Đất, người Lý Sơn và nỗi sợ không có tên trong từ điển

Người nổi tiếng nhất Lý Sơn bây giờ đương nhiên là "sói biển" Mai Phụng Lưu. Lưu lì lợm. Lưu can trường. 4 lần bị Trung Quốc bắt. 4 lần trắng tay ngập nợ. Bắt rồi, trắng tay rồi Lưu vẫn đi Hoàng Sa. Lưu là con sói can trường đến liều lĩnh trên vùng biển Hoàng Sa.

“Sói biển” sợ nợ

Nhưng bữa chúng tôi ghé nhà, con “sói biển” huyền thoại họ Mai của Hoàng Sa- đang tẩn mẩn ngồi bóc tỏi. Cái bàn tay to bè thô nháp đã quen với sợi thừng, dây lưới giờ lóng ngóng đến lạ.

Chưa khi nào Mai Phụng Lưu lại run như lần này. Cái danh “sói biển” được báo chí phong tặng, câu chuyện ly kỳ về sự can trường của Lưu khiến anh được một ngân hàng cam kết cho vay 300 triệu đồng để đóng tàu ra khơi. Nhưng vay rồi mà chưa hết run.

Vì chuyện áo cơm, ông Lưu sẽ lại đi Hoàng Sa.

Lạ thế, 30 năm đi biển, biết bao lần đối mặt với sóng to gió lớn. Suốt 7 năm qua, đã cả chục lần chạy trốn tàu Trung Quốc trên những bãi đá san hô tử thần, nơi mà sểnh tay lái ra là tan tàu mất mạng. Ngay cả 4 lần bị Trung Quốc bắt, Lưu cũng đã bao giờ biết sợ. Hoá ra Lưu sợ nợ. Sợ đóng tàu rồi lại bị thu giữ, rồi lại trắng tay.

“Chắc chắn sẽ ra Hoàng Sa”- Lưu ngồi tựa lưng vào nhánh cây phong ba và nói cứng. Nhưng anh nói không tự nhiên và người đàn ông của biển vốn ăn sóng nói gió bỗng nhỏ nhẹ và mệt mỏi khác thường. Nhìn mắt anh, tôi tin chuyến đầu tiên của anh sẽ lại là Hoàng Sa. Nhưng anh sẽ ra Hoàng Sa với nỗi sợ mất tàu, một nỗi sợ không có tên trong từ điển, nỗi sợ chính đáng mà không sự can trường hay lì lợm nào có thể khoả lấp đi được.

Cuộc mưu sinh ở Hoàng Sa là một cuộc mưu sinh nhọc nhằn. Lưu đãi chúng tôi chén rượu hải sâm cay xè. Hoàng Sa trù phú là biển lành của mực, của tôm hùm và nhất là của hải sâm vú. Mỗi con ít cũng triệu rưỡi. Những ngư dân vẫn kháo nhau câu chuyện tàu của một ông Đồn nào đó trúng ổ hải sâm một chuyến thu về hơn 2,8 tỷ đồng.

Nhưng loài hải sâm sống sâu dưới 50-70 thước nước. Neo tàu giữa mênh mông sóng nước, những ngư dân can trường nhất cắn dây thở, đeo bịch chì lặn sâu dưới đáy biển đen. Nghề lặn thực chất là một cuộc đánh đổi giữa một bên là miếng cơm manh áo, và một bên là mạng sống của chính mình.

Ở đảo Bé Lý Sơn, rành rành một nạn nhân của nghề lặn nước - Bùi Văn Huệ, 35 tuổi, liệt hai chân sau ca tai biến khi anh cố thoát lên từ độ sâu 40m. Ở Lý Sơn, chỉ có những khoản nợ và những lo toan miếng cơm manh áo như những chiếc đinh sắt thúc vào mạng sườn ngư dân khiến họ ra khơi.

