Luật Cạnh tranh và nước mắt DN Việt rơi trên “sân khấu nhà”

Hôm nay, ngày 15.11, kỳ họp thứ 4, Quốc hội khoá XIV thảo luận tại hội trường về dự thảo Luật Cạnh tranh sửa đổi và nhiều đại biểu đã bức xúc về câu chuyện doanh nghiệp CGV vi phạm luật cạnh tranh khi ép các doanh nghiệp Việt về tỷ lệ ăn chia khi chiếu phim Việt tại hệ thống rạp của họ.

Doanh nghiệp Việt bị chèn ép ngay trên sân khấu nhà

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Sỹ Cương, đoàn Ninh Thuận, cho biết Khoản 1 Điều 20 của Luật Cạnh tranh năm 2004 quy định: Các doanh nghiệp tập trung kinh tế có thị phần kết hợp từ 30% đến 50% trên thị trường liên quan thì đại diện hợp pháp của doanh nghiệp phải thông báo cho cơ quan quản lý cạnh tranh trước khi tiến hành tập trung kinh tế.

Đại biểu Cương nêu sự việc mấy ngày vừa qua truyền hình Việt Nam cũng như báo chí đồng loạt có bài về doanh nghiệp CGV có biểu hiện kinh doanh trái phép và chèn ép doanh nghiệp Việt.

“Ở đây tôi chỉ có phân tích ở khía cạnh cạnh tranh không lành mạnh. Chúng ta biết công nghiệp điện ảnh được cấu thành bởi 3 công đoạn từ sản xuất, phát hành tới rạp chiếu. Những năm gần đây số lượng phim của Việt Nam sản xuất cũng tăng đáng kể, chiếm thị phần khoảng 30%, còn lại đều là phim ngoại.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Sỹ Cương (Ảnh Đàm Duy)

Hai doanh nghiệp có thị phần lớn nhất về rạp chiếu phim và nắm đầu ra của công nghiệp điện ảnh Việt Nam hiện nay là 2 doanh nghiệp nước ngoài là CGV chiếm 43%, Lotte chiếm 20% thị phần. Đặc biệt, doanh nghiệp CGV nắm tới 80% quyền sở hữu dù Luật Điện ảnh chỉ cho phép doanh nghiệp nước ngoài chỉ nắm giữ không quá 51%”, đại biểu Cương đề dẫn.

Năm 2016, 8 doanh nghiệp điện ảnh của Việt Nam gửi thư cầu cứu lên các cơ quan chức năng vì bị CGV chèn ép về tỷ lệ ăn chia quá thấp cho phim Việt. Sự việc đẩy lên đến đỉnh điểm với việc CGV từ chối phát hành một bộ phim Việt vì không chấp nhận tỷ lệ ăn chia như phim ngoại.

Điều đó đã gióng lên một hồi chuông cảnh tỉnh là các nhà làm phim Việt Nam không dễ đưa phim mình ra rạp nếu các chủ rạp nước ngoài không theo sự áp đặt và điều kiện chủ rạp nước ngoài đưa ra, điều đó khiến nhiều nhà làm phim và dư luật rất bất bình. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã yêu cầu CGV đàm phán với 8 nhà sản xuất phim và phát hành phim ở trong nước để giải quyết mâu thuẫn qua hình thức thương lượng.

“Tuy nhiên, theo tôi biết CGV đã kiên quyết yêu cầu các doanh nghiệp trong nước cùng thống nhất và ký vào một bản đề xuất về tỷ lệ ăn chia của CGV để CGV xem xét. Nếu làm như vậy thì các doanh nghiệp Việt lại vi phạm Luật Cạnh tranh hiện hành”, đại biểu Cương phân tích.

Tại khoản 1 Điều 26 của Luật Cạnh tranh năm 2004 quy định về tiêu chí xác định doanh nghiệp Việt có thị phần 30% thị trường có liên quan là một quy định bất hợp lý. Vì trong trường hợp này thị trường tồn tại một doanh nghiệp khác là CGV chiếm hơn 40% rạp chiếu và khoảng 60% phát hành thì nhóm doanh nghiệp Việt có thị phần 30% không thể coi là doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường được.

“Có nghĩa là các doanh nghiệp Việt có kết hợp cùng với nhau thành 1 bó đũa để đàm phán thay vì đơn lẻ nhưng cấu thành 30% thị phần dù không thống lĩnh thị trường vẫn là sai luật. Do vậy, tiêu chí này phải được sửa đổi ở trong luật là "có thị phần lớn nhất nhưng không thấp hơn 30% thị trường có liên quan" để đảm bảo chặt chẽ và phù hợp với thực tế”, đại biểu Cương đề nghị.

Cần hỗ trợ đặc biệt cho ngành điện ảnh

Việc sửa đổi Luật Cạnh tranh bên cạnh các trường hợp miễn trừ theo vụ việc, tôi đề xuất luật cần có những bổ sung miễn trừ theo ngành, điều đó cho phép cơ quan có thẩm quyền áp dụng các biện pháp điều tiết cạnh tranh. Riêng đối với một số ngành, lĩnh vực đặc thù như văn hóa, điện ảnh và một số ngành nhạy cảm thì đây là những ngành cần có sự hỗ trợ đặc biệt trong giai đoạn hiện nay.

Đại biểu Cương nói thêm, các doanh nghiệp điện ảnh nước ngoài nắm giữ thị phần chi phối có thể dẫn đến hạn chế cạnh tranh, đẩy doanh nghiệp điện ảnh nhỏ bé của Việt Nam tới chỗ phá sản.

“Nếu các doanh nghiệp Việt Nam để mất hệ thống rạp thì sẽ khó đưa các bộ phim do Việt Nam sản xuất đến với khán giả, có nghĩa là nếu như không có hệ thống rạp của Việt Nam thì ngay phim Việt sẽ không được công chiếu ở Việt Nam”, đại biểu Cương cho biết.

Theo đại biểu Cương, ví dụ trên đây cho thấy việc sửa đổi Luật Cạnh tranh phải tạo ra những quy định mới và rõ ràng hữu hiệu để nhà nước có thể có căn cứ điều tra, xử lý những vụ việc cạnh tranh, kiểm soát tập trung kinh tế, khắc phục tình trạng bỏ lọt hay khó chứng minh hành vi vi phạm của doanh nghiệp.

“Nhân đây tôi đề nghị Chính phủ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xem xét và xử lý vụ việc của doanh nghiệp CGV mà báo chí đã nêu”, đại biểu Cương đề nghị.

Về vấn đề này, đại biểu Quốc hội Nguyễn Đức Kiên, đoàn Sóc Trăng, cho rằng Luật Cạnh tranh cần phải mở rộng hơn các lĩnh vực có liên quan đến kinh tế chứ không chỉ kinh tế. Vì trong tình hình hiện nay văn hóa cũng là một lĩnh vực tạo ra lợi nhuận về kinh tế rất lớn.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Đức Kiên, đoàn Sóc Trăng (Ảnh: Quốc hội)

“Tôi chia sẻ phát biểu của đại biểu Nguyễn Sỹ Cương lấy ví dụ về hệ thống phát hành phim trong thời gian vừa qua ở Việt Nam để làm minh chứng cho lĩnh vực văn hóa. Tôi kiến nghị Chương V về tập trung kinh tế phải bổ sung thêm mục nữa về các lĩnh vực liên quan”, đại biểu Kiên đề nghị.

Đại biểu Kiên phân tích: Nếu chúng ta nhớ lại khi Hàn Quốc công chiếu bộ phim "Oldboy" năm 2016, cựu Tổng thống Hàn Quốc Kim Young-Sam có lời tuyên bố về giá trị kinh tế của bộ phim rất nổi tiếng. Ông đánh giá bộ phim này giá trị bằng 1,5 triệu ô tô Huyndai Sotana.

“Chúng ta thấy tác động của kinh tế thông qua các lĩnh vực văn hóa là rất lớn, vì vậy tôi đề nghị Ban soạn thảo bổ sung thêm một mục nữa trong phần tập trung kinh tế”, đại biểu Kiên đề nghị.

Đối với Chương IV, về vị trí thống lĩnh thị trường, lạm dụng vị trí độc quyền. đại biểu Kiên lấy một minh chứng trong lĩnh vực văn hóa. Ví dụ như trong lĩnh vực phim từ khâu sản xuất, phát hành, chiếu bóng và đến rạp thì cả 4 khâu đó tạo ra lợi nhuận của một bộ phim.

“Nhưng nếu chúng ta chỉ xem xét trong một lĩnh vực về rạp chiếu hoặc phát hành phim thì chúng ta chưa thấy được vị trí chiếm lĩnh độc quyền của một doanh nghiệp. Vì thế cho nên khi xem xét đánh giá doanh nghiệp độc quyền hay không thì chúng ta cần phải xem xét cả trong chuỗi giá trị của sản phẩm đó thì mới phù hợp”, đại biểu Kiên đề nghị.