Lênh đênh đời lưới ghẹ

Phải qua mấy lần hẹn, Đỗ Văn Đon (thôn 8, xã Sông Khoai 2, huyện Yên Hưng, Quảng Ninh) mới thu xếp được cho tôi cùng anh một chuyến đi “săn” ghẹ. Lý do Đon đưa ra là: “Phải đợi hết tháng ngâu, qua đợt biển động mới dám rủ nhà báo đi cùng!”.

Săn ghẹ trái mùa

Từ cảng Cái Rồng (huyện Vân Đồn), Đon đón tôi bằng chiếc thuyền mủng rồi chèo ra thuyền chính của anh đang neo đậu cách bờ vài chục mét. “Căn hộ” của vợ chồng Đon và đứa con gái nhỏ là 1 chiếc thuyền nan tre, đoạn giữa kê tấm phản có mui lợp là “phòng” ngủ vừa khít cho 3 người nằm, 2 “gian” còn lại dùng để làm việc và chứa đồ. Những người làm nghề chài lưới như Đon gọi đó là “nhà”, vì quanh năm suốt tháng lênh đênh trên biển, có đận 3-4 tháng mới về quê một lần.

“Căn nhà” của vợ chồng Đon là chiếc thuyền nan lênh đênh trên biển.

Rời cảng Cái Rồng ồn ào, thuyền chạy mất 40 phút mới tới vùng biển thuộc xã đảo Bản Sen, huyện Vân Đồn - một trong những điểm vợ chồng Đon đang kiếm sống với nghề lưới ghẹ.

Mùa ghẹ bắt đầu từ tháng 3 đến tháng 6 (âm lịch), các tháng 8 đến tháng 11 cũng vẫn có nhưng ít hơn, đặc biệt là từ tháng 11 đến tháng 2 ghẹ không xuất hiện nữa mà nằm ép xuống bãi làm gạch, theo đó ghẹ đực cũng ít xuất hiện. Thời điểm chúng tôi đi là vào tháng 9 (âm lịch), không phải chính mùa ghẹ. “Anh cứ chuẩn bị tinh thần nhé, có thể về tay trắng mà chẳng được con nào đâu!” – Đon nheo mắt nói.

Đợi cho dòng nước chảy yếu đi, Đon bắt đầu thả lưới. Lưới ghẹ không khác lưới cá nhiều, nhưng có đặc điểm riêng biệt là chỉ có 1 lớp và mắt lưới rất thưa. Một tấm lưới dài khoảng 5.000m được chia làm nhiều đoạn trước khi thả, nhưng vẫn giữ liền mạch.

Đon cho biết, làm nghề lưới ghẹ đòi hỏi sự nhanh nhạy và những mánh khóe riêng, không phải ai cũng làm được. Khi xác định được đoạn lưới đóng nhiều ghẹ, người đánh bắt phải tháo nút đoạn lưới đó kéo lên thuyền ngay, rồi nối đoạn còn lại với nhau tiếp tục thả xuống cho kịp canh nước.

Nghề xưa còn đó

Cái nghề này cơ cực lắm, nhưng chẳng biết làm nghề gì khác. Lên bờ cứ thấy mình như người ngố, nghề gì cũng không thấy hợp.

Đỗ Văn Đon

Trong lúc chờ kéo những mẻ lưới đầu tiên, Đon kể cho tôi nghe câu chuyện về những người làm nghề lưới ghẹ. Đon là đời thứ 3 trong gia đình làm nghề chài lưới. Trước đó thì không biết, nhưng cả ông bà nội, đến bố mẹ Đon đều gắn với cái nghề quanh năm lênh đênh trên biển.

Đon nhìn ra khúc eo biển giữa 2 hòn đảo, nơi nước đang rút về nhập vào biển Đông, rồi lái câu chuyện sang một lão ngư cùng nhóm lưới ghẹ với anh, như để tự vấn an mình. Đó là ông Nguyễn Hữu Công, 65 tuổi, quê ở xã Phong Hải, huyện Yên Hưng.

Dù bị teo chân từ nhỏ, ông Công cũng đã có 40 năm với nghề sông nước. Ngày bé thì theo các cụ đi biển, đến khi lấy vợ thì sắm một chiếc thuyền, rồi từ đó đến nay vợ chồng, con cái ông Công gắn với biển như cái nghiệp “cha truyền con nối”.

Trời phú cho ông cái đầu thông minh và đôi tay nhanh nhẹn, để bù cho đôi chân yếu. Ông Công có con mắt tinh tường, “ngửi hơi” được đoạn nào có ghẹ mà không cần thử lưới, lượng ghẹ mà vợ chồng ông đánh bắt được thường nhiều hơn những người cùng nghề.

Đánh bắt gần bờ từ khu vực Cẩm Phả đến Vân Đồn chủ yếu là ngư dân huyện Yên Hưng. Để có một chiếc thuyền gắn máy loại vừa, tối thiểu phải có 30 triệu đồng, thêm khoảng 10 triệu đồng sắm đồ nghề là có thể “biển trời ngang dọc”.

Vất vả, nhưng nghề đánh bắt thủ công vẫn tồn tại khắp các vùng biển Quảng Ninh giữa thời buổi kinh tế thị trường, một phần do không chọn được nghề nào khác, một phần muốn níu giữ cái nghề của cha ông để lại. Anh Đon, ông Công là những người trong số đó.

Mẻ lưới cuối ngày

Nắng đã chiếu những tia chói lọi xuống mặt nước, nhưng Đon vẫn nhìn thấy những miếng phao lay động. “Đóng hàng rồi!” - miệng thốt lên nhưng khuôn mặt Đon chẳng tỏ vẻ gì khi biết đã có những chú ghẹ đầu tiên mắc lưới. Anh vẫn ngồi yên, mắt nhìn chăm chú vào những miếng phao khác, như thể đã chắc chắn lũ ghẹ dưới nước kia là của anh rồi.

Phải 10 phút sau, Đon mới kéo mẻ lưới đầu tiên. 4 chú ghẹ xanh đang giương những chiếc càng vụng về, như muốn cắt bỏ đám lưới đang bện vào thân chúng. “Ghẹ mùa này không nhiều, mỗi ngày được khoảng 5-6 cân là may lắm rồi” – miệng nói tay gỡ, từng động tác của Đon thể hiện sự thành thục với nghề.

Vào mùa, cứ sau 2 ngày đánh bắt, vợ chồng Đon lại vào bè thu mua để bán ghẹ 1 lần, cao điểm có ngày bán được 2-3 triệu đồng. “Những ngày này làm chỉ đủ chi tiêu sinh hoạt thôi anh ạ. Có hôm còn âm cả tiền dầu nhưng bù trừ vẫn sống khỏe!” – anh Đon nói vọng lên từ cuối thuyền...

Nguyễn Quý