Với Mai Phụng Lưu, 16 tuổi đã bắt đầu theo tàu đi biển. Anh đi miết. Đi nhiều đến nỗi anh thuộc từng rạn san hô, vừa huýt sáo vừa lái tàu đánh võng qua những khúc cạn chết người. Nhưng việc chạy tàu Trung Quốc không phải là trò đùa. Mỗi năm đi 12 phen thì chỉ 2 phen may mắn không gặp tàu trắng Trung Quốc (tàu Ngư chính). Lưu đã 4 lần trắng tay.

Anh cho chúng tôi xem tờ giấy phạt của Trung Quốc. Năm 2005, chị Đợi - vợ Lưu đã phải cắm nhà, vay nóng để có tiền gửi sang Trung Quốc chuộc người. Lần cuối bị Trung Quốc bắt, Lưu trở về và ngay lập tức bị chủ nợ siết con tàu nát. Bây giờ, sau 4 lần bị bắt, bên ngoài hai bàn tay trắng, vợ chồng cha con còn mang một khoản nợ ngập đầu 200 triệu đồng. Lưu không sợ mới lạ.

Nhân tai

Ở Quảng Ngãi, ngư dân giờ nợ nần ngập đầu. Chẳng hạn như ở xã Bình Chánh (huyện Bình Sơn), dư nợ của ngư dân tại Ngân hàng NNPTNT hơn 9 tỷ đồng thì có tới 5,6 tỷ là những khoản nợ khó đòi. Đòi sao được khi sóng gió đại dương thổi bay những chiếc tàu ngư dân lả tả như chiếc lá. Cũng may là ngân hàng cũng không ráo riết thúc nợ ngư dân.

Giám đốc Ngân hàng NNPTNT huyện Bình Sơn, ông Phạm Điểm bảo: Cho vay ngư nghiệp là loại vay nhiều rủi ro nhất, nhưng không phải vì thế mà không cho ngư dân vay. Khó nhất cho ngân hàng là với những trường hợp "mất tích". Vì thế, những khoản nợ khó đòi cứ nằm đó, trên sổ sách của ngân hàng và thấp thỏm trong những nỗi lo toan cơm áo của những ngư dân.

Ngư dân xưa nay kiêng nói về chuyện may rủi. Kiêng đến mức ăn con cá không bao giờ dám lật. Ấy thế mà "nạn tàu trắng" đã khiến giờ họ chẳng cần ai xui cũng tự giác mua bảo hiểm. Sóng dữ không phải lần nào cũng lật tàu, nhưng gặp tàu trắng thì coi như là mất hết.

Theo báo cáo của UBND huyện Lý Sơn trong 2 năm 2009 và 2010, toàn huyện có 45 chiếc tàu bị chìm. Trong số này, có tới 14 chiếc được liệt vào dạng bị nước ngoài bắt giữ, tịch thu và bị tàu lạ đâm chìm. Tính cả tỉnh Quảng Ngãi, số tàu bè bị Trung Quốc bắt giữ, tịch thu, đâm chìm đến nay đã lên tới 62 chiếc.

Giữa tháng 7, khi chúng tôi ở đảo, liên tiếp xảy thêm 2 vụ tàu ngư dân bị Trung Quốc bắt giữ, tịch thu phá hoại toàn bộ phương tiện, ngư lưới cụ. Nếu như trước đây, ngư dân bị bắt giữ, bị đòi tiền chuộc thì bây giờ, họ bị tịch thu, bị phá hoại tất cả. Máy định vị - thiết bị có tính chất cứu sinh bị quăng xuống biển. Ống lặn bị băm nát. Lương thực, dầu máy bị tịch thu. Và ngư dân bị bỏ rơi giữa biển cả mênh mông...

Thế mới nói, cái sự sợ hãi của ngư dân, không phải trước cuồng phong, bão tố- điều mà cha ông họ xưa nay vẫn thản nhiên đối mặt, mà là vì nhân tai dưới hình hài của những con tàu lạ.

----------------

Bài 3: Những thân dâu mồ côi trên đảo

Anh Đào