Đọc sách cùng bạn: Là chuyện kể hay là sự thật

Cuốn sách này lấy bối cảnh phong trào Metoo – chống quấy rối tình dục nữ khởi phát từ dòng tweet của nữ diễn viên Alyssa Milano. Hai nhân vật trong truyện là Margot – một phụ nữ 55 tuổi làm biên tập viên tại một nhà xuất bản ở New York và Quin – một người đàn ông cũng làm ở một nhà xuất bản khác cùng thành phố. Họ đã có một tình bạn hơn hai mươi năm.

Giờ đây, Quin bị cáo buộc tội quấy rối tình dục, có nguy cơ phải ra toà và bị đuổi khỏi ngành vĩnh viễn. Có phải Quin có tội thật hay những phụ nữ tố cáo anh đã có phần cường điệu? Có phải Margot cũng đã dung túng cho những việc làm sai trái của Quin hay chính thực anh ta đã cư xử không đúng mực với phụ nữ? Bạn đọc bị nhà văn đặt vào giữa những lời kể, đối thoại, tâm sự của hai nhân vật để tìm ra kết luận của mình về cả hai phía đàn ông và phụ nữ trong chuyện này.

Cuốn truyện được chia thành 22 phần ngắn luân phiên giữa câu chuyện kể ở ngôi thứ nhất của Margot và Quin. Margot bắt đầu câu chuyện ở thì hiện tại bằng cách kể lại việc Quin tàn nhẫn một cách cực kỳ phi lý với một người phụ nữ ngẫu nhiên anh gặp ở Công viên Trung tâm. Anh ta giả vờ quan tâm đến cô ấy, chỉ để khiến cô ấy vui vẻ, hy vọng và sau đó là "chén". Margot nhớ lại khi nghe Quin kể lại chuyện này cô đã thấy nó vui nhộn nhưng bây giờ thì cô đang phải xét lại thái độ của mình khi đó. Sau đó, Margot kể lại lần đầu tiên cô gặp Quin trong một cuộc phỏng vấn. Rốt cuộc cô đã làm việc cho một nhà xuất bản khác, nhưng cả hai tình cờ gặp lại nhau sau đó và đi ăn tối. Quin tìm cách cho tay vào giữa hai đùi Margot và cô bảo anh dừng lại. Anh đã dừng lại và họ tiếp tục tình bạn trong hai mươi năm mà không có một sự cố nào khác.

Phần chuyện của Quin mở ra ở thì quá khứ, khi anh đến nhà xuất bản mà anh từng làm việc trước khi một vụ kiện chống lại anh khiến anh bị sa thải. Anh nhặt giò phong lan nằm trên bàn và nhận thấy rằng một bao thuốc lá anh trang trí và những cuộn giấy đầy những lời khuyên đã được để lại cho anh. Anh ta đã đưa nó cho Caitlyn, một người phụ nữ đã làm việc tại nhà xuất bản với anh trong nhiều năm. Họ từng là bạn thân của nhau, nhưng cô đã buộc tội anh quấy rối tình dục nhiều năm sau khi anh ta giúp cô có được một công việc khác tại một nhà xuất bản khác.

Quin kể lại lần đầu tiên anh gặp Caitlyn khi cô đến làm việc cho nhà xuất bản của anh. Anh ấy đã trêu chọc cô ấy về trải nghiệm của cô ấy và sau đó đã đề nghị đưa cô ấy đi mua sắm và tư vấn cho cô ấy về kiểu tóc nào sẽ phù hợp nhất. Cô đã nhiệt tình nhận lời giúp đỡ của anh. Anh mời cô đến dự tiệc tại nhà anh và giới thiệu cô với vợ anh. Mối quan hệ của họ trở nên khó khăn khi Caitlyn bắt đầu hẹn hò với một người đàn ông mà Quin đã khuyên cô nên chia tay. Caitlyn đã không nghe theo lời khuyên của anh và khiến trái tim cô tan nát. Cô bắt đầu phẫn nộ với Quin và tỏ ra rất thù địch với anh ta. Tuy nhiên, anh đã giúp cô đảm bảo một công việc ở một nhà xuất bản khác và cô tiếp tục gửi những email tán tỉnh với anh và đi ăn trưa và ăn tối với anh.

