Loài nấm đắt đỏ: "Săn" ban đêm, không ở bẩn, tránh người "nặng vía"

Nấm mối có vị ngọt, thanh, thơm, giàu chất dinh dưỡng và dễ chế biến. Đầu mùa mưa nấm mối thường mọc ở triền đồi, trong vườn điều, cao su… khá nhiều ở các vùng trải dài từ huyện Tuy Phong trở vào nhưng nhiều nhất vẫn là ở các huyện Hàm Thuận Bắc, Hàm Thuận Nam, Hàm Tân, Đức Linh và Tánh Linh…của tỉnh Bình Thuận.

Một bãi nấm mối mọc ở vùng rừng núi huyện Tánh Linh. Người thấy bãi nấm mối này coi như số hên trong đêm đi "săn" nấm. Ảnh: Báo Bình Thuận.

Bây giờ không chỉ dân miền núi mà cả dân thành phố vẫn được thưởng thức món nấm mối tươi ngon (chứ không phải nấm mối khô thì lúc nào cũng có). Từ món ăn dân dã của người nghèo, nấm mối trở thành thực phẩm sạch hạng sang...

Tháng 6, khi những cơn mưa đầu mừa rớt xuống, từng cơn mưa nặng hạt dần thấm vào lòng đất cũng là lúc nấm mối bắt đầu mọc lên. Một điều lạ là nấm mối chỉ mọc vào ban đêm còn ban ngày khi mới tượng hình chỉ nằm yên dưới lòng đất, rồi lại nữa, nấm mối chỉ tồn tại trong 1 ngày. Đêm mọc, chiều lại tàn nên người đi hái nấm phải canh được thời gian, quy luật vùng nấm mối mọc để hái.

Mùa mưa, dưới tán rừng cao su ở Bình Thuận có nhiều nấm mối mọc.

Nấm mối không bao giờ mọc những nơi bị ô nhiễm môi trường mà thường mọc gần ụ mối, vùng đất sạch cao nhưng có độ ẩm. Chưa có ai giải thích rõ ràng về tên gọi nấm mối nhưng có lẽ do trước đây nấm thường mọc gần ụ mối nên dân gian gắn tên cho là nấm mối chăng?!

Riêng với tôi, hồi tấm bé học cấp 1, cấp 2 cha tôi thường dẫn đi hái nấm khi nghỉ hè lúc đầu mưa, cứ tầm khoảng 3 đến 5 giờ sáng là cha gọi dậy sau khi đã chuẩn bị chiếc đèn pin và cái “bay” của thợ xây. Hai cha con đi vào các vườn điều, nơi thường có các ụ mối ùn lên vào mùa mưa.

Do có kinh nghiệm hái nấm nhiều năm nên khi tôi thắc mắc: Vì sao nấm mối lại mọc gần ụ mối, mà năm nào cũng đi loanh quanh các điểm nấm mối mọc năm trước để hái nấm trở lại? Cha giải thích khá đơn giản và chẳng có tính khoa học nào cả là… nấm mối do con mối sinh ra nên nó phải mọc gần ụ mối nơi ổ mối sinh sống?!

Lúc bấy giờ tôi tin “sái cổ” câu giải thích của cha. Đến bây giờ dù đã trải qua hơn 30 năm, khi gõ lên mạng thì khoa học vẫn chưa có câu giải thích thỏa đáng về sự ra đời của nấm mối, chỉ có vài dòng ngắn nói về nấm mối đại loại như nấm mối hình thành là do chất nhờn của con mối tạo thành?! Nấm mối đến nay vẫn chưa sản xuất lai tạo được giống mà chỉ có trong tự nhiên.

Nấm mối chỉ có thể khai thác ngoài tự nhiên vào mùa mưa, hiện chưa thể nhân giống, trồng nấm mối trong môi trường nhân tạo. Ảnh: IT.

Nấm mối có màu trắng sữa, cao từ 5 – 20 cm, tùy thời gian thu hoạch, nấm có mũ tai bèo. Khi nấm mới nhú lên trên đầu mũ có 1 lớp phủ màu tro, nấm càng bung mũ lớn màu tro sẽ nhạt dần và chất lượng cũng giảm hơn khi dùng còn đương nụ.

Ở Đức Linh, dân Đa Kai, Sùng Nhơn, Mé Pu vào mùa này hay đi hái nấm ở các vườn điều. Còn ở Đức Hạnh, Đức Tín, Trà Tân, Tân Hà nhiều người lại đi hái nấm ở cả vườn điều lẫn vườn cao su. Ở Hàm Tân, nấm mối tập trung ở khu vục Sông Phan, Tân Đức. Ở Hàm Thuận Bắc từ Đông Tiến trở lên La Dạ, Đa Mi cũng có nhiều ở vườn cà phê và cây ăn trái nhưng hầu hết các vùng này có bao nhiêu “nội tiêu” hết bấy nhiêu.

Đặc biệt ở Tánh Linh, nấm mối có rất nhiều trải dài từ Suối Kiết đến Đức Phú. Tuy nhiên, nhiều nhất phải kể đến khu vực Gia Huynh, nơi đây có cả chục ngàn ha cao su và cũng là “vương quốc” nấm mối. Do điều kiện thuận về thời tiết lẫn các đặc điểm như mùa khô cao su rụng lá, những cành cây khô nhỏ cao su ủ trong lá  khi mưa xuống trở thành mồi ngon của mối nên nấm mối sản sinh khá nhiều.

Bánh xèo nấm mối là đặc sản ngon và lạ miệng, giàu chất dinh dưỡng khi du khách tới Bình Thuận vào mùa mưa. Ảnh: Báo Bình Thuận.

Mùa mưa năm 2017, dân Gia Huynh và Lạc Tánh vừa đi cạo mủ vừa hái nấm mối kiếm tiền triệu mỗi ngày. Có thời điểm xe đông lạnh ở thành phố Hồ Chí Minh ra “trực chiến” hàng ngày ở Gia Huynh để mua nấm mối vào cung cấp cho các nhà hàng.

Giá nấm mối năm 2017 chỉ tầm 150.000 – 200.000 đồng/kg nhưng năm nay nấm mối đầu mùa khan hàng nên đẩy giá tăng gấp đôi. Mấy hôm nay tôi nhờ bạn ở Gia Huynh đặt hàng 3 kg mối nấm nụ, bạn báo giá 200.000 đồng/kg nấm bung đầu, nấm nụ là 400.000 đồng/kg nhưng phải chờ vì hiện nấm chưa có nhiều, dân hái nấm còn ít nên chuyền tay nhau mua ăn, không có nổi “1 cây nấm mối nào ra tới chợ”, bạn tôi thông báo.

Nấm mối đầu mùa sau khi làm sạch, rửa qua nước muối ướp gia vị, dồi vào gà đem hấp là món thượng đẳng của dân quê lẫn đại gia. Đơn giản hơn là nấm mối nấu canh rau, nấm mối nướng giấy bạc, nấm mối xào cay, xào với tôm khô. Đặc biệt có 2 món ngon nổi tiếng ở Bình Thuận khi vào mùa nấm mối là bánh xèo đổ nấm mối và nấm mối xào với mướp vừa có vị thơm, dai mềm, béo nhẹ và ngọt đến tê đầu lưỡi…

Đang vào mùa nấm mối, hương vị quê nhà Bình Thuận như trỗi dậy theo bản năng, ai đi xa nhớ chăng mùa nấm mối dân dã…