Một nơi ở Đồng Tháp, dân trồng lúa kiểu gì mà khiến bảo tồn được loài chim hoang dã quý hiếm?

Đồng Tháp đã ban hành Đề án Bảo tồn và phát triển Sếu đầu đỏ tại Vườn Quốc gia Tràm Chim. Bên cạnh thực hiện nhiệm vụ nuôi dưỡng Sếu, tái thả Sếu đầu đỏ về tự nhiên tại Vườn Quốc gia Tràm Chim, Đề án còn có nhiệm vụ quan trọng đó là phục hồi hệ sinh thái, xây dựng mô hình sản xuất nông nghiệp sinh thái bền vững (lúa), kết hợp tốt giữa việc đảm bảo sinh kế cho người dân và môi trường xung quanh vùng nuôi thả Sếu về môi trường tự nhiên.

Theo đó, việc sản xuất lúa sinh thái kết hợp Bảo tồn và Phát triển Sếu đầu đỏ tại Vườn Quốc gia Tràm Chim được thực hiện tại khu vực tiếp giáp khu A4 Vườn, gồm ô bao số 25 xã Phú Đức và ô bao số 43B xã Tân Công Sính (huyện Tam Nông). 

Bắt đầu từ vụ Đông Xuân 2023 - 2024 đến 2027 đạt diện tích 200 ha và đến năm 2032 phát triển nhân rộng mô hình ra khu vực vùng đệm.

Vùng lúa sinh thái - hữu cơ sẽ là nơi phục hồi đa dạng sinh học, giảm thiểu tác động từ canh tác lúa sử dụng hóa chất và tận dụng lợi thế mùa nước nổi. 

Phát triển vùng lúa sinh thái - hữu cơ là nơi có tiềm năng xây dựng thương hiệu “Gạo Sếu Tam Nông” ở thị trường nội địa và quốc tế.

Trên nền tảng đó sẽ gắn kết vùng lúa sinh thái - hữu cơ với du lịch sinh thái - du lịch ruộng vườn và tạo ra nông sản an toàn phục vụ thị trường nội địa và xuất khẩu, nhằm nâng cao thu nhập và cải thiện sức khỏe cho cộng đồng cư dân sinh sống quanh vùng đệm Vườn Quốc gia Tràm Chim.

Nông dân Nguyễn Văn Mẫn, nông dân ấp Phú Xuân, xã Phú Đức, huyện Tam Nông (tỉnh Đồng Tháp) tại cánh đồng lúa sinh thái-hình thức canh tác lúa giúp bảo tồn sếu đầu đỏ-loài chim hoang dã quý hiếm ở Vườn Quốc gia Tràm Chim.

Để đạt được mục tiêu đề ra, sự đồng tình và tham gia của cộng đồng, 12 ngàn hộ dân vùng đệm Vườn Quốc gia Tràm Chim có yếu tố quyết định rất lớn.

Theo Ủy ban nhân dân huyện Tam Nông, sản xuất lúa sinh thái kết hợp Bảo tồn và Phát triển Sếu đầu đỏ bắt đầu thực hiện từ vụ Hè thu 2023, với quy mô 39 ha/04 hộ tham gia. Sau 04 vụ triển khai, đến vụ Hè thu 2024 diện tích tăng lên 312,5 ha/41 hộ (tăng 112,5 ha so kế hoạch).

Hiệu quả từ việc giảm lượng giống gieo sạ và sử dụng một phần phân hữu cơ thay thế cho phân bón vô cơ đã được chứng minh sau nhiều vụ triển khai mô hình.

Thực tế cho thấy, đây là giải pháp quan trọng trong việc định hướng thay đổi thói quen canh tác của nông dân, chuyển dần sang sản xuất lúa theo hướng hữu cơ, sinh thái và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Là một trong những nông dân đi đầu trong sản xuất lúa sinh thái, nông dân Nguyễn Văn Mẫn, sinh năm 1962, ngụ ở ấp Phú Xuân, xã Phú Đức, huyện Tam Nông (tỉnh Đồng Tháp) cho biết, nếu như trước đây nông dân sạ 20 kg lúa giống/công (1.000 m2), thì bây giờ chỉ sạ 10 kg/công. 

Rơm rạ trước đây bà con nông dân đốt bỏ thì bây giờ không đốt mà dùng chế phẩm, phương pháp cày vùi để hạn chế khói bụi ô nhiễm.

Về mùa vụ, chúng tôi vẫn giữ nguyên 03 vụ/năm. Chúng tôi áp dụng khoa học kỹ thuật, giảm phân, thuốc hóa học và tăng phân hữu cơ. 

Khi áp dụng, năng suất lúa có giảm nhưng không nhiều, thay vào đó bà con tiết kiệm được chi phí cho phân bón, thuốc hóa học nên lợi nhuận nhiều hơn.

Nông dân Nguyễn Văn Mẫn phấn khởi cho hay, sản xuất lúa kiểu truyền thống sẽ gây ô nhiễm môi trường vì độc hại từ phân bón hóa học, khói bụi từ đốt rơm rạ. 

Được sự động viên, tuyên truyền của địa phương cũng như sự ủng hộ, đồng lòng của các thành viên, gia đình ông chuyển sang mô hình lúa sinh thái để tạo môi trường xanh - sạch - đẹp với hy vọng Nhà nước có thể tổ chức thả Sếu, bà con đón Sếu về.

Không chỉ với nông dân Nguyễn Văn Mẫn mà với nhiều người dân Tam Nông, chim sếu về là tín hiệu đáng mừng vì đây là loài chim tâm linh. 

Nơi nào sếu về nhiều thì năm đó bà con làm ăn khá giả. “Mười mấy năm trước, tôi đã thấy sếu sinh sống tại đây nhưng nó di cư do con người tác động, môi trường ô nhiễm. 

Dù làm lúa sinh thái vài năm nay nhưng số lượng sếu vẫn chưa về nhiều. Tôi hy vọng một ngày nào đó sếu sẽ trở về và chung sống cùng bà con an lành” – ông Mẫn hy vọng.

Có thể thấy, trồng lúa sinh thái tại Tam Nông, người nông dân không chỉ được bảo vệ sức khỏe chính mình khi giảm phân bón, thuốc hóa học mà còn tạo ra sản phẩm lúa gạo chất lượng, giá trị cao, góp phần bảo vệ môi trường, đặc biệt là thực hiện được mục tiêu tạo môi trường sinh thái an toàn cho Sếu đầu đỏ có thể sinh sống tại Vườn Quốc gia Tràm Chim.