Một người phụ nữ tên Hortense nhận công việc cũ của Caitlyn và Quin bắt đầu đưa cô ấy đi ăn trưa. Một ngày nọ, họ đi mua sắm và anh chạm vào ngực cô. Anh gặp một người phụ nữ khác, Sharona, tại một buổi đọc sách. Sharona rất bảo thủ về tình dục và không chấp nhận sự dâm ô của Quin, nhưng vẫn thích đi ăn trưa và nói chuyện với anh ta. Một ngày nọ, Caitlyn đến văn phòng của Quin để gặp anh ăn trưa, và anh khó chịu vì cô đến muộn. Anh ta hỏi cô muốn chịu hình phạt gì, cô bảo đáng đánh đòn và chìa mông ra cho anh lấy cái môi phẹt vào. Rồi hai người cùng nhau đi ăn trưa và có một khoảng thời gian vui vẻ. Nhưng về sau Caitlyn đã tố cáo với nhà xuất bản của mình về vụ việc này. 

Ban đầu, người ta cho rằng, sự việc sẽ được xử lý nội bộ, nhưng sự việc ngày càng lớn hơn khi nhiều phụ nữ bắt đầu tố cáo Quin. Anh đã bị sa thải và trở thành một một kẻ cùng khổ trong xã hội. Vợ anh xấu hổ về anh và anh sợ hãi không biết con gái mình sẽ nghĩ gì về anh khi nó về già. Mặc dù vậy, cả Sharona và Hortense đều không phàn nàn gì về Quin và anh cảm thấy tin tưởng là toàn bộ vụ án sẽ được giải quyết êm thấm, dù nó đã gây ra những thiệt hại lớn cho anh.

Đứng trước vụ việc của Quin, Margot cảm xúc lẫn lộn, nửa giận nửa thương. Cô vừa muốn phê phán Quin nhưng vừa cũng muốn biện hộ cho anh. Cô thấy Quin có lỗi, đã đành, nhưng tại sao những phụ nữ bị anh quấy rối không dám bảo anh dừng lại. Tại sao phụ nữ cứ chịu thụ động? "Khi tôi kể với đồng nghiệp rằng lẽ ra những người phụ nữ đó phải bảo Quin dừng, rằng tôi đã bảo anh dừng và buộc anh dừng, họ nói chắc nịch rằng quyền lực của họ không tương xứng, và rằng ngay cả trên lý thuyết phụ nữ có thể phản ứng lại, người ta cũng không nên khuyến khích phụ nữ làm vậy, phụ nữ không nên làm vậy. Bấy giờ tôi phát cáu, lắp bắp về việc phụ nữ tự chủ hay bị coi như trẻ con... Tôi nói, đúng, anh cư xử tệ. Tôi cũng giận anh. Nhưng anh có đáng bị mất việc, quyền được làm việc, danh dự làm người của mình hay không? Anh có nhất thiết phải bị nghiền nát hoàn toàn và tuyệt đối như vậy không?" (tr. 82-83)

Còn Quin ở phần cuối truyện, anh kể về thời điểm hiện tại và nói với người đọc rằng anh đang hy vọng vào cuộc sống và không muốn để tai tiếng là dấu chấm hết cho mình khi mà thế giới còn rất nhiều vẻ đẹp và tiềm năng. Anh cho những vụ việc thế này chỉ là những câu chuyện kể. "Truyện, đều là truyện cả. Cuộc đời này rộng lớn với bất kỳ ai, cho nên chúng ta tạo ra những câu chuyện. Phụ nữ bây giờ rất say mê câu chuyện nạn nhân. Tôi cũng có thể viết nên câu chuyện của mình, dù không phải hay nhất, bởi nó quá đơn giản. Câu chuyện hay nhất là câu chuyện vén màn sự thật, giống với điều một người nhìn thấy và hiểu được trong giấc mơ nhưng sớm quên ngay khi tỉnh giấc." (tr. 92).

Những suy nghĩ như vậy của cả Margot và Quin có thể sẽ gây tranh cãi, thậm chí bực tức nữa. Nhưng Mary Gaitskill đặt vấn đề Metoo ở một cấp độ cao hơn của bản tính con người và đạo đức. Ở đây có một ranh giới mong manh mà vượt quá nó thì "Đây là lạc thú" sẽ biến thành tội lỗi, thậm chí tội ác. Cho dịch và xuất bản cuốn sách này Công ty cổ phần sách và truyền thông San Hô cùng Nhà xuất bản Phụ Nữ Việt Nam đã cung cấp cho bạn đọc một cái nhìn khác, đa chiều và phức tạp hơn về một tình trạng đang nhức nhối trong xã hội hiện nay. Tình trạng quấy rối tình dục nữ - đó là chuyện kể hay là sự thật?

Hẹn bạn lần tới với những cuốn sách mới khác.

Hà Nội, 26/8/2022