Nhà báo Ngô Việt Anh: Trí tuệ nhân tạo vừa là đối thủ vừa là đồng minh của báo chí

Đồng minh hay đối thủ?

Tại Việt Nam đã có một số tòa soạn báo ứng dụng AI trong hoạt động nghiệp vụ. Theo ông, nên coi AI là "đồng minh" hay là "đối thủ" của báo chí ở Việt Nam trong giai đoạn chuyển đổi số hiện nay?

Theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Báo chí Reuters (Anh), những tiến bộ phi thường của trí tuệ nhân tạo (AI) trong năm 2022 đang đặt ra nhiều cơ hội và thách thức cho ngành báo chí. Nhiều tòa soạn trên thế giới đã đưa trí tuệ nhân tạo vào một số công đoạn trong quy trình sản xuất nội dung. 

AI mang đến cơ hội cho các tòa soạn như: cung cấp nhiều thông tin và định dạng cá nhân hơn, tiết kiệm chi phí và đẩy nhanh tốc độ sản xuất nội dung. Tuy nhiên, AI cũng đang đặt ra những thách thức về đạo đức báo chí với nhiều nội dung giả mạo, khiêu dâm tinh vi hơn.

Trước hết, trí tuệ nhân tạo không chỉ là đối thủ của các tòa soạn báo mà còn là đối thủ của nhiều ngành nghề khác trên thế giới. Những công việc mang tính chất lặp đi lặp lại, thuần số liệu… trí tuệ nhân tạo có thể đảm nhiệm tốt và con người hoàn toàn có thể bị thay thế bởi máy móc. Tôi nghĩ rằng trí tuệ nhân tạo sẽ là đối thủ nếu các tòa soạn chỉ tạo ra những bản tin hoặc đồ họa ít tính sáng tạo mà máy móc có thể làm tốt hơn và nhanh hơn.

Tuy nhiên, tôi cho rằng trí tuệ nhân tạo đồng thời cũng là đồng minh của báo chí. Nhiều cơ quan báo chí trên thế giới đã sử dụng trí tuệ nhân tạo là một phần quan trong trong hoạt động tòa soạn, để giúp tòa soạn đẩy nhanh quá trình sản xuất nội dung, nâng cao chất lượng và tiết kiệm chi phí. Aftenposten - một trong những ấn phẩm tin tức lớn nhất của Na Uy, gần đây đã sao chép giọng nói của người dẫn chương trình podcast bằng công nghệ AI. 

Một số tòa soạn cũng sử dụng trí tuệ nhân tạo để sàng lọc ban đầu các bình luận có nội dung xấu, độc, vi phạm nguyên tắc của tòa soạn, trước khi bình luận được chuyển đến các biên tập viên. Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo giúp tòa soạn tiết kiệm rất nhiều vnhân lực.

Như vậy, có thể nói trí tuệ nhân tạo vừa là đối thủ vừa là đồng minh của báo chí trong giai đoạn chuyển đổi số.

Ở góc độ đồng minh, theo ông chúng ta có còn nên dựng "rào chắn" với trí tuệ nhân tạo trong báo chí, tức là hợp tác nên ở một mức nhất định, ta có nên đặt ra giới hạn hợp tác không?

Theo tôi biết, hiện nay rất hiếm cơ quan báo chí trên thế giới sử dụng hoàn toàn trí tuệ nhân tạo để cho ra đời một sản phẩm báo chí hoàn chỉnh. Trí tuệ nhân tạo tham gia một công đoạn hoặc một số công đoạn nào đó trong hoạt động báo chí. Như vậy, bản chất là các toà soạn mặc dù nhận thức trí tuệ nhân tạo là xu thế và ứng dụng ngày càng mạnh mẽ nhưng cũng hiểu rõ những mặt trái của trí tuệ nhân tạo.

Trong giai đoạn hiện nay các tòa soạn thường khu biệt, giới hạn nội dung nào có thể ứng dụng được trí tuệ nhân tạo trong hoạt động của toà soạn. Đương nhiên, việc giới hạn ở mức nào còn tùy thuộc vào sự phát triển khoa học công nghệ cũng như quan điểm của các tòa soạn. Ví dụ, những tòa soạn phát triển công nghệ ở mức vừa phải sẽ giới hạn trí tuệ nhân tạo ở mức thấp trong luồng công việc. Những tòa soạn có công nghệ hiện đại, không gian cho trí tuệ nhân tạo được mở ra ở mức tương đối rộng hơn. MBN và Arirang ở Hàn Quốc, đang sử dụng công nghệ “phát thanh viên ảo” để giảm chi phí sản xuất, cũng như tăng cường sự xuất hiện của những phát thanh viên được bạn đọc ưa chuộng.

Có những nội dung báo chí không thể nhường cho trí tuệ nhân tạo

Như anh vừa nói, ta có thể xác định trí tuệ nhân tạo làm những công việc nào và các tòa soạn tự đặt ra một giới hạn. Ngoài những lĩnh vực hiện nay, chúng ta còn có thể áp dụng trí tuệ nhân tạo trong các công việc khác của tòa soạn?

Trí tuệ nhân tạo đang ngày càng hoàn thiện, ngày càng thông minh hơn và sự phát triển của chat GPT đầu năm nay là một minh chứng. Những sản phẩm trí tuệ nhân tạo ngày hôm nay còn khiếm khuyết nhưng tương lai có thể được hoàn thiện hơn rất nhiều.

Do đó, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong hoạt động của các ngành nghề, trong hoạt động báo chí là một xu hướng tất yếu. Các toà soạn đều phải thích ứng với việc trí tuệ nhân tạo tham gia ngày càng sâu hơn vào hoạt động báo chí. 

Trong tương lai, những bản tin thể thao, bản tin thời tiết hoàn toàn có thể sử dụng trí tuệ nhân tạo. Các phát thanh viên ảo sẽ xuất hiện nhiều hơn trên truyền hình hoặc các sản phẩm đa phương tiện.

Các toà soạn sẽ quyết định công đoạn nào sử dụng trí tuệ nhân tạo, nội dung nào con người không thể nhường cho trí tuệ nhân tạo. 

Ví dụ như Báo NTNN/Dân Việt có một mảng rất đặc sắc là phóng sự điều tra, đây là những sản phẩm tác nghiệp báo chí đặc biệt, có tính sáng tạo, độc đáo mà trí tuệ nhân tạo không thể thay thế được con người. Hoặc những sản phẩm báo chí giàu cảm xúc, có tính cá nhân hóa thì trí tuệ nhân tạo không thay thế được. Những nội dung nào mang tính chất lặp đi lặp lại, nặng số liệu thì việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo sẽ tốt cho hoạt động của báo chí.

Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong tòa soạn sẽ là một xu hướng tất yếu

Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong đời sống là xu thế