Kinh tế Nga "đóng cửa" và sự thật về sức mạnh của các đòn trừng phạt

Một quan chức Bộ Tài chính cấp cao của New York nhận định: "Những hậu quả kinh tế mà Nga đang phải đối mặt là nghiêm trọng: lạm phát cao sẽ chỉ tăng cao hơn và suy thoái sâu sẽ chỉ ngày càng lún sâu hơn", vị quan chức này nói với các phóng viên CNN Business trong một cuộc gọi tại hội nghị.

Trong số các bước đi khác, các cường quốc phương Tây đã đóng băng khoảng một nửa dự trữ ngoại hối của Nga, cấm một số ngân hàng Nga tham gia vào mạng lưới ngân hàng SWIFT bảo mật cao và chặn xuất khẩu công nghệ quan trọng sang Nga. Hoa Kỳ cũng đã cấm nhập khẩu dầu mỏ, khí đốt tự nhiên và các sản phẩm dầu mỏ của Nga. Mục tiêu của các lệnh trừng phạt là làm suy yếu nền kinh tế Nga đến mức làm suy yếu khả năng sử dụng quân sự của nước này.

Người này còn cho biết: "Nga đã được "hậu thuẫn giả' trong việc trở thành một nền kinh tế đóng cứ nghĩ mình ổn. Trên thực tế, Nga là một trong những quốc gia được trang bị kém nhất để hoạt động tốt như một nền kinh tế đóng đang bị trừng phạt".

Vị quan chức này dự đoán Nga sẽ gặp nhiều khó khăn khi bị cô lập trên trường thế giới, vì lâu nay nước này phụ thuộc vào việc bán nguyên liệu thô để mua hàng tiêu dùng và thiết bị tinh vi phục vụ sản xuất. Tất nhiên, có những rủi ro mà các lệnh trừng phạt làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng chuỗi cung ứng đã đẩy lạm phát ở Hoa Kỳ lên mức chưa từng thấy trong 40 năm qua.

Các quan chức Mỹ cũng đang theo dõi các chuỗi cung ứng của Mỹ và châu Âu, bao gồm cả việc cung cấp các kim loại và khoáng sản quan trọng cần thiết trong các quy trình sản xuất quan trọng. Tương tự như vậy, các cường quốc phương Tây đã ban hành các ngoại lệ nhân đạo được thiết kế để hạn chế tác động lên giá lương thực, vốn đã ở mức cao trước khi cuộc khủng hoảng này bắt đầu.

Quan chức cấp cao của Bộ Tài chính Mỹ để ngỏ khả năng thắt chặt hơn nữa các biện pháp trừng phạt chống lại Nga, nếu những gián đoạn nguồn cung này được giảm thiểu.

Các cường quốc phương Tây cũng đã cấp giấy phép cho phép Nga trả 117 triệu USD tiền lãi cho khoản nợ của mình tránh tình trạng vỡ nợ được nhiều người lo ngại. Mục tiêu của giấy phép đó là giảm thiểu tác động mà một vụ vỡ nợ gây ra đối với các ngân hàng phương Tây, trái chủ và các chủ nợ khác, quan chức Bộ Tài chính cấp cao cho biết. Nhưng giấy phép sẽ hết hạn vào ngày 25 tháng 5 và quan chức Bộ Tài chính cấp cao cho biết vẫn chưa có quyết định về việc có gia hạn hay không.

Sự phục hồi nhân tạo của đồng Rúp che dấu sự tàn phá nền kinh tế Nga

Nền kinh tế Nga đang bị tàn phá bởi các lệnh trừng phạt của phương Tây và sự phục hồi nhanh chóng của đồng rúp chỉ có thể thực hiện được nhờ những nỗ lực của Moscow để nâng giá đồng tiền này lên. Các bình luận được đưa ra sau khi một số người cho rằng, sự phục hồi nhanh chóng của đồng rúp từ vụ sụp đổ ban đầu là một dấu hiệu cho thấy các lệnh trừng phạt của phương Tây chưa đủ để trừng phạt Nga vì cuộc chiến tại Ukraine.

