Giá điện "gánh" lỗ hàng tỷ USD của EVN: Bộ Công Thương nói luật cho phép

Trong Báo cáo Đánh giá tác động của dự thảo sửa đổi, thay thế Quyết định 24/2017 của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế xây dựng giá điện, Bộ Công Thương cho biết, Quyết định số 24/2017/QĐ-TTg quy định kết quả kiểm tra giá thành kinh doanh điện là một trong những cơ sở để xây dựng phương án giá bán điện bình quân. 

Giá điện các năm qua đã được EVN xây dựng và Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính kiểm tra, rà soát trên cơ sở đảm bảo có xem xét đến kết quả kiểm tra giá thành sản xuất kinh doanh điện của năm quá khứ. 

Tuy nhiên, Bộ Công Thương cho hay, theo ý kiến của Thanh tra Chính phủ, trong công thức tính giá bán lẻ điện bình quân chưa thể hiện rõ mối liên hệ này. Mặt khác, do ảnh hưởng của tình hình địa chính trị thế giới, giá nhiên liệu thế giới đã tăng cao từ giữa quý I/2022, dẫn đến làm tăng chi phí mua điện từ các nhà máy điện sử dụng nhiên liệu nhập khẩu hoặc có giá nhiên liệu tham chiếu theo giá thị trường. 

Chi phí mua điện tăng cao nhưng giá bán lẻ điện được giữ ổn định dẫn đến kết quả sản xuất kinh doanh điện của EVN năm 2022 lỗ hơn 26.000 tỷ đồng (đã tính đến các khoản doanh thu và thu nhập khác từ hoạt động cho thuê cột điện và hoạt động tài chính). 

Giá nhiên liệu năm 2023 tuy đã bớt căng thẳng so với năm 2022 nhưng vẫn ở mức cao so với giai đoạn trước 2022, gây ảnh hưởng lớn đến cân bằng tài chính của EVN. Việc điều chỉnh tăng giá bán lẻ điện bình quân năm 2023 ở mức 3% từ ngày 04/5/2023 (là mức tăng thấp nhất theo quy định tại Quyết định số 24 và thấp hơn so với kết quả tính toán) đã giải quyết một phần khó khăn cho tình hình tài chính và dòng tiền của EVN.

Bộ Công Thương cho rằng, với việc kết quả sản xuất kinh doanh năm 2022 bị lỗ và chi phí năm 2023 tiếp tục bị dồn tích do mức điều chỉnh giá điện chưa đủ thu hồi chi phí đầu vào hình thành giá, trong khi Quyết định số 24/2017/QĐ-TTg chưa quy định cụ thể về việc xem xét giá thành thực tế sản xuất kinh doanh điện trong tính toán giá điện kế hoạch, gây khó khăn cho EVN trong việc thu hồi chi phí, bù đắp lỗ của năm quá khứ. Việc này phần nào ảnh hưởng đến khả năng phát triển và bảo toàn vốn Nhà nước của EVN nếu hoạt động sản xuất kinh doanh thua lỗ kéo dài.

Đáng chú ý, Bộ Công Thương dẫn các nguyên tắc định giá của Nhà nước được quy định tại khoản 1 Điều 20 Luật Giá năm 2012 như: "Bảo đảm bù đắp chi phí sản xuất, kinh doanh thực tế hợp lý, có lợi nhuận phù hợp với mặt bằng giá thị trường và chủ trương, chính sách phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nước trong từng thời kỳ".

Luật Giá năm 2023 được Quốc hội thông qua ngày 19/6/2023 (có hiệu lực từ ngày 01/7/2024) quy định nguyên tắc định giá của Nhà nước là "Bảo đảm bù đắp chi phí sản xuất, kinh doanh hợp lý, hợp lệ; lợi nhuận (nếu có) hoặc tích lũy theo quy định của pháp luật (nếu có) phù hợp với mặt bằng thị trường; bảo đảm phù hợp với cung cầu hàng hóa, dịch vụ, điều kiện thị trường tại thời điểm định giá và chủ trương, chính sách phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nước trong từng thời kỳ".

Như vậy, căn cứ quy định hiện hành tại Luật Giá, Bộ Công Thương nêu quan điểm, giá điện cần đảm bảo bù đắp đủ chi phí thực tế và có lợi nhuận hợp lý. Do đó, cần hiệu chỉnh công thức tính giá bán điện bình quân để làm rõ hơn yếu tố gắn với giá thành sản xuất kinh doanh điện.