Chuyện chặt chanh làm củi và những mối lo về xuất khẩu rau quả

Thị trường trong nước: Giá nhiều loại trái cây "nhảy múa" 

Cụ thể, theo báo cáo của Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản, hiện giá trái cam sành, cam mật và cam xoàn tại nhiều địa phương vùng ĐBSCL đang giảm từ 3.000 - 4.000 đồng/kg so với cách nay khoảng 1 tháng.

Tại nhiều quận, huyện ở TP. Cần Thơ và các tỉnh lân cận như: Hậu Giang, Vĩnh Long..., cam mật được nhiều nông dân bán xô cho thương lái với giá chỉ khoảng 5.000 - 6.000 đồng/kg; cam sành bán xô với giá 8.000 - 9.000 đồng/kg; cam xoàn giá khoảng 10.000 - 12.000 đồng/kg.

Trong khi đó, giá cam xoàn bán lẻ tại nhiều nơi đang ở mức 20.000 - 25.000 đồng/kg; cam sành 12.000 - 17.000 đồng/kg, còn cam mật khoảng 9.000 - 12.000 đồng/kg. Giá trái cam giảm chủ yếu do nguồn cung tăng mạnh vì bước vào rộ mùa thu hoạch và nhiều loại cam chủ yếu tiêu thụ ở thị trường nội địa. Trong khi đó, các loại cam trong nước cũng đang chịu nhiều sự cạnh tranh bởi cam nhập khẩu từ Úc và Mỹ.

Đáng chú ý, do nguồn cung hạn chế nên giá chanh tươi ở các tỉnh miền Bắc năm nay lại tăng vụt, dao động từ 15.000 - 16.000 đồng/kg. Trong khi cũng dịp này năm ngoái, giá chanh rớt thê thảm, chỉ còn 2.000 - 3.000 đồng/kg loại đẹp.

Giá chanh rẻ như bèo khiến nhiều nông dân ở các tỉnh Hòa Bình, Phú Thọ, Bắc Giang... bỏ chín rụng không buồn thu hoạch, thậm chí nhiều gia đình đã phải chặt chanh làm củi. 

Năm 2018, giá chanh đào tại Hòa Bình chỉ dao động từ 2.000 - 3.000 đồng/kg, khiến bà con chán nản chặt bỏ làm củi, chuyển sang trồng cây khác. Năm nay, giá chanh lên cao, 15.000 đồng/kg thì bà con lại không có chanh để bán. Ảnh: Xuân Tuấn

Bà Nguyễn Thị Thi là đầu mối buôn chanh ở thị trấn Cao Phong, huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình từ nhiều năm nay. Bà Thi cho biết, mỗi ngày cơ sở thu mua của bà có thể xuất vài tấn chanh. Năm 2018, bà mua chanh dễ bao nhiêu thì năm nay lại khó bấy nhiêu. Giá chanh lên cao gấp 3 lần so với năm ngoái mà bà không mua đủ hàng.

Ngồi thẫn thờ bên vườn của gia đình, ông Triệu Văn Hòa ở xóm Đồng Khụ, xã Thống Nhất, thành phố Hòa Bình cũng không giấu nổi tiếc nuối. "Năm ngoái chanh rẻ quá, tôi để rụng đầy gốc. Năm nay, ai ngờ nó lại lên đến 15.000 - 16.000 đồng/kg" - ông Hòa tiếc rẻ nói.

Câu chuyện trồng - chặt, cung vượt cầu vẫn đang là chuyện thời sự, là mối lo hàng ngày khi ở nhiều nơi, nông dân đang ồ ạt trồng mít Thái, sầu riêng khi thấy giá 2 loại trái cây này liên tục ở mức cao. Dù đã có khuyến cáo của ngành nông nghiệp, nhưng tại các tỉnh miền Tây như Đồng Tháp, Tiền Giang, Long An..., bà con nông dân vẫn đang ồ ạt lên liếp trồng mít Thái trên đất ruộng, phá bỏ các loại hoa màu, cây ăn trái khác để trồng mít, hoặc liều mình trồng sầu riêng trên đất phèn.  

Đến nay, Tiền Giang là địa phương có diện tích cây mít lớn nhất khu vực ĐBSCL với tổng diện tích hơn 6.000 ha. Hiện tại, mít Thái đang có giá trên 50.000 đồng/kg, có thời điểm giá nhảy vọt lên đến 70.000 đồng/kg.

