“Nghe” dòng Hương kể chuyện gốm cổ

Kể chuyện sông Hương bằng gồm cổ

Đầu tháng 12/2021, UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế có văn bản cho phép Bảo tàng gốm cổ sông Hương của GS-TS Thái Kim Lan đi vào hoạt động. Đây là bảo tàng ngoài công lập, có trụ sở tại số 120 Nguyễn Phúc Nguyên, phường Hương Long, TP.Huế. Thông tin Huế có bảo tàng trưng bày gốm cổ được vớt từ đáy sông Hương thu hút sự quan tâm của nhiều người.

Bảo tàng được đặt trong khuôn viên Thái tộc từ đường với không gian nhà vườn cổ kính, mang đậm nét văn hóa Huế. Ngay từ cổng vào, nhiều hiện vật bằng gốm cổ xưa đã được sắp đặt, dẫn dắt khách tham quan đến với không gian trưng bày gốm cổ sông Hương nằm phía sau nhà thờ gia tộc họ Thái.

Không gian trưng bày hiện vật tại bảo tàng có diện tích khoảng 500m2. Tại đây, gần 5.000 hiện vật gốm cổ được trưng bày theo 4 chủ đề: "Sông Hương dưới góc nhìn văn hóa", "Đi tìm thời gian đã mất", "Sông Hương kể chuyện" và "Gốm cổ trong đời sống xưa và nay". Gốm cổ có chủng loại vô cùng phong phú, như bình, ché, hũ, vò, ấm, bát, bình vôi, nồi, chum… Đây là những hiện vật từng gắn bó mật thiết với đời sống sinh hoạt của cư dân qua các thời kỳ lịch sử, phản ánh quá trình giao lưu trao đổi giữa các vùng miền của Việt Nam, giữa Huế với các địa phương khác và với các nước trong khu vực.

GS-TS Thái Kim Lan kể, sau nhiều năm sinh sống ở Đức rồi trở về Việt Nam, bà không ngừng tham gia các hoạt động quảng bá, giới thiệu văn hóa Huế, văn hóa Việt Nam đến với người dân cả nước và bạn bè quốc tế. Để có được số gốm cổ đồ sộ tại bảo tàng như hiện nay, bà và anh trai là cố họa sĩ Thái Nguyên Bá đã dành gần 40 năm để sưu tầm.

"Gần 5.000 hiện vật gốm cổ mà tôi lưu giữ đều được trục vớt, lặn tìm từ dòng sông Hương, dòng sông chứa nhiều trầm tích của lịch sử, văn hóa… Dòng sông đó ở cạnh ngôi nhà quê cha đất tổ của tôi, nên tôi và anh trai đã say mê, chú tâm sưu tập" - bà chia sẻ.

Theo bà, gốm cổ sông Hương được sưu tập có nhiều niên đại, từ gốm Chàm, gốm Sa Huỳnh, Tiền sử, Sơ sử, Lê sơ…, trong đó có những hiện vật gốm từng được sản xuất từ làng cổ Phước Tích của Huế. Những hiện vật gốm cổ được bà sắp xếp theo từng chuỗi câu chuyện về dòng sông Hương. Gần đây, do những cơ duyên đặc biệt, một số hiện vật có giá trị của nhà nghiên cứu Hồ Tấn Phan- người dành gần như cả cuộc đời để sưu tầm gốm cổ dưới lòng sông Hương- đã được tích hợp vào bảo tàng, khiến bảo tàng càng thêm phong phú và quý giá.

Địa chỉ văn hóa để trải nghiệm

GS-TS Thái Kim Lan cho biết, những năm về trước, khi bảo tàng chưa hình thành, bộ sưu tập gốm cổ sông Hương đồ sộ của bà đã thu hút nhiều người đến tham quan, tìm hiểu. Thấy được giá trị to lớn của bộ sưu tập gốm cổ này, các nhà nghiên cứu và ngành văn hóa đã gợi mở, khuyến khích bà thành lập một bảo tàng và tổ chức đón khách tham quan. Bên cạnh đó, tỉnh Thừa Thiên - Huế cũng có chính sách hỗ trợ để phát triển các bảo tàng ngoài công lập. Từ đó, bà đi đến quyết định xây dựng Bảo tàng gốm cổ sông Hương với mong muốn giới thiệu nét văn hóa xưa đến người dân và du khách, nhất là những người trẻ.

"Gốm cổ sông Hương tại bảo tàng sẽ giúp người dân và du khách hiểu thêm về nét đẹp văn hóa Huế, văn hóa Việt Nam. Qua đó, với khách là người Việt Nam sẽ thêm tự hào về bản sắc văn hóa của dân tộc mình, với du khách nước ngoài sẽ thấy được tầm vóc văn hóa của người Việt" - bà Thái Kim Lan chia sẻ.

Ngoài tham quan, tìm hiểu về gốm cổ, thời gian tới, khách đến Bảo tàng gốm cổ sông Hương cũng sẽ được giới thiệu những món ăn đặc trưng, tinh hoa văn hóa ẩm thực của Huế. Tại đây cũng tổ chức các chương trình giao lưu, trải nghiệm sáng tạo cùng với các nghệ nhân gốm từ các làng nghề nổi tiếng… Đồng thời, không gian sân vườn của Thái tộc từ đường rộng hơn 5.000m2 sẽ diễn ra các hoạt động văn hóa nghệ thuật truyền thống đặc sắc của Huế.

Giám đốc Sở Văn hóa- Thể thao tỉnh Thừa Thiên - Huế Phan Thanh Hải cho biết, bộ sưu tập gốm cổ của cố họa sĩ Thái Nguyên Bá và GS-TS Thái Kim Lan trưng bày tại Bảo tàng gốm cổ sông Hương là chọn những món đồ nguyên vẹn, có tính thẩm mĩ cao, không chỉ quý giá mà còn rất đẹp, rất ưa nhìn. Bộ sưu tập này đầy đủ các loại hiện vật sành, gốm, bán sứ, sứ, rất tiêu biểu cho hầu hết các thời kỳ lịch sử.