Quan chức cấp cao của Bộ Tài chính Mỹ cho biết nền kinh tế Nga đang rơi vào suy thoái và bị đè bẹp bởi lạm phát tê liệt. Mặc dù đồng rúp đã tăng trở lại mức trước khi xâm lược, nhưng quan chức Bộ Tài chính cho rằng sức mua của đồng tiền này đã bị suy giảm do giá cả tăng vọt ở Nga.

Như đài CNN đã đưa tin trước đây, các quan chức ở Nga đã tìm cách đẩy đồng rúp lên, một phần bằng cách ra lệnh cho các nhà xuất khẩu hoán đổi 80% doanh thu ngoại tệ của họ lấy đồng rúp, cấm các nhà môi giới Nga bán chứng khoán, cấm người dân Nga chuyển khoản ngân hàng bên ngoài Nga và các bước khác. Các bước này đã thúc đẩy nhu cầu đối với đồng rúp một cách giả tạo. Người này còn cho biết, trong những tuần gần đây, một dấu hiệu cho thấy sự suy yếu cơ bản của đồng rúp, khi thị trường chợ đen đã xuất hiện để trao đổi đồng rúp lấy ngoại tệ.

Đây là cách các lệnh trừng phạt của phương Tây đang tác động lên nền kinh tế Nga

Hơn một tháng sau các lệnh trừng phạt nghiêm khắc nhất và có sự phối hợp của các chính phủ phương Tây, nền kinh tế Nga đang có dấu hiệu rạn nứt. Với việc đồng rúp bất ổn so với đồng đô la và nhiều người Nga có học thức đã bỏ trốn khỏi đất nước, nền kinh tế Nga đang đối mặt với sự suy giảm không giống như bất kỳ sự suy giảm nào từng thấy trước đây. "Cuộc khủng hoảng hiện nay sẽ quét sạch 15 năm phát triển kinh tế", Viện Tài chính Quốc tế (IIF) cho biết trong một báo cáo.

IIF ước tính tổng sản phẩm quốc nội của Nga sẽ giảm 15% trong năm nay và 3% trong năm tới. Goldman Sachs dự đoán mức giảm thu nhỏ hơn nhưng vẫn đáng kể là 10% vào năm 2022.

Elina Ribakova, phó trưởng kinh tế của IIF cho biết: "Nga chưa có cuộc suy thoái quy mô nào như thế này kể từ những năm 1990. Đây là một cú sốc chưa từng có đối với nền kinh tế Nga".

Khi các quốc gia phương Tây chuẩn bị cho một vòng trừng phạt mới nữa sau khi có báo cáo về tội ác chiến tranh ở các thị trấn xung quanh Kyiv, đây tiếp tục sẽ là cú sốc mới làm ảnh hưởng sâu đậm đến các cửa hàng và nhà máy của Nga.

Các nhà máy đang đóng cửa

Với việc các nhà sản xuất ô tô và thiết bị hạng nặng đóng cửa hoạt động tại Nga, sản lượng chế tạo của quốc gia này trong tháng 3 đã giảm với tốc độ nhanh nhất kể từ khi COVID-19 lần đầu tiên lan rộng cách đây hai năm. Chỉ số nhà quản lý mua hàng toàn cầu của S&P ghi nhận thời gian giao hàng kéo dài hơn, "tình trạng thiếu nguyên liệu trầm trọng" và giá cả đối với nhà sản xuất cũng như người tiêu dùng "tăng vọt" ở mức kỷ lục.

Một cuộc khảo sát kinh doanh được theo dõi chặt chẽ cho thấy các đơn đặt hàng mới trong tháng 3 giảm do các hạn chế đối với xuất nhập khẩu và lạm phát làm tăng giá dịch vụ với tốc độ nhanh nhất trong kỷ lục.

Cụ thể, chỉ số quản lý mua hàng (PMI) của S&P Global cho Nga, được công bố hôm 4/4 đã giảm từ 48,6 trong tháng 2 xuống còn 44,1 vào tháng 3. Các nhà kinh tế của Goldman Sachs đã lưu ý rằng, sự sụt giảm là "trên diện rộng, với sản lượng giảm mạnh, các đơn đặt hàng mới và đặc biệt là các thành phần đặt hàng xuất khẩu mới cũng giảm sâu".