Nghịch lý: Xuất khẩu giảm liên tiếp, vẫn nhập nhiều loại trái cây tự sản xuất được 

Cũng theo Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản, giá trị xuất khẩu rau quả tháng 10/2019 ước đạt 257 triệu USD, đưa giá trị xuất khẩu rau quả 10 tháng đầu năm 2019 ước đạt 3,1 tỷ USD, giảm 5,6% so với cùng kỳ năm 2018.

Trung Quốc đang đứng vị trí thứ nhất về thị trường xuất khẩu rau quả của Việt Nam trong 9 tháng đầu năm 2019 với 67,7% thị phần. Tuy nhiên, xuất khẩu rau quả sang thị trường này trong 9 tháng đầu năm 2019 đạt 1,9 tỷ USD, giảm 13,5% so với cùng kỳ năm 2018.

Theo lý giải của Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản, xuất khẩu rau quả giảm mạnh do giá trị xuất khẩu một số mặt hàng rau quả chính giảm mạnh như: Sầu riêng (đạt 215,6 triệu USD, giảm 15,3%), măng cụt (đạt 168,1 triệu USD, giảm 0,9%), dừa (đạt 109,1 triệu USD, giảm 29,8%), nhãn (đạt 104,4 triệu USD, giảm 50,4%); dưa hấu (đạt 55,7 triệu USD, giảm 26,2%)...

Đối với mặt hàng rau củ khác, ớt đạt 56,1 triệu USD (giảm 44,4%), nấm hương (đạt 45,7 triệu USD, giảm 52,3%), khoai lang (đạt 35 triệu USD, giảm 40,5%), mộc nhĩ (đạt 20,7 triệu USD, giảm 50%)...

Trong số nhiều loại trái cây nhập khẩu, có cả những loại trong nước tự sản xuất được như cam, chôm chôm... Ảnh minh họa: I.T

Trong khi đó, giá trị nhập khẩu mặt hàng rau quả tháng 10/2019 đạt 116 triệu USD, đưa tổng giá trị mặt hàng rau quả nhập khẩu 10 tháng đầu năm 2019 đạt 1,5 tỷ USD, tăng 4,8% so với cùng kỳ năm 2018.

Mặt hàng rau ước nhập khẩu 552 triệu USD, tăng 17,3% so với cùng kỳ 2018 và mặt hàng quả đạt 952 triệu USD, tăng 0,7% so với cùng kỳ năm 2018.

Điều nghịch lý là bên cạnh những loại trái cây ôn đới, hàn đới mà Việt Nam không trồng được hoặc ít trồng, trên thị trường còn có một lượng lớn trái cây nhiệt đới mà Việt Nam trồng rất nhiều, như sầu riêng, chôm chôm, cam, quýt, măng cụt... cũng được nhập khẩu về từ Thái Lan, Indonesia, Ấn Độ, Malaysia, Trung Quốc...

Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản nhận định, trong các tháng cuối năm, xuất khẩu rau quả có thể sẽ gặp nhiều khó khăn do ảnh hưởng bởi mùa mưa, sản lượng và chất lượng một số loại trái cây sẽ giảm. 

Bên cạnh đó, kinh tế thế giới còn nhiều bất ổn, căng thẳng thương mại Mỹ - Trung Quốc leo thang gây tâm lí lo ngại cho hoạt động thương mại và đầu tư.

Thị trường quan trọng nhất là Trung Quốc đã siết nhập khẩu tiểu ngạch, trong khi Việt Nam mới có 9 loại trái cây được phía Trung Quốc cho phép nhập khẩu, gồm: Thanh long, dưa hấu, vải, nhãn, chuối, xoài, mít, chôm chôm và mới đây là măng cụt.

Trung Quốc cũng sẽ có xu hướng đa dạng hóa các thị trường nhập khẩu các loại sản phẩm trái cây, hoặc chuyển sang cơ chế cấp hạn ngạch. Ví dụ có thông tin từ năm 2020, Campuchia sẽ xuất khẩu hàng năm sang thị trường Trung Quốc khoảng 500 nghìn tấn xoài, trong khi hiện Việt Nam hàng năm xuất khẩu sang Trung Quốc khoảng 350 nghìn tấn.

Đây sẽ là bài toán cho Việt Nam cần phải từng bước sẽ đa dạng hóa thị trường xuất khẩu khi Trung Quốc giảm lượng nhập khẩu một số mặt hàng từ Việt Nam.