Lao động phổ thông nguy cơ bị “thất sủng”

Thị trường việc làm chuyển dịch

Mới đây, cuối tháng 12.2018, Cục Việc làm, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội (Bộ LĐTBXH) đã tổ chức buổi đối thoại trực tuyến “Lao động - Việc làm trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0”. Nhiều chuyên gia nhận định, kinh tế Việt Nam sẽ chuyển từ việc sử dụng nhiều lao động “thô sơ” sang sử dụng lao động trí óc và ứng dụng công nghệ vào sản xuất.

Nhiều DN may có tích lũy đã đầu tư dây chuyền công nghệ hiện đại để tăng năng suất, giảm chi phí. (Ảnh chụp tại Công ty TNG Thái Nguyên). Ảnh: M.N

Trước xu hướng này, ông Lê Quang Trung - Phó Cục trưởng Cục Việc làm lạc quan cho biết, chất lượng lao động, chất lượng đào tạo của Việt Nam những năm gần đây đã có những thay đổi căn bản. Bức tranh thị trường lao động trong năm 2018 cũng có những thay đổi rõ rệt. Số lượng lao động qua đào tạo tăng hàng năm, người lao động (NLĐ) đã có thay đổi nhận thức về việc học nghề, thể hiện rõ nhất ở việc nhiều học sinh tốt nghiệp THPT đã đăng ký vào trường nghề, nhiều sinh viên tốt nghiệp đại học lại quay trở lại học nghề. Điều này cho thấy đào tạo gắn với việc làm là hướng đi đúng.

Tuy nhiên, ông Trung cũng thẳng thắn chỉ ra những tồn tại và thách thức của thị trường lao động hiện nay là chất lượng việc làm còn hạn chế, thể hiện ở năng suất lao động thấp, tỷ lệ NLĐ làm việc ở khu vực dễ bị tổn thương cao; chuyển dịch cơ cấu lao động từ khu vực nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ, từ khu vực phi chính thức sang khu vực chính thức chậm dẫn đến chậm cải thiện chất lượng việc làm; nhận thức của một bộ phận người sử dụng lao động còn chưa coi NLĐ là tài sản đáng quý của doanh nghiệp (DN), chưa coi trọng yếu tố đầu vào.

Vì thế, để cải thiện tình hình, một trong những hướng cần ưu tiên là tạo điều kiện thu hút được nhiều NLĐ vào DN làm việc, nâng cao chất lượng việc làm. Những ai có việc làm rồi thì chất lượng làm việc sẽ tốt hơn.

“Thời gian tới, Bộ LĐTBXH sẽ nghiên cứu, hoàn thiện hệ thống chính sách về lao động, việc làm, tiền lương, bảo hiểm xã hội, đồng thời hoàn thiện hệ thống thông tin thị trường lao động. Bên cạnh đó, Bộ sẽ nâng cao chất lượng phân tích, dự báo cung - cầu lao động làm cơ sở định hướng nghề nghiệp, giúp NLĐ chọn nghề để học, chọn việc để làm phù hợp với nhu cầu của thị trường và xã hội” - ông Trung thông tin.

Đặc biệt, thời gian tới, Bộ LĐTBXH sẽ triển khai hiệu quả các chương trình, đề án, chính sách hỗ trợ tạo việc làm cho NLĐ, nhất là nhóm lao động yếu thế nhằm phát huy tối đa năng lực của họ. Để làm được việc này, Bộ sẽ nâng cao chất lượng và hiệu quả của các trung tâm dịch vụ việc làm trong tư vấn chính sách, tư vấn giới thiệu việc làm, kết nối cung - cầu lao động. Qua đó giúp người lao động chọn được công việc phù hợp với năng lực, DN tuyển dụng được người phù hợp với yêu cầu, sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực.

Lao động kỹ thuật cao có lợi thế

Bà Nguyễn Thị Lan Hương - chuyên gia lao động cho rằng, cuộc cách mạng công nghệ 4.0 sẽ tác động lớn tới hoạt động phát triển kinh tế và cơ cấu lao động cũng như thị trường lao động Việt Nam thời gian tới.

Theo bà Hương, Bộ LĐTBXH nên chủ động nghiên cứu, đánh giá tác động chính vào thị trường lao động trong nước và có các giải pháp.

Ông Nguyễn Xuân Dương - Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Hưng Yên cho biết, hiện nay để thích nghi với cách mạng công nghiệp, nhiều DN may đã chủ động đầu tư trang thiết bị máy móc để nâng cao năng suất, chất lượng lao động.

“Nhiều ý kiến cho rằng cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ lấy đi các cơ hội việc làm, nhưng tôi cho rằng, điều đó không đúng. Cách mạng này chỉ làm chuyển một bộ phận lao động kỹ thuật thấp sang sử dụng lao động kỹ thuật cao. Hiện nay, để ứng dụng được khoa học, dây chuyền công nghệ vào sản xuất đòi hỏi công nhân, lao động phải nắm được công nghệ thông tin, phải có kỹ sư vận hành máy… Như vậy, để đáp ứng nhu cầu thị trường lao động, những công nhân trình độ thấp cần phải học nâng cao tay nghề, kỹ năng nghề” - ông Dương phân tích.

Còn theo ông Trung, để chủ động cho thị trường việc làm thời kỳ 4.0, từng ngành phải nghiên cứu, dự báo nhân lực cho sát với nhu cầu thị trường lao động hiện tại. Ngoài ra, các ngành cần khẩn trương tổ chức các phương án đào tạo về chuyên môn, công nghệ, kỹ năng mềm và những nhu cầu cần thiết cho NLĐ. Song song với đó là xây dựng các biện pháp, cơ chế, chính sách để hỗ trợ NLĐ trong hội nhập, đồng thời, phải tính trước những giải pháp đối với NLĐ bị mất việc làm do ảnh hưởng của thời kỳ 4.0, trong đó có chính sách bảo hiểm thất nghiệp.