Trong bối cảnh đơn đặt hàng từ các khách hàng trong và ngoài nước giảm, các công ty cũng tiếp tục cắt giảm việc làm, với tốc độ giảm nhanh nhất trong gần hai năm qua", S&P Global cho biết.

Kệ trống

Các siêu thị ở Nga đang thiếu các mặt hàng thiết yếu bao gồm tã lót, băng vệ sinh và đường. Các hình ảnh về các kệ hàng trống đang lan truyền trên internet, với một số người đã so sánh với Triều Tiên, theo các tờ báo của Anh.

Tờ Kommersant của Nga đưa tin, người Nga bắt đầu đổ xô mua đường khoảng hai tuần sau cuộc xâm lược, dẫn đến việc các kệ hàng trống trơn và việc các cửa hàng áp đặt giới hạn mua hàng đối với hàng tạp hóa. Sự đổ xô về các sản phẩm đã khiến chính phủ Nga phải ban hành các tuyên bố công khai chống lại việc mua hàng một cách hoang mang. Thậm chí, Nga đã cấm xuất khẩu đường, lúa mì, lúa mạch đen, lúa mạch và ngô trong suốt mùa hè để bảo vệ nguồn cung cấp lương thực trong nước, tờ Reuters đưa tin.

Lạm phát 20%

Trong khi một số quốc gia phương Tây phải vật lộn với lạm phát từ 5% đến 8% trong năm nay, giá tiêu dùng ở Nga dự kiến sẽ tăng đáng kinh ngạc 20% trong năm nay, theo Capital Economics.

Theo báo cáo từ Insider và Daily Mail, một số mặt hàng điện tử có giá trị lớn cũng như ô tô đang tăng giá nhanh hơn, vì những người Nga giàu có cố gắng mua hàng hóa bằng đồng rúp của họ thay vì mạo hiểm để đồng tiền này mất giá.

Ví dụ, giá của một chiếc TV mới đã tăng gấp ba lần từ tháng Giêng đến tháng Ba, tờ Daily Mail đưa tin.

Một nhà kinh doanh chứng khoán ở Moscow nói với Insider rằng, anh ta đã mua một chiếc iPhone 13 mới, một chiếc máy tính bảng Samsung và lốp xe mới cho chiếc BMW của gia đình mình. Một chủ ngân hàng đầu tư nói với cửa hàng: "Chúng tôi có tất cả những đồng rúp này, và tôi thà mua thứ gì đó ngay bây giờ hơn là nhìn chúng trở nên hoàn toàn vô giá trị".

Sau khi giảm mạnh vào tháng trước, đồng rúp gần đây đã phục hồi phần lớn giá trị của nó, nhờ các biện pháp kiểm soát vốn nghiêm ngặt do Tổng thống Vladimir Putin áp đặt, hạn chế số tiền người Nga có thể rút tiền từ các ngân hàng và cấm trao đổi đồng rúp ra nước ngoài. Tuy nhiên, tác động của các lệnh trừng phạt đối với Nga đã được nhìn thấy với việc chi tiêu của người tiêu dùng ở nước này giảm xuống, IIF lưu ý.

Một số ngân hàng cắt giảm

Các biện pháp trừng phạt tài chính đã ảnh hưởng không đều đến các ngân hàng. Khoảng 7 ngân hàng lớn đã bị ngắt kết nối với SWIFT, hệ thống cho phép các ngân hàng giao tiếp với nhau, nhưng khoảng 3/4 ngân hàng của Nga vẫn được kết nối, theo IIF.

Sberbank, ngân hàng lớn nhất trong khu vực có thể tiếp tục hầu hết các hoạt động của mình, nhưng không thể tham gia với các ngân hàng ở Mỹ và bị chặn vay dài hạn, Ribakova của IIF lưu ý. 

Ribakova cho biết thêm: "Đây là ngân hàng chung quan trọng nhất. Đó có thể là lý do Mỹ quyết định không chống lại nó quá mạnh mẽ".

Ít người muốn dầu của Nga

Xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch của Nga chiếm 40% ngân sách của Nga, có thể gặp khó khăn khi các quốc gia phương Tây kêu gọi đáp trả những hành động tàn bạo xung quanh Kyiv. Liên minh châu Âu đã cấm nhập khẩu than của Nga và một số quốc gia châu Âu đang kêu gọi cấm dầu và khí đốt của Nga.

