Hôm nay nước Đức sang trang mới: Sau 16 năm cầm quyền, lịch sử sẽ nhớ đến bà Angela Merkel thế nào?

Di sản của bà Angela Merkel là gì?

Khi bà Angela Merkel chính thức rời chính trường sau 16 năm cầm quyền, lịch sử sẽ nhớ đến bà như thế nào? hay nói cách khác, di sản chính của Thủ tướng Angela Merkel là gì?

Matt Qvortrup, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Coventry và là tác giả của cuốn sách "Angela Merkel: Nhà lãnh đạo có ảnh hưởng nhất châu Âu" nhận định, thời của bà Merkel đã biến chính trị Đức thành một cuộc thảo luận về chính sách hơn là chính trị.

Theo giáo sư Matt Qvortrup, chính trị Đức từng được ví von là "một câu lạc bộ của những người đàn ông". Dưới thời của bà Merkel, mọi thứ đã trở nên theo định hướng chính sách nhiều hơn.

"Bà Merkel được đào tạo như một nhà vật lý và có bằng tiến sĩ về hóa lượng tử. Vì vậy, đối với một người như vậy, bà ấy có một cách tiếp cận rất dựa trên thực tế. Sự thay đổi này trong suốt quá trình lãnh đạo của bà Merkel không diễn ra như vũ bão, nhưng theo cách riêng của mình, bà đã tạo ra một cuộc cách mạng trong chính trị Đức và chính trị thế giới nói chung", giáo sư Matt Qvortrup nhận định.

Vào thời điểm mà chính trị trở nên phân cực hơn, bà Merkel đã cố gắng xử lý  bằng các vấn đề phi chính trị.

Nói về di sản của bà Merkel, Charlotte Galpin- Giảng viên cao cấp về chính trị Đức và Châu Âu tại Đại học Birmingham cho rằng, bà Merkel đã được Forbes công bố là người phụ nữ quyền lực nhất thế giới trong 10 năm tranh cử. Có cả một thế hệ ở Đức chưa từng biết gì khác ngoài một nữ lãnh đạo.

Vị trí của bà là biểu tượng quan trọng đối với sự đại diện của phụ nữ, và bà được biết đến là người đưa phụ nữ vào các vị trí chủ chốt. Ví dụ, bà ủng hộ Ursula von der Leyen, nữ bộ trưởng quốc phòng đầu tiên của Đức và chủ tịch Ủy ban châu Âu.

Tuy nhiên,  chính sách trong thời của bà Merkel đối với đối với phụ nữ da màu và cộng đồng LGBTQ + vẫn có nhiều hạn chế.

Việc nhắm mục tiêu vào phụ nữ Hồi giáo và phân biệt đối xử với những người đồng tính đang diễn ra phổ biến ở Đức. Trong kỳ bầu cử này, vấn đề ngôn ngữ phù hợp với giới tính đã trở thành một vấn đề chính trị hóa, mà bà Merkel hầu như giữ im lặng.

Tiến sĩ Rüdiger Schmitt-Beck, Giáo sư khoa học chính trị và xã hội học chính trị tại Đại học Mannheim đánh giá, di sản chính sách của bà Merkel là sự pha trộn hơi kỳ lạ giữa hiện đại hóa và lạc hậu.

Nhiều lĩnh vực hiện đại chẳng hạn như hôn nhân đồng giới, loại bỏ dần năng lượng hạt nhân và các chính sách nhập cư- sẽ không được mong đợi từ một thủ tướng Đảng Dân chủ Cơ đốc giáo.

Tuy nhiên, quốc gia này gần như tụt hậu một cách kỳ lạ trong các vấn đề lớn và cấp bách như số hóa, chính sách khí hậu và thay đổi nhân khẩu học.

Khi bà Angela Merkel rời nhiệm sở, cục diện chính trị có nhiều biến động. Điều này lo ngại một phần là các đảng phái mâu thuẫn nhau về quan điểm, đặc biệt đối với vấn đề nhập cư.

"Tất nhiên, có một sự thật rằng bà là nữ thủ tướng đầu tiên của đất nước. Tôi chắc chắn rằng phong cách điều hành thực dụng, gần như kiểu tổng thống của bà ấy sẽ là hình mẫu cho người kế nhiệm, cho dù đó có thể là ai", Tiến sĩ Rüdiger Schmitt-Beck bình luận.

"Di sản của bà Merkel là sự quyết tâm và im lặng. Bà luôn bị chỉ trích là không có tầm nhìn xa. Nhưng các cử tri biết những gì họ nhận được từ bà Merkel. Bà Merkel cũng đã giành được rất nhiều sự tin tưởng từ các đối tác quốc tế.

Di sản khác mà bà Merkel để lại là bà đã tự do hóa chương trình nghị sự của đảng Dân chủ Cơ đốc giáo bảo thủ. Bà Merkel đã đưa những người bảo thủ đến gần trung tâm hơn, và cũng gần hơn với những Người Xanh cánh tả ở một số khía cạnh nhất định.

Những khoảnh khắc quan trọng trong thời gian tại vị của bà Merkel là gì và tại sao?

Giáo sư Matt Qvortrup cho rằng: Di sản chính của bà Merkel là giải cứu đồng Euro và đối phó với cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.

Giáo sư Matt nhớ lại: "Lúc đó tôi đã nói chuyện với bà Merkel ở Brussels. Để đối phó với cuộc khủng hoảng, bà nói rằng bà muốn kinh tế thị trường càng nhiều càng tốt, nhưng càng cần nhiều sự can thiệp của nhà nước".

Đảng Dân chủ Xã hội Đức đã sử dụng dòng chữ đó như một khẩu hiệu vào những năm 1960. Khi tôi nói điều đó với bà Merkel, bà ấy nói: "Tôi không phải là nhà sử học, tôi là người thực dụng".

Khoảnh khắc thứ hai là phản ứng của bà Merkel đối với những năm Trump cầm quyền. Cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama thực sự đã thuyết phục bà ra tranh cử nhiệm kỳ thứ tư. Ngay sau khi Trump thắng cử, ông Obama đã bay tới Berlin để gặp bà Merkel.

Sau cuộc gặp, ông Obama kể lại rằng ông đã nhìn thấy mắt bà Merkel ướt lệ. Bà ấy thực sự cô đơn.

Bà Merkel đã "chèo lái con thuyền" nước Đức  không để cho nó bị chìm  và theo một cách nào đó, giờ đây bà hoàn thành nhiệm vụ của mình. Bà Merkel đã có thể nghỉ ngơi.

Chuyên gia Charlotte Galpin cho rằng, nhiệm kỳ của bà Merkel thường được mô tả là một nhiệm kỳ đặc trưng bởi các cuộc khủng hoảng, trong đó cuộc khủng hoảng người tị nạn là nổi bật nhất. 

Đối mặt với cuộc khủng hoảng nhân đạo ở Balkan, bà Merkel đã mở cửa biên giới nước Đức và chấp nhận gần một triệu người tị nạn trong năm 2015 với tuyên bố "wir schaffen das" - chúng ta có thể quản lý được điều này. Đức nổi bật là một trong số ít các quốc gia châu Âu đã mở cửa tị nạn cho người Syria chạy trốn khỏi cuộc nội chiến.

Tiến sĩ Katrin Schreiter lại cho rằng, khoảnh khắc quan trọng trong thời gian tại vị của bà Merkel là vào năm 2017, khi bà mở đường cho hôn nhân đồng giới được thông qua ở Quốc hội Đức.

Không lâu trước cuộc bầu cử, bà Merkel đã trả lời phỏng vấn cho một tạp chí phụ nữ nói về những lá phiếu của lương tâm. Về cơ bản bà đã phá vỡ những quy tắc cố hữu trong đảng và điều đó đã mở ra cơ hội thông qua luật hôn nhân đồng giới sau nhiều năm trì hoãn. Đó là một thành tựu lớn.

"Có lần, khi được hỏi về cảm giác của mình khi nghĩ về nước Đức, bà Merkel nói: "Tôi nghĩ về những cửa sổ được bịt kín. Không nước nào khác có thể làm ra những cửa sổ kín và đẹp như vậy". Điều đó thể hiện sự khiêm tốn và thực dụng của bà Merkel", Tiến sĩ Katrin Schreiter kể lại.

Trong suốt gần 16 năm lãnh đạo, thủ tướng Đức đã cùng giới lãnh đạo châu Âu đối phó với nhiều cuộc khủng hoảng, từ ngân sách liên Âu giai đoạn 2007-2013, cuộc khủng hoảng đồng Euro và nợ công Hy Lạp nổ ra vào năm 2010, khủng hoảng di dân quốc tế hồi năm 2015 và gần đây nhất là kế hoạch tái thiết kinh tế Liên Âu hậu Covid-19.