Kinh tế khu vực ven biển chiếm 60 - 70% GDP

Những thay đổi toàn diện

Khái quát kết quả tổng kết 10 năm thực hiện Chiến lược biển, trong cuộc họp báo thông tin về nội dung Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN-MT) Trần Hồng Hà nhấn mạnh, 10 năm qua, Chiến lược biển đã mang lại sự thay đổi căn bản. Việt Nam chuyển hẳn định hướng trở thành một quốc gia biển, hướng ra biển, coi biển là cửa ngõ, là bậc thềm để Việt Nam vươn ra thế giới.

“Đánh giá chung về chỉ số GDP của các tỉnh ven biển, kết quả phát triển kinh tế xã hội khu vực ven biển, cuộc sống người dân ven viển… đều cho thấy các vùng ven biển đã trở thành những khu vực phát triển hết sức năng động. Các vùng này trở thành trung tâm kinh tế và động lực kinh tế, tạo động lực rất lớn về đầu tư và phát triển cho cả nước” – Bộ trưởng TN-MT nhận định.

Ông Hà nhấn mạnh, thành tựu đạt được từ việc thực hiện Chiến lược biển là cơ bản. Tính chung GDP cả nước, khu vực ven biển chiếm tới 60-70%. Đời sống người dân vùng biển cải thiện nhanh so với nhiều địa phương không có biển. Các vấn đề khác như an ninh quốc phòng, giữ vững chủ quyền, trật tự thì đều đạt quốc tế tốt.

Kinh tế khu vực ven biển chiếm 60 - 70% GDP. Ảnh: I.T.

Tuy nhiên, theo PGS.TS Nguyễn Chu Hồi, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam, những kết quả đó vẫn chưa đạt được kỳ vọng, hạn chế tồn tại còn nhiều. Quản lý Nhà nước đối với các lĩnh vực kinh tế biển còn yếu, quy hoạch không gian biển còn rời rạc, hệ thống pháp lý liên quan chưa hoàn chỉnh…

Trong khi đó, tình hình Biển Đông có những diễn biến phức tạp và có tác động mạnh mẽ đến quá trình thực hiện chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020.

Tiếp cận từ góc độ “không gian biển”, PGS.TS Nguyễn Chu Hồi cho rằng, phải củng cố vùng duyên hải với tư cách là vùng kinh tế động lực và sớm kết nối không gian của duyên hải với không gian của đảo. Bởi vì hệ thống đảo là sự phân hóa lãnh thổ tự nhiên sẽ cho chúng ta thế và lực mới nếu chúng ta tranh thủ được nó. Bên cạnh chuỗi đô thị ven biển cũng cần hình thành các đô thị đảo, hình thành các cực phát triển để thu hút, đồng thời kết nối với đất liền, gia tăng sức mạnh của Việt Nam trên biển và mở rộng bán kính ảnh hưởng ra các vùng biển còn lại của đất nước.

Mục tiêu cụ thể là xây dựng và phát triển toàn diện các lĩnh vực kinh tế, xã hội, khoa học - công nghệ, tăng cường củng cố quốc phòng, an ninh; phấn đấu đến năm 2020, kinh tế trên biển và ven biển đóng góp khoảng 53-55% tổng GDP của cả nước.

Giải quyết tốt các vấn đề xã hội, cải thiện một bước đáng kể đời sống nhân dân vùng biển và ven biển, có thu nhập bình quân đầu người cao gấp 2 lần so với thu nhập bình quân chung của cả nước. Cùng với xây dựng một số thương cảng quốc tế có tầm cỡ khu vực, hình thành một số tập đoàn kinh tế mạnh, xây dựng một số khu kinh tế mạnh ở ven biển; xây dựng cơ quan quản lý tổng hợp thống nhất về biển có hiệu lực, hiệu quả, mở rộng hợp tác quốc tế trong các lĩnh vực về biển.

Thấy gì từ Vinashin, Vinalines?

Tuy nhiên, Chiến lược biển cũng có nhiều mục tiêu đề ra không đạt được như kỳ vọng. Đơn cử như chỉ tiêu tăng trưởng GDP từ biển, dù tỷ trọng tăng nhanh nhưng thu nhập đầu người của người dân vùng biển vẫn thấp hơn mức trung bình cả nước. Điều đó chứng tỏ những yếu tố khác như chất lượng nguồn nhân lực, đào tạo nghề… quyết định lớn tới chất lượng tăng trưởng. Những tính toán đưa ra chưa hết nên thực hiện chưa được xác đáng.

Lực lượng cảnh sát biển tuyên truyền pháp luật cho ngư dân. Ảnh: Mạnh Thường.

Bộ trưởng TN-MT lấy ví dụ, ngành dầu khí không đạt chỉ tiêu phát triển có lý do khách quan là giá dầu thế giới biến động quá mạnh. Ngay khi Chiến lược biển vừa được thông qua thì nền kinh tế thế giới liên tiếp gặp khủng hoảng, giá dầu “rớt” ở mức ngoài khả năng có thể dự báo.

Còn thất bại trong việc xây dựng ngành công nghiệp đóng tàu là do mô hình các loại doanh nghiệp như Vinashin, Vinalines thế nào, phương thức quản lý ra sao, mức đầu tư khoa học công nghệ… chưa phù hợp. Các cơ quan lãnh đạo cũng còn nóng vội, duy ý chí nên để xảy ra những sai phạm, thiệt hại như đã thấy.

Dự thảo nghị quyết điều chỉnh Chiến lược biển trình ra TƯ tại hội nghị 8 lần này, với những Vinahin, Vinalines, những gì còn tồn tại sẽ tiếp tục để thừa kế, phát triển. Lý do, đã xác định là một quốc gia biển, không thể mãi đi mượn, đi thuê, đi mua tàu ở bên ngoài mà cần đóng được tàu để sử dụng. Vậy nên ngành công nghiệp đóng tàu vẫn sẽ rất quan trọng nhưng buộc tại tái cấu trúc, từ quản trị cho tới chất lượng tăng trưởng trên cơ sở ứng dụng công nghệ tiên tiến, đầu tư nguồn nhân lực chất lượng cao để làm ra những sản phẩm có sức cạnh tranh với quốc tế về kinh tế cũng như mặt kỹ thuật.

Với ngành hàng hải, người chủ trì đề án điều chỉnh chiến lược biển lập luận, nếu không phát triển, sao đáp ứng yêu cầu vươn ra, giao lưu với thế giới được. Mặt khác, các cơ quan dự báo thời gian tới, nhu cầu về giao dịch giữa các khu vực kinh tế thế giới cũng tăng lên nhiều lần, theo đó, hàng hải tiếp tục là lợi thế kinh tế của Việt Nam, cần phải thúc đẩy.

Ngành thủy sản đã có xu hướng chuyển từ khai thác truyền thống gần bờ sang diện xa bờ hơn, bền vững hơn. Từ đó, một định hướng đưa ra là công nghiệp hóa ngành khai thác tài sản, tính đến sự an toàn bền vững của hệ sinh vật biển, chuyển từ khai thác truyền thống sang nuôi trồng trên biển (nuôi trồng ở các vùng biển xa hoặc ở quanh các đảo).

Theo ông Trần Hồng Hà, để đạt được các mục tiêu mà Nghị quyết Trung ương 4, khóa X, về “Chiến lược Biển Việt Nam đến năm 2020” đã đề ra cũng như thúc đẩy mạnh mẽ quá trình phát triển kinh tế biển nước ta phát triển trong thời gian tới, trong thời gian tới cần nhấn mạnh những khâu đột phá: “Thứ nhất là thể chế, cần tạo hành lang pháp lý tốt hơn nữa; thứ 2 là khoa học công nghệ, thứ 3 là nguồn nhân lực chất lượng cao đón vai trò đột phá và xuyên suốt chứ không phải dựa vào tài nguyên”.

Còn theo PGS.TS Bùi Tất Thắng, Viện trưởng Viện Chiến lược và đầu tư, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, để đánh giá có đạt được mục tiêu đề ra trong chiến lược hay không cần phải đợi thêm 2 năm nữa. Thời điểm hiện tại cũng không cần thiết phải điều chỉnh các mục tiêu và quy hoạch tổng thể nhưng đối với từng lĩnh vực cụ thể cần thay đổi cách thức thực hiện thì mới có triển vọng đạt mục tiêu đề ra.

“Tôi cho rằng thời gian còn lại ngắn nên không cần phải sửa lại mục tiêu, quy hoạch nhưng rất mong muốn trong rất nhiều các lĩnh vực cụ thể phải thay đổi cách thức thực hiện. Đại hội XII cũng đã chỉ ra nhiều cách, trong đó là phải có tư duy thị trường, xã hội hóa các nguồn lực. Thực hiện theo một phương thức mới chứ không phải như trước đây nữa” –PGS.TS Bùi Tất Thắng cho biết.