Hóa vàng... danh hiệu

Đám tang của Nghệ nhân Hát xẩm Hà Thị Cầu có rất nhiều vòng hoa, có cả đám rước sinh tiền theo như mong muốn của bà - người hát xẩm cả đời dùng tiếng hát để mua vui cho thiên hạ. Vinh dự hơn cho bà là có cả đoàn viếng của Bộ VHTTDL do Thứ trưởng Vương Duy Biên dẫn đầu, nghe đâu sau đó, Thứ trưởng đã tâm sự với các nhà báo là trong đợt xét tặng sắp tới đây, Nghệ nhân Hà Thị Cầu rất xứng đáng được truy tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân...

Nghe lời của Thứ trưởng mà nhiều người thấy xót xa. Tin tức bà Cầu ốm thập tử nhất sinh, mê mê tỉnh tỉnh được Báo Nông Thôn Ngày Nay đăng tải đầu tiên (bài “Nghệ nhân Hát xẩm Hà Thị Cầu như ngọn nến trước gió” ra ngày 16.1.2013), cho đến ngày bà nhắm mắt vào ngày 3.3.2013, tính chi ly là 46 ngày. Trong khoảng thời gian ấy, nếu các nhà quản lý văn hóa thực sự có tâm nghĩ đến những cống hiến và một đời nghèo khổ của bà, hoàn toàn có đủ khả năng tiến hành một quyết định đặc cách, trao cho bà danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân trước khi bà qua đời. Trao danh hiệu lúc ấy mới có ý nghĩa, còn giờ đây, khi nghệ nhân đã yên giấc ngàn thu dưới lòng đất, thì cái danh hiệu truy tặng ấy có còn ý nghĩa gì không?

Lại nói về nghị định phong tặng danh hiệu nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú cho các nghệ nhân dân gian, cũng do Bộ VHTTDL chịu trách nhiệm soạn thảo, 10 năm vẫn không xong, là vì cớ gì? Có bao nhiêu lý do đã được liệt kê, nào là vướng mắc luật nọ khoản kia, nào là dùng dằng giữa bộ này bộ nọ. Lý do muôn đời chỉ là lý do, và một khi đã được nêu ra, độ hợp lý của nó hẳn là “chuẩn không cần chỉnh”, nhưng một nghị định bảo vệ quyền lợi cho những người cả đời gìn giữ văn hóa truyền thống của dân tộc mà phải mất một quãng thời gian dài như thế, 10 năm để soạn thảo, ít nhất 1 năm nữa để trình, góp ý, thẩm định, phê duyệt, rồi tập huấn triển khai… thì quả là một nghị định biết thử thách lòng người.

Trong danh sách gần 300 nghệ nhân được phong tặng danh hiệu của Hội Văn nghệ dân gian VN, có gần 70 cụ đã qua đời, đã không chờ được cái nghị định kia, ra đi với bao nhiêu thiệt thòi, tủi phận. Cụ Cầu hôm 3.3 đã yên phận, còn nhiều cụ khác nữa, đều như lá vàng trước gió, đã chờ suốt 10 năm rồi, liệu có chờ nổi 1 năm nữa để được nhận các danh hiệu vinh danh của Nhà nước không? Hay là lúc đó, các cán bộ quản lý văn hóa sẽ mang những bản photocopy công chứng danh hiệu ra mộ mà… hóa vàng cho các cụ?

Lê Tâm