CLIP-ẢNH: Cụ bà 90 tuổi gắn trọn cuộc đời với nghề nón lá

Chúng tôi tìm đến nhà cụ Nguyễn Thị Lưu trú tại thôn Thống Nhất, xã Việt Tiến, huyện Thạch Hà (Hà Tĩnh) để gặp người "nghệ nhân" gắn bó với nghề nón lá gần như trọn cả cuộc đời.

Với đôi bàn tay tài hoa, khéo léo hàng ngày cụ Nguyễn Thị Lưu ngồi tỉ mỉ chắp nối từng vành tre mỏng manh, uốn thành khuôn nón, là từng cọng lá. Công việc tưởng chừng đơn giản nhưng bên trong chứa đựng niềm đam mê, trăn trở của người làm nghề.

Cụ Lưu vừa tâm sự: "Lên 5 tuổi, tôi đã được làm quen với các công đoạn của nghề làm nón lá. Đối với tôi, nghề làm nón không chỉ đơn thuần là công việc kiếm thêm thu nhập mà còn là kỷ niệm, truyền thống gia đình. Không biết sau này nghề làm nón sẽ như thế nào. Nhưng còn sức khỏe tôi vẫn tiếp tục làm nón".

Nghề nón làng Phù Việt (nay thuộc xã Việt Tiến, Thạch Hà) đã có hàng trăm năm, nổi tiếng với độ bền, đẹp. Trước đây, nhiều hộ gia đình trong xã làm nón lá nhưng nay chỉ còn một số cụ già còn gắn bó với nghề. Sản phẩm sau khi làm ra được người dân trong vùng mua lại, đem ra chợ quê bán.

"Để hoàn thiện một chiếc nón phải qua nhiều công đoạn: Chuẩn bị nguyên liệu, sơ chế nguyên liệu, lên khuôn, may và hoàn thiện. Chiếc nón lá trắng, đều vòng, mũi khâu đều tay, lỗ kim nhỏ không để lọt nắng mới được xem là đạt chuẩn.

Nón lá làng Phù Việt được quét phủ lên một lớp dầu bóng giúp nón cứng, bền, đẹp, bắt mắt. Mỗi chiếc nón lá chứa đựng sự vất vả, kỳ công, không chỉ là kỹ thuật mà còn đòi hỏi nghệ thuật nữa"- cụ Lưu bật mí.

Công đoạn làm nón vẫn được bà Lưu bảo tồn nguyên vẹn theo phương pháp thủ công. Mỗi ngày cụ Lưu đan được 1-2 chiếc nón, mỗi chiếc nón được bán với giá 50.000-80.000 đồng/chiếc.

Ngoài việc làm nón kiếm thêm thu nhập cụ Lưu còn dạy cho những lao động có nhu cầu học nghề, mong muốn góp một phần công sức trong việc "giữ lửa", truyền nghề truyền thống cho thế hệ trẻ.

Khi nghề làm nón lá ở làng Phù Việt còn thịnh vượng, trong nhà ngoài cổng đâu đâu cũng thấy các bà, các chị ngồi quay quần bên nhau, tay thoăn thoắt đan những chiếc nón. Tay làm miệng nói, không khí rôm rả, ấm áp cả một vùng quê.

Bà Nguyễn Thị Vân (trú tại thôn Thống Nhất, xã Việt Tiến, huyện Thạch Hà), tâm sự: "Làng tôi trước đây được gọi là làng nón Phù Việt, nay chuyển thành xã Việt Tiến. Khi tôi còn nhỏ, chứng kiến các mẹ, các chị thường ngồi với nhau thành một nhóm dưới gốc tre làng để đan nón.

Nghề đan nón trở thành công việc chính của gia đình, tôi được ăn học cũng nhờ nghề truyền thống này. Hiện nay, chỉ còn ít người lớn tuổi như tôi làm nghề đan nón lá. Đan nón không chỉ là nghề kiếm thêm thu nhập mà còn gìn giữ văn hóa truyền thống của gia đình".

Trong xu hướng tiêu dùng hiện đại, chiếc nón lá mất dần đi vai trò, làm ra nhưng lại khó bán. Thế hệ trẻ cũng không còn mặn mà với nghề truyền thống của ông cha. Theo thời gian làng nghề nón lá trở nên mất dần sức sống, ngày càng bị mai một.

Trao đổi với PV Dân Việt, ông Lê Đức Tuấn - Phó chủ tịch UBND xã Việt Tiến cho biết: "Tôi không rõ nghề làm nón lá Phù Việt có từ bao giờ, nhưng từ lúc nhỏ tôi đã thấy các bà, các chị làm. Hiện nay có nhiều sản phẩm mới, mẫu mã đẹp nên những chiếc nón lá truyền thống không còn được ưa chuộng như trước. Làng nghề hiện nay chỉ còn một số ít người còn tâm huyết, bảo tồn nghề truyền thống, tiêu biểu nhất có cụ Nguyễn Thị Lưu"