanh Nam đánh giá: “Mạng lưới chợ đầu mối nông sản Việt Nam hiện nay mặc dù đã có một số mô hình bước đầu phát triển khá tốt như chợ đầu mối nông sản Bình Điền (TP.HCM), nhưng thực tế còn nhiều hạn chế khó khăn chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển của ngành nông nghiệp. Hệ thống cơ chế chính sách để hỗ trợ thúc đẩy phát triển chợ đầu mối nông sản còn thiếu, nhất là cơ chế chính sách thu hút doanh nghiệp đầu tư và quản lý theo hình thức xã hội hóa”.

Đi sâu về vấn đề này, đại diện Cục Chế biến và phát triển thị trường nông sản (Bộ NNPTNT) cho rằng, đối với mặt hàng rau quả hoạt động sản xuất tập trung ở quy mô nhỏ, tỷ lệ áp dụng tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm thấp, lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật, cơ sở hạ tầng sau thu hoạch và chế biến lạc hậu, dẫn tới sản phẩm chất lượng không đồng đều, nguồn cung chưa ổn định về cả số lượng và chất lượng.

 Phát triển chợ đầu mối nông sản đối mặt với nhiều thách thức (ảnh minh họa, chụp tại chợ Long Biên, Hà Nội).   ảnh: Đình Thắng

Thắt chặt truy xuất nguồn gốc nông sản

Chia sẻ kinh nghiệm về vai trò chợ đầu ở nhiều nước trên thế giới, ông Florian de Saint Vicent – Giám đốc các dự án quốc tế Công ty Rungis International cho hay: “Theo kinh nghiệm các nước trên thế giới, chợ đầu mối nông sản là kênh tiêu thụ hiệu quả, kết nối được sản xuất với phân phối và tiêu thụ nông sản đảm bảo chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm, thúc đẩy không chỉ sản xuất nông nghiệp mà còn thương mại dịch vụ phát triển”.

Ông Saint Vicent chỉ rõ thách thức lớn về an toàn thực phẩm đối với chợ đầu mối ở Việt Nam đó là việc sử dụng các đầu vào cho sản xuất nông nghiệp như thuốc kháng sinh, thuốc trừ sâu và phân bón hóa học, nhập khẩu bất hợp pháp hoặc quản lý kém, thiếu khả năng truy nguyên và nhiễm chéo.

Với đời sống vật chất đang ngày được nâng cao, người tiêu dùng ngày càng quan tâm tới nguồn gốc, xuất xứ, chất lượng hàng hóa. Ông Nguyễn Văn Hội – Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước đề nghị các tỉnh, thành phố tiếp tục chú trọng tới yếu tố văn minh, hiện đại, bảo đảm vệ sinh môi trường nhưng vẫn giữ gìn được bản sắc, văn hóa chợ nông thôn và chợ đầu mối tiêu thụ nông sản truyền thống.

Để giải quyết vấn đề an toàn thực phẩm chợ đầu mối, Cục Chế biến và phát triển thị trường nông sản cho rằng cần tăng cường phát triển liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị, liên kết người sản xuất với các chuỗi bán lẻ lớn, đảm bảo cân đối cung cầu, có thể truy xuất nguồn gốc, kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm theo chuỗi; đồng thời tăng cường quản lý thị trường, kiểm soát giá thành và giá bán các sản phẩm nông sản, giảm chi phí trung gian.

Đại diện Công ty cổ phần Rau an toàn Hà Nội kiến nghị các bộ ngành liên quan cần đẩy mạnh việc cung cấp các thông tin về vùng sản xuất, sản phẩm đặc trưng, doanh nghiệp tiêu thụ, thị trường tiềm năng để các doanh nghiệp kết nối hiệu quả. Đào tạo nguồn nhân lực để giúp cho việc tổ chức sản xuất, xây dựng chuỗi liên kết tiêu thụ sản phẩm; đối với người tiêu dùng cần được tập huấn kiến thức nhận diện sản phẩm an toàn, kiến thức vệ sinh an toàn thực phẩm, kỹ năng truy xuất nguồn gốc sản phẩm. /.