Theo IIF, lệnh cấm hoàn toàn đối với nhiên liệu của Nga sẽ khiến nước này thiệt hại từ 250 tỷ đến 300 tỷ USD trong việc xuất khẩu. Dầu của Nga đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm người mua sau lệnh cấm của Mỹ và Anh vào tháng trước. IIF viết trong một báo cáo: "Các nhà giao dịch có sự miễn cưỡng đáng kể trong việc mua lại dầu của Nga. Thông thường, ngay cả những lô hàng với mức giá chiết khấu cao cũng không tìm được người mua", IIF chia sẻ trong một báo cáo.

Các biện pháp trừng phạt có hiệu quả không?

Trong khi những người dân Nga bình thường đang phải chịu cảnh thiếu sản phẩm và chi phí gia tăng, không rõ liệu các biện pháp trừng phạt có tác động đến tầng lớp chính trị, hay khiến Tổng thống Nga Putin ngừng tiến hành chiến sự ở Ukraine hay không.

Brian Grodsky, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Maryland Baltimore chỉ ra rằng, các biện pháp trừng phạt chống lại các chính phủ chuyên quyền hiếm khi có tác dụng, bởi vì giới tinh hoa thường có thể trốn tránh các lệnh trừng phạt bằng cách bòn rút tài sản khôn khéo vì lợi ích của họ. Grodsky nói về các biện pháp trừng phạt của phương Tây: "Nó sẽ khiến đất nước Nga khô cạn, nhưng chúng tôi đã thấy những nhà cầm quyền tiếp tục làm "chảy máu" người dân của họ thì rõ nét hơn". Grodsky cũng lưu ý rằng các biện pháp trừng phạt có thể có khả năng phản tác dụng nếu chúng thúc đẩy nhiều người chống lại phương Tây trong nước.

Nhưng với việc Nga quá phụ thuộc vào nhập khẩu nước ngoài, các lệnh trừng phạt sẽ khiến việc tài trợ cho cuộc chiến ở Ukraine trở nên khó khăn hơn, Ribakova của IIF cho biết.

"Ngay cả đối với sản xuất quân sự trong nước, Nga phụ thuộc vào nhập khẩu từ nước ngoài. Đồng rúp yếu hơn gây khó khăn hơn và việc kiểm soát xuất khẩu trực tiếp gây khó khăn hơn. Sẽ có nhiều chuỗi giá trị bên trong Nga bị phá vỡ", Ribakova nói.

Ribakova cũng nói thêm rằng: "Vấn đề ở đây là khả năng tài trợ cho chiến sự của Nga - các biện pháp trừng phạt hiệu quả hơn cũng khiến Nga khó tài trợ cho cuộc chiến hơn và gây tốn kém hơn cho nền kinh tế Nga, dù họ có quyết định ưu tiên chiến sự hơn công dân của mình hay không".

Trong nền kinh tế Nga được nhắm mục tiêu, các doanh nghiệp hoạt động mà không có các sản phẩm phương Tây

Dưới tác động của các lệnh trừng phạt, các nhà sản xuất và công ty dịch vụ trong nước đã trích dẫn "sự bất ổn kinh tế và địa chính trị lớn hơn" vì sự đảo ngược đáng kể của Nga chỉ cách đây vài tháng trước. Các lệnh trừng phạt và sự rút lui của các công ty nước ngoài đang ảnh hưởng đặc biệt nghiêm trọng đến các doanh nghiệp nhỏ

Cuộc chiến sự của Nga tại Ukraine là nỗi đau của người dân đắm chìm một biển rắc rốim khi Nga không chỉ phải đối mặt với các lệnh trừng phạt quốc tế mà còn do tác động của các doanh nghiệp phương Tây khiến đất nước này phải kinh ngạc. Hàng ngàn doanh nghiệp vừa và nhỏ - bao gồm nhà hàng, quán bar, thẩm mỹ viện, công ty tư vấn, vận tải, công ty hậu cần và những công ty khác ở Nga phải đối mặt với những vấn đề tương tự.

Khi tiền, lương thực tế giảm mạnh, tiêu dùng giảm, lạm phát leo thang và các vấn đề chuỗi cung ứng bóp nghẹt nền kinh tế, cuộc khủng hoảng đang tàn phá các doanh nghiệp tư nhân ở Nga.

"[Khách hàng của tôi và tôi] bây giờ giống như con tin của tình huống này", Kukkoyev, chủ sở hữu của Luksort-Service nói. "Tôi nghĩ cuộc chiến này rất vô nhân đạo. Bây giờ, rất nhiều người, hàng nghìn hàng vạn người Nga đang ở trong tình trạng rất khó khăn".

Người Nga cũng đang phải đối mặt với hàng loạt vấn đề kinh tế, từ việc thiếu giấy, đến việc thiếu thuốc Tây, phụ tùng thay thế và chip máy tính.

Tuần trước, giá các mặt hàng thiết yếu ở Nga đã tăng 14% trong một tuần, theo Cơ quan Thống kê Nhà nước Liên bang Nga. Việc mua đường hoảng loạn bùng phát khi giá của nó tăng hơn 37% gây ra một cuộc điều tra chống độc quyền chính thức.

Nhà kinh tế độc lập Vladislav Inozemtsev cảnh báo rằng trong vài tháng tới, các nhà sản xuất sẽ cạn kiệt nguồn dự trữ các thành phần quan trọng có giá cả phải chăng. Giám đốc Inozemtsev cho biết: "Vấn đề gay gắt nhất sẽ là với tất cả các sản phẩm và phụ tùng thay thế của phương Tây, và mọi thứ mà Nga sử dụng trong dây chuyền sản xuất vì một số sản phẩm của Nga sẽ biến mất hoàn toàn, nếu họ không tìm được sản phẩm thay thế cần thiết, ví dụ như chip máy tính".

Các lĩnh vực khác có vẻ bị ảnh hưởng nặng nề nhất bao gồm quảng cáo, du lịch, khách sạn, thời trang, hàng hóa và dịch vụ xa xỉ. Sergei Mironov, phó chủ tịch Liên đoàn các nhà hàng và khách sạn Nga nói rằng, các nhà hàng không thể cung cấp cá, rau, mì ống, salad, nước sốt và các mặt hàng chính khác.

Một chủ quán bar cocktail ở Moscow giấu tên cho biết công việc kinh doanh mà ông bắt đầu chỉ hơn một năm trước, giờ có thể chỉ tồn tại được từ ba đến sáu tháng nữa, sau khi các nhà nhập khẩu rượu lớn ngừng vận chuyển hàng hóa sang Nga.

Các nhà sản xuất nội địa lớn, chẳng hạn như các nhà sản xuất ô tô của Nga, phụ thuộc vào các thiết bị điện tử và chip công nghệ cao nhập khẩu cũng đang gặp khó khăn.

Sofia, 43 tuổi, chủ một tiệm làm đẹp vừa mở tiệm mới thì chiến sự bắt đầu. Cô từ bỏ kế hoạch của mình khi công việc kinh doanh của cô bị thất bại và thu nhập của cô giảm mạnh. Ngay cả một số khách hàng trung thành còn lại của cô ấy cũng đang cắt giảm chi phí.

"Ví dụ, họ sẽ chỉ cắt tóc, nhưng không nhuộm. Hoặc làm móng tay mà không sơn móng tay". Cô nói: "Mọi người chán nản. Họ đang lo lắng. Thông thường, khách hàng đến studio của tôi với tâm trạng vui vẻ, nhưng bây giờ không phải như vậy. Mọi người đang lo lắng về giá cả. Họ đang cố gắng tiết kiệm mọi thứ vì họ không biết điều gì sẽ xảy ra trong tương lai".

Công việc kinh doanh của cô cũng bị ảnh hưởng bởi lệnh cấm của chính phủ đối với Facebook và Instagram, đây là hai cách chính mà cô thúc đẩy hoạt động kinh doanh của mình. Sofia cho biết khách hàng của cô đã quen với việc cô sử dụng các sản phẩm phương Tây vì chất lượng của chúng. Bây giờ, cô ấy nói: "Tôi không biết tôi sẽ sử dụng cái gì".

Huỳnh Dũng  -Theo Theguardian/Cnn/Washingtonpost