Loại hình sinh kế mùa lũ: Hướng làm giàu mới cho nông dân ở Đồng Tháp

Tư duy sản xuất thay đổi

Theo anh Nguyễn Văn Vương - ấp Phú Thọ B, xã Phú Thọ, huyện Tam Nông, quê anh mỗi năm chỉ sản xuất 2 vụ lúa, nên vào mùa nước, anh cùng những người dân trong vùng thường giăng câu lưới, hái bông điên điển, bông súng để kiếm thêm thu nhập. Tuy nhiên, quy luật tự nhiên đó gần như thay đổi, những năm gần đây nước lũ về ít, việc kiếm thêm thu nhập từ mùa lũ không còn, ngay cả sản xuất nông nghiệp cũng gặp khó khăn.

"Những năm nước lũ thấp, để có phù sa cho ruộng lúa, chính quyền địa phương thực hiện phương án chờ lũ về mở miệng cống giữ nước để lấy phù sa cho đất. Trước sự thay đổi này, địa phương vận động nông dân thực hiệnloại hình sinh kế mùa lũ. Nhận thấy loại hình phù hợp với bối cảnh hiện nay nên tôi đồng ý, bắt tay vào thực hiện"- anh Vương tâm sự.

Theo đó, ngoài 1ha diện tích đất nhà, anh Vương rủ thêm anh em trong gia đình có diện tích đất liền kề khoảng 10ha để thực hiện lên đê bao lửng quanh diện tích lúa và đào 2 ao trữ cá đồng. Phía trên ao, anh xây thêm chuồng nuôi vịt. Đến mùa nước, anh Vương để đất trống nhằm thu hút cá đồng vào, kết hợp trồng thêm điên điển, bông súng bán có thêm thu nhập trong mùa nước.

Theo tính toán của anh Vương, mô hình trồng lúa 2 vụ - thủy sản - chăn nuôi vịt mang lại tổng thu nhập khoảng 100 triệu đồng/ha/năm. Bên cạnh lợi ích về kinh tế, mô hình này còn góp phần bảo vệ môi trường nhờ việc giảm từ 3-5 lần phun thuốc bảo vệ thực vật cho cây lúa. Theo anh Vương, dù kế hoạch dự án chỉ hỗ trợ đến năm 2022, nhưng anh vẫn tiếp tục thực hiện mô hình này bởi tính hiệu quả và phù hợp với điều kiện môi trường hiện nay.

Không chỉ thay đổi tư duy, cách làm, người nông dân Đồng Tháp nhận ra, để nâng cao thu nhập, bên cạnh việc đa dạng mô hình sản xuất, cần đáp ứng nhu cầu, thị hiếu của người tiêu dùng. Xuất thân từ gia đình có truyền thống làm nông nghiệp, đất sản xuất màu mỡ nhưng với diện tích 10ha, canh tác lúa 2 vụ/năm chưa mang lại thu nhập như mong đợi, sau nhiều lần trăn trở, năm 2018 được huyện hướng dẫn thực hiện Tiểu dự án nâng cao khả năng thoát lũ và phát triển sinh kế bền vững, thích ứng với khí hậu cho vùng Đồng Tháp Mười, anh Nguyễn Văn Kiểm ở xã Thường Lạc, huyện Hồng Ngự mạnh dạn động viên gia đình, anh em cùng nhau tham gia mô hình sinh kế mùa lũ 2 lúa – 1 cá (sản xuất lúa theo hướng an toàn và nuôi, trữ cá đồng tự nhiên).

Với việc chuyển đổi theo hình thức sản xuất này, mỗi năm, gia đình anh Kiểm có thu nhập từ mô hình lúa - cá là 837 triệu đồng/10ha/năm, cao hơn so với cách làm truyền thống trước đây là 525 triệu đồng. Đặc biệt, nhờ nuôi cá trên ruộng lúa nên giảm được lượng phân bón, thuốc trừ sâu, một số loại dịch hại gây bệnh như rầy giảm rõ rệt (khoảng 30%).

Đây cũng là "bí quyết" để hạt gạo ngon, chất lượng, an toàn và được công ty bao tiêu với giá cao hơn thị trường 2.000 đồng/kg. Chính từ lợi thế gạo sạch này, năm 2021, anh Kiểm mạnh dạn xây dựng thương hiệu, cho ra mắt sản phẩm Gạo an toàn Huỳnh Kiểm. Sản phẩm của anh đạt giải Nhất cuộc thi gạo ngon Đồng Tháp lần thứ II năm 2021. Anh Kiểm cho biết, thời gian tới, anh sẽ mở rộng thêm diện tích trồng lúa theo mô hình này, tiếp tục giảm lượng phân, thuốc để hướng đến sản xuất lúa hữu cơ.

Mô hình lúa - cá - vịt vừa tạo thu nhập, vừa tiết kiệm chi phí sản xuất.

Hiệu quả thực tế

Theo ông Võ Thành Ngoan - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cho biết, dự án thí điểm mô hình sinh kế mùa nước nổi tại Đồng Tháp ngoài giá trị kinh tế còn giúp bảo vệ môi trường. Các mô hình đều đơn giản, phù hợp với lao động nông thôn, thích ứng tốt hơn với điều kiện nước lũ thất thường, giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập, giá trị cảnh quan sinh thái.

Tiểu dự án "Nâng cao khả năng thoát lũ và phát triển sinh kế bền vững, thích ứng với khí hậu cho vùng Đồng Tháp Mười" thuộc dự án "Chống chịu khí hậu tổng hợp và sinh kế bền vững vùng ĐBSCL"do Ngân hàng Thế giới tài trợ được tỉnh Đồng Tháp triển khai từ năm 2018 tại các huyện: Hồng Ngự, Tam Nông, Thanh Bình và TP Hồng Ngự với 5 loại hình sinh kế, 12 mô hình. Mô hình sinh kế là việc kết hợp canh tác lúa với nuôi thủy sản hoặc trồng hoa màu, trồng cây thủy sinh, từ đó giảm được diện tích lúa 3 vụ. Theo tính toán, hầu hết các mô hình đều có tổng lợi nhuận tăng hơn so với ngoài mô hình từ 15,4 - 52,2 triệu đồng.