Làng cổ Châu Sa ở Quảng Ngãi là đất lập nghiệp của họ Võ có gốc nhà quan Thượng thư quê Hải Dương

Niềm tự hào của dòng họ Võ 

Làng Châu Sa mang đậm dấu tích lịch sử, văn hóa của người Chăm như bàu Ấu, bàu Đề, Cổ Lũy, núi Chồi, thành cổ Châu Sa trong suốt 13 thế kỷ (thế kỷ II - XV). 

Cũng chính nơi đây, sau cuộc bình Chiêm mở đất của Vua Lê Thánh Tông năm 1471, nhiều dòng họ lớn (Lê, Nguyễn, Võ) từ các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh đã vào vùng đất Tiểu Giang lập nghiệp.

Theo phả tộc họ Võ, thủy tổ là ông Vũ Khâm Định, nguyên quán Hải Dương, quan Thượng thư bộ Lễ dưới triều nhà Lê.

Năm Quý Mùi (1643), ông từ quan, đưa vợ con, thân tộc vào xứ Tiểu Giang gây dựng sự nghiệp. Qua quá trình sinh sống, âm giọng địa phương bắt đầu thay đổi, nên chữ Vũ đã phát âm thành Võ, từ thủy tổ thứ tư trở về sau dùng chữ Võ thay chữ Vũ. 

• 

  Loài cá đã tên bống dừa, khoái chui vô trái dừa rớt mương, dân miền Tây còn bắt lên kho nước cốt dừa

Tộc Võ còn tự hào là cái nôi sinh ra, nuôi dưỡng nhiều người con ưu tú cho quê hương và đất nước, tiêu biểu là danh tướng Võ Văn Dũng. Ông là con thứ năm trong số 9 người con của ông bà Vũ Văn Để và Hứa Thị Rô.  

Sau đó, ông trở thành một tướng tài phò tá, giúp nhà Tây Sơn dựng cờ khởi nghĩa với những chiến công thần tốc đánh đuổi quân Xiêm, chiến tích bình Thanh với chiến thắng Ngọc Hồi Đống Đa oanh liệt.

Gìn giữ nếp xưa  

Ông Võ Trung Tín (61 tuổi), ở đội 2, thôn Phú Bình, xã Tịnh Châu cho biết, từ đường họ Võ được dựng vào năm Ất Dậu (1645), nguyên là nhà rường gỗ năm gian hai chái, mặt quay về hướng nam, mái lợp ngói âm dương, vách xây gạch vữa tam hợp. Vữa là loại hỗn hợp vững chắc được làm từ mật mía, cây ô dước hoặc dây tơ hồng, vôi bột, vỏ nghêu sò. 

Đến năm Mậu Ngọ (1918), vì địa thế nơi cũ thấp, mùa mưa đọng nước, nên từ đường được di chuyển đến địa thế hiện nay cao ráo hơn, thuộc đội 2, thôn Phú Bình, xã Tịnh Châu. 

Cổng tam quan gồm 1 cổng lớn và hai cổng nhỏ. Đỉnh cổng trang trí đắp nổi bức hoành hình cuốn thư với dòng chữ Hán Nôm, dịch nghĩa "Võ Từ Đường” cùng các mảng hoa văn chủ đề hoa sen, rồng lá cách điệu. 

Bình phong có dạng hình cuốn thư, được trang trí vẽ màu. Mặt trước bình phong áp sành chữ “Thọ” và đắp nổi các chủ đề mai trúc (tứ thời), long ẩn vân. Mặt sau đắp hoa sen cách điệu. Trụ biểu trang trí vẽ màu, đỉnh gắn lân chầu.