Muôn nẻo đường sát thú

Người thợ săn “hoài cổ”

Khuôn trăng 14 nhuốm hơi sương ngả sang màu sữa loãng mà rừng vẫn hầm hập nóng. Mùi tro quyện với mùi nắng xộc lên khô rát cả đầu chót lưỡi. Trận cháy rừng mới tràn qua lúc chiều. Ngọn lửa âm ỉ trong thân cây mục chốc chốc lại hực lên, thấp thoáng qua làn cây tựa con mắt đóng đèn đỏ khé… Tôi cố nén hơi thở nóng rát đang từng lúc từng gấp dò dẫm theo Oét.

Trái với sự nôn nóng bạc nhược của tôi, Oét vẫn từng bước êm ái, chắc nịch. Ngọn đèn pha gắn trên mũ bình thản rỉa rói từng khoảng tối. Đã bao lần cây súng cạc bin nhướng lên rồi lại hạ xuống. Những con thú nhép không bõ bắn. Anh đang cố tìm một con mang để đủ đãi đám bạn đang chờ.

Một thợ săn khoe chiến lợi phẩm sau một chuyến đi rừng.

Trong đám thợ săn gạo cội ở Gia Lai, Oét chưa phải là người “nổi tiếng” nhất nhưng cũng đủ cho họ nể phục. Vào tuổi 14 –15, Oét đã theo chân các thợ săn trong làng. Anh kể rằng, ở cái tuổi đó anh đã dám đi săn một mình. Ban ngày anh có thể dùng kèn lá giả tiếng mang hoặc nai con để dụ mẹ chúng lại mà bắn. Cái vốn săn bắn dân gian được rèn thêm tài thiện xạ trong suốt mấy năm là bộ đội đã khiến người ta tin chắc rằng đã xách súng vào rừng là chẳng mấy khi Oét về không.

Ấy thế nhưng Oét lại tỏ ra không đam mê công việc sát thú này cho lắm. Chỉ những khi bạn bè thật thân rủ anh mới đi. Đặc biệt, chưa bao giờ anh lạm dụng tài săn bắn của mình để trục lợi. Là người Jrai, có lẽ lối ứng xử có tình với tự nhiên trong anh vẫn còn chưa mất. Lúc đi đường, tôi đã nghe anh kể khá chi tiết những quy ước trong việc săn bắt thú rừng của đồng bào địa phương…

Mới cách nay chừng mươi năm, người Tây Nguyên vẫn có thói quen đi săn tập thể. Đó là những cuộc đi săn đầy hấp dẫn nhưng cũng hồi hộp đến ngộp thở. Trong tiếng mõ, tiếng kêu la xé rừng của bầy thú lồng lộn như điên dại để tìm lối thoát, người ở vòng trong phải tự mình lựa chọn cơ hội để diệt chúng. Nhưng bất luận cơ hội nào thì những con thú nhỏ, những con đang có chửa nhất thiết phải để chúng lại.

Khi lượng thú bị giết áng chừng đã đủ chia, già làng sẽ cất tiếng hú ra hiệu dừng tay. Giết thú chỉ đủ ăn là một quy ước nên không bao giờ người ta giết để dự trữ ăn dần và không bao giờ được giết cả bầy thú – dù bầy thú chỉ có một vài con. Ngoài ra một số dòng họ còn kiêng những con “vật tổ” của mình như nhím, tê tê…

Tiếng súng vang lên bất chợt làm tôi giật nẩy mình. Sau phút định thần, tôi lao theo Oét. Một con mang cái duỗi bốn chân nằm bất động, lưỡi thè ra như đang quờ dở ngọn cỏ. Đôi mắt trong veo vẫn mở một cái nhìn ai oán.

Những nẻo đường sát thú

Con suối cuối mùa khô chỉ còn đọng lại những vũng nước đầy rêu. Dẫu sao thì kiếm được chỗ có nước giữa rừng khoọc cũng đã may mắn lắm. Cả đám người xắng xở chuẩn bị cuộc nhậu. Họ là đám thợ săn ở xã Ia Chia này, hôm qua cũng đi săn nhưng không được gì.

“Trăng sáng quá mà cũng do mới bắn được con heo to, uống say quá không đi nổi” – một thanh niên béo ú, đen trũi tên là Bin vừa xẻ thịt mang bằng những đường dao điệu nghệ vừa kể cho tôi nghe.

Chỉ khoảng mươi hôm nữa, khi những lớp cỏ non đầu tiên nhú lên sau những trận cháy rừng, khu vực phía Bắc Ia Chia và một vệt rừng khoọc gần biên giới sẽ trở thành những bãi săn đông đúc. Dân tận các xã cách xa 40 - 50km cũng tìm đến. Họ đi thành từng tốp có khi tới hai, ba chục người.

Đấy là những cuộc đi săn gần như nguyên thủy. Một con chó với cây cuốc, cây nỏ, họ có thể săn bất cứ thú gì bắt gặp. Người có sức thì đào dúi. Người yếu sức thì rình bắn sóc, kỳ đà…

Kiểu đi săn nguyên thủy ấy dẫu gì thì cũng chỉ sát thú bậc thấp. Sát thú kiểu thương mại thì mới là điều đáng nói.

“Chu cha, lúc ấy anh chẳng vào đây mà xem. Xe cộ rầm rầm, đèn pha quét sáng rừng. Có những người “ăn thua” cả tháng trời trong rừng, tàn sát bất kỳ loại thú nào họ gặp, chỉ trừ cọp. Họ nắm “lý lịch” từng con thú lớn ở rừng này, có khi thuê cả người địa phương dẫn đi tìm”. “Họ” là những ai thế - tôi hỏi. Bin cười ma mãnh phô cả hàm răng sún: “Ai mà biết được, nhưng có cả cán bộ đấy”.

Ngừng một lát, Bin chép miệng: “Bây giờ người ta đi săn nhiều cũng phải thôi, “có ăn” quá mà. Một con mang nhỏ 2 - 3kg đã 200 ngàn đồng. Con kỳ đà bằng cán dao cũng hơn trăm ngàn. Đó là chỉ mang đến các bà buôn trong làng thôi, ra đến Pleiku thì cứ là gấp rưỡi. Buôn thú rừng bây giờ là “siêu lợi nhuận” nên các quán còn đặt cọc cả tiền trước nữa”.

Săn bắn bây giờ hóa ra là phương tiện kiếm sống với cả đồng bào dân tộc nữa. Chuyện của Oét kể chỉ để mà hoài cổ, bởi nói như Bin: “Yang mà phạt thì bọn đi săn bằng “súng nhà nước” kia chắc chết hết rồi!”.

*

* *

Tây Nguyên bây giờ chẳng còn khu rừng nào gọi là an toàn cho các loài thú ẩn nấp. Ngay như Vườn quốc gia Chư Mom Ray mà nạn săn bẫy trộm thú rừng cũng diễn ra như cơm bữa- ông Hồ Ngọc Thanh – Giám đốc Vườn cho biết: Mỗi năm, chúng tôi thu giữ đến hàng ngàn bẫy của giới săn thú trộm. Cơ chế ta còn nhiều kẽ hở. Cán bộ bảo vệ vườn đi tuần, biết họ vào rừng chỉ để đặt bẫy thú nhưng không bắt được quả tang thì không thể xử lý...

Tất nhiên đấy chỉ là bề nổi của tảng băng chìm. Người ta ước tính hàng năm trên địa bàn Tây Nguyên, lượng thú rừng bị tàn sát phải đến vài trăm tấn. Chỉ riêng thành phố Pleiku, mỗi ngày cũng đã tiêu thụ vài tạ thịt thú rừng… Khách đến Tây Nguyên bao giờ cũng tìm trước hết món đặc sản thú rừng. Thịt thú rừng bây giờ đã trở thành một thứ mặt hàng kinh doanh “siêu lợi nhuận” nên từ nhà hàng lớn cho đến các quán nhậu lẻ, gần như ở đâu cũng có thịt rừng. Ngay dọc đường Phạm Văn Đồng, Trần Hưng Đạo - những con đường lớn nhất Pleiku - thịt thú rừng vẫn được bày bán công khai.

Các ngành chức năng biết đấy nhưng cứ coi như là không biết. Mà biết thì làm sao nếu khách nhậu lại chủ yếu là cán bộ? Đã có thời ở Gia Lai người ta ra quy định cấm cán bộ, công nhân viên ăn thịt thú rừng, nhưng có lẽ không ai dám đi bắt “cán bộ”, và chẳng ai dại xưng mình là “cán bộ” nên “luật” của “những người thích đùa” đã lặng lẽ trôi vào dĩ vãng !

Vả chăng việc bắt bớ có ý nghĩa gì khi việc sát thú có vẻ như là “chuyện thường ngày ở huyện”!

Ngọc Tấn