Điều gì hé lộ đằng sau cuộc điều tra bằng bẫy ảnh lớn nhất từ trước đến nay ở Việt Nam?

Trong khuôn khổ Hội nghị tổng kết công tác quản lý hệ thống rừng đặc dụng, phòng hộ cả nước năm 2023 và triển khai nhiệm vụ trọng tâm năm 2024 do Bộ NNPTNT tổ chức, Hợp phần Bảo tồn Đa dạng sinh học thuộc Dự án Quản lý rừng bền vững và Bảo tồn đa dạng sinh học (VFBC) do Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) tài trợ đã công bố kết quả điều tra bằng bẫy ảnh lớn nhất từ trước đến nay tại Việt Nam. 

TS. Nguyễn Quốc Trị, Thứ trưởng, Bộ Nông nghiệp và PTNT, ông Bradley Bessire, Phó Giám đốc USAID Việt Nam, TS.Trần Quang Bảo, Cục trưởng Cục Lâm nghiệp, đại diện Cục Kiểm lâm, đại diện Ban quản lý các dự án lâm nghiệp, đại diện một số Ban quản lý rừng đặc dụng, rừng phòng hộ và đại diện các tổ chức, cá nhân có liên quan đến công tác bảo tồn đa dạng sinh học ở Việt Nam tham dự và đánh giá kết quả công bố này.

Theo báo cáo của dự án, để tiến hành điều tra, dự án đã thiết lập 1.176 điểm bẫy ảnh tại 21 khu rừng đặc dụng và rừng phòng hộ trên địa bàn 8 tỉnh, thành phố và được hơn 120.000 ghi nhận động vật trong hàng triệu hình ảnh mà bẫy ảnh chụp được trong khoảng thời gian 2019-2023. 

Bẫy ảnh ghi nhận được quần thể voi châu Á tại 2 khu vực dự án và loài thú móng guốc lớn như bò tót tại một khu vực dự án. Phần lớn những loài được ghi nhận là những loài có khả năng chống chọi tốt nhất với áp lực săn bắt như các loài khỉ, chồn bạc má và lợn rừng. Bẫy ảnh không ghi nhận được hình ảnh của các loài động vật ăn thịt lớn và động vật ăn cỏ như hổ, báo gấm, sói lửa và sao la – một trong số ít loài thú lớn được phát hiện trong 50 năm qua. 

Mặc dù kết quả khảo sát cho thấy động vật hoang dã đã suy giảm ở tất cả 21 khu rừng đặc dụng và rừng phòng hộ nhưng mức độ phong phú loài và số lượng loài đặc hữu tương đối cao, với 9 loài đặc hữu và 21 loài đặc hữu của dãy Trường Sơn có nguy cơ bị đe dọa cao được ghi nhận. 

Các loài quý hiếm như mang lớn và gấu chó cũng được phát hiện, góp phần cung cấp một vài ghi nhận về các loài này ở Việt Nam trong 20 năm qua.

Đại diện dự án cho biết, đợt điều tra thứ hai đang được tiến hành tại 21 khu rừng đặc dụng và rừng phòng hộ và sẽ được so sánh với kết quả ban đầu khi dự án kết thúc vào năm 2025. Kết quả khảo sát này sẽ cho phép dự án đánh giá xu hướng đa dạng sinh học ở 21 khu vực trong thời gian thực hiện dự án.

Mặc dù có nhiều loài bị mất đi, nhưng có những dấu hiệu tích cực cho thấy việc đầu tư nhằm giảm thiểu mối đe dọa đa dạng sinh học ở một số khu vực dự án ở miền Trung Việt Nam, bao gồm cả những địa điểm được hỗ trợ trước đây bởi dự án Trường Sơn Xanh (2016-2020), đang giúp ổn định hoặc thậm chí tăng quần thể của một số loài.

Điều này nhấn mạnh sự cần thiết việc duy trì đầu tư đúng đắn và kịp thời vào các nỗ lực bảo tồn đa dạng sinh học, triển khai hoạt động của đội tuần tra tháo gỡ bẫy dựa vào cộng đồng và cùng với nỗ lực tái hoang dã Việt Nam.

Ông Nick Cox, Giám đốc Hợp phần Bảo tồn Đa dạng Sinh học do WWF thực hiện với tài trợ từ USAID, nhấn mạnh: "Lần đầu tiên chúng tôi có trong tay dữ liệu để xác nhận quần thể động vật hoang dã của Việt Nam đang bị đe dọa. Đồng thời, kết quả điều tra cũng cho thấy những tín hiệu tích cực nhờ có sự đầu tư đúng đắn từ phía Chính phủ Việt Nam chung tay cùng các tổ chức trong nước và quốc tế. Bây giờ là thời điểm vàng để bắt đầu một chương trình nhân nuôi bảo tồn quốc gia nhằm tái hoang dã các khu bảo tồn, đồng thời duy trì và tăng cường các nỗ lực bảo tồn đa dạng sinh học, đặc biệt là giảm nạn bẫy bắt động vật".

Theo nhận định của các chuyên gia bảo tồn thuộc Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF- Việt Nam), đây là đợt khảo sát về đa dạng sinh học bằng bẫy ảnh hệ thống và toàn diện nhất từng được thực hiện tại Việt Nam với sự hỗ trợ tài chính từ USAID để giám sát tính đa dạng sinh học và độ che phủ của rừng. Kết quả điều tra cho thấy rằng quần thể của nhiều loài động vật rừng quan trọng không được ghi nhận và có thể đã suy giảm do việc bẫy bắt vẫn phổ biến trên diện rộng.

"Chúng tôi rất vui mừng hợp tác với Bộ Nông nghiệp và PTNT, các ban quản lý rừng trong 2 năm qua để thực hiện một trong những cuộc điều tra cơ bản về đa dạng sinh học bằng bẫy ảnh lớn nhất từ trước đến nay trong khu vực Đông Nam Á, ông Bradley Bessire, Phó Giám đốc USAID Việt Nam nói và nhấn mạnh: "Chúng tôi hy vọng rằng kết quả điều tra đa dạng sinh học bằng bẫy ảnh này sẽ được sử dụng để cung cấp thông tin và cải thiện việc quản lý toàn diện tại các khu bảo tồn và góp phần thúc đẩy những chính sách phù hợp ở Việt Nam".

Ông Trần Quang Bảo, Cục trưởng Cục Lâm nghiệp (Bộ NNPTNT) nhấn mạnh: "Chúng tôi mong đợi nhìn thấy kết quả điều tra đa dạng sinh học bằng bẫy ảnh của dự án phát huy hiệu quả hơn nữa, góp phần thiết lập một hệ thống hướng dẫn bằng văn bản cho phép cơ quan quản lý nhà nước đưa ra những kiến nghị chính sách phù hợp nhằm bảo vệ động vật hoang dã, bảo tồn đa dạng sinh học".