Khuyến nông cộng đồng phát triển theo hướng xã hội hóa

Chiều 26/10, tại TP.Hạ Long (tỉnh Quảng Ninh), Bộ NNPTNT tổ chức tọa đàm "Phát triển khuyến nông cộng đồng và khuyến nông số". Đây là hoạt động nằm trong chuỗi sự kiện kỷ niệm 30 năm Khuyến nông Việt Nam. 

Tọa đàm do Bộ trưởng Bộ NNPTNT Lê Minh Hoan chủ trì. Ngoài ra, tọa đàm còn có sự tham gia của các cơ quan trực thuộc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia; đại diện lãnh đạo một số tỉnh, thành, đại diện các Sở NNPTNT, Trung tâm khuyến nông trên cả nước. Tọa đàm cũng có sự tham gia của đại diện diện lãnh đạo, chuyên gia đến từ các tổ chức quốc tế, doanh nghiệp, hiệp hội.

Tại tọa đàm, các đại biểu đã cùng thảo luận về khuyến nông cộng đồng và chuyển đổi số trong hoạt động hoạt động khuyến nông; khuyến nông đồng hành cùng doanh nghiệp.

Khuyến nông chuyển mình

Ngày 8/3/2022, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 318/QĐ-TTg về Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới và xã nông thôn mới nâng cao giai đoạn 2021 - 2025, trong đó có tiêu chí quy định xã đạt chuẩn nông thôn mới phải có tổ khuyến nông cộng đồng hoạt động hiệu quả.

Để hướng dẫn các địa phương triển khai hiệu quả nội dung này, Bộ NNPTNT đã phê duyệt Đề án thí điểm "Nâng cao hiệu quả hoạt động công tác khuyến nông trên cơ sở kiện toàn mô hình tổ khuyến nông cộng đồng".

Sau hơn 1 năm triển khai Đề án, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đã thành lập 26 tổ khuyến nông cộng đồng thí điểm tại 13 tỉnh thuộc 5 vùng nguyên liệu. Các tổ khuyến nông cộng đồng cũng được hình thành linh hoạt, không khuôn mẫu, phù hợp với điều kiện cụ thể của từng địa phương. 

Ngoài ra, một số tỉnh ngoài vùng đề án thí điểm đã củng cố hệ thống khuyến nông cơ sở thông qua xây dựng tổ khuyến nông cộng đồng các xã như (Lạng Sơn, Bắc Giang, Hải Phòng, Thái Nguyên, Hà Nội, Bình Định, Bình Phước, Quảng Nam, Ninh Thuận, Vĩnh Long, Hậu Giang) do nhận thức được sự cần thiết và chức năng của tổ khuyến nông cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới.

Đề án đã mang lại một số tác động nhất định đến khuyến nông Việt Nam: Nâng cao hiệu quả hệ thống khuyến nông cơ sở; Cơ cấu lại tổ chức khuyến nông cơ sở, trên nguyên tắc không thay đổi bộ máy và biên chế khuyến nông; đa dạng chức năng, nhiệm vụ của khuyến nông cơ sở.

Một số tỉnh sau khi thành lập đã sử dụng nguồn ngân sách của tỉnh để tăng cường năng lực cho khuyến nông cộng đồng. Một số tổ khuyến nông cộng đồng bước đầu đã cung cấp dịch vụ khuyến nông và có thu nhập từ dịch vụ.

Xã hội hóa công tác khuyến nông

Chia sẻ tại tọa đàm, ông Morita Tateo, chuyên gia về cây trồng đến từ JICA, cố vấn về thúc đẩy hợp tác công tư trong nông nghiệp tại Bộ NNPTNT  cho biết, tại Nhật Bản hiện nay có hai chuỗi cung ứng nông sản chủ yếu, đó là qua hợp tác xã nông nghiệp và qua các công ty bán lẻ. 

Cả hợp tác xã và công ty kinh doanh dịch vụ nông nghiệp đều có đội ngũ "kỹ sư bán hàng". Những người này có vai trò phổ biến, giới thiệu và hướng dẫn người mua những công nghệ mới của họ, và họ đóng vai trò như cán bộ khuyến nông.

Ông Morita Tateo thấy rằng, khuyến nông cộng đồng tại Việt Nam có nhiều điểm tương đồng với hệ thống khuyến nông phát triển bởi các công ty, doanh nghiệp tư nhân tại Nhật Bản. Tuy nhiên, điểm khác biệt, khuyến nông cộng đồng của Việt Nam hiện nay được nhà nước hỗ trợ, còn khuyến nông của doanh nghiệp tư nhân của Nhật Bản hoàn toàn tự túc. 

"Ngoài việc bán hàng, hướng dẫn sử dụng vật tư đầu vào, các công ty tư nhân còn cung cấp tín dụng, cho nông dân vay tiền để mua vật tư nông nghiệp, nông dân sẽ trả lại sau khi bán hàng. Giữa hợp tác xã nông nghiệp và công tư tư nhân có sự cạnh tranh nhau về dịch vụ khuyến nông, do vậy nông dân là người được hưởng lợi nhất", ông Morita Tateo khẳng định.

Do đó, ông Morita Tateo kiến nghị khuyến nông Việt Nam xem xét việc đầu tư thêm cho khuyến nông tư để thúc đẩy phát triển sản xuất.

Ông Lê Chí Nhân, cán bộ Trung tâm Khuyến nông và tư vấn dịch vụ tỉnh Bến Tre cho biết, các thành viên của tổ khuyến nông cộng đồng Bến Tre tiền thân là những khuyến nông viên, trước được Trung tâm Khuyến nông tỉnh hỗ trợ khoảng 1,5 triệu đồng/tháng. Sau đó đề án này không còn, các thành viên của tổ khuyến nông cộng đồng không còn được hưởng lương. 

"Tuy nhiên, các thành viên được UBND các xã cho vào thường vụ trong Hội Nông dân xã, được hưởng phụ cấp các hoạt động nông nghiệp của xã và vẫn phụ trách các hoạt động nông nghiệp của xã", ông Nhân cho biết.

Ông Nhân cũng bày tỏ, hiện nay các thành viên tổ khuyến nông cộng đồng chưa được hưởng cơ chế, chính sách về phụ cấp. Do đó, ông mong muốn Trung tâm Khuyến nông Quốc gia và các địa phương xem xét, nghiên cứu hỗ trợ thêm về cơ chế, kinh phí cho các tổ khuyến nông, để chia sẻ, khích lệ các thành viên có thêm động lực.

Để khuyến nông cộng đồng phát triển bền vững, đại diện tổ chức phi chính phủ CARE International tự đặt câu hỏi, nên định hình khuyến nông là cơ quan quản lý nhà nước hay cơ quan dịch vụ? Nếu định hình khuyến nông là cơ quan dịch vụ, nên thiết kế các các gói dịch vụ theo nhu cầu của bản làng, của bà con, của cộng đồng, thậm chí thiết kế các gói dịch vụ phù hợp với doanh nghiệp... nên chuyển khuyến nông từ công sang tư...

Thách thức hiện nay của khuyến nông cộng đồng là chưa có cơ chế hỗ trợ kinh phí, phụ cấp ban đầu cho thành viên tổ khuyến nông cộng đồng. Liệu có thể thí điểm gói dịch vụ khuyến nông để các thành viên của tổ khuyến nông cộng đồng có thêm nguồn thu, phụ cấp giúp thành viên tổ yên tâm công tác?

Phát biểu tại buổi tọa đàm, Bộ trưởng Bộ NNPTNT Lê Minh Hoan chia sẻ, ông rất tâm đắc về câu nói của người khuyến nông viên trong một đoạn quảng cáo của Thái Lan: "Chúng tôi làm việc cùng nhau, ăn cùng nhau và chia sẻ hạnh phúc cho nhau".

Thông qua đó, Bộ trưởng Bộ NNPTNT Lê Minh Hoan mong rằng, mỗi khi đến với bà con nông dân, đội ngũ khuyến nông sẽ đến với bà con bằng tất cả trái tim, đến không chỉ vì nhiệm vụ, vì trách nhiệm với công việc mà còn cao cả hơn là đến vì bổn phận, đến vì thấy mình nên đến, cần đến, phải đến. 

"Đừng để người nông dân cô đơn, cô độc, bị tổn thương trong cuộc sống", Bộ trưởng nhấn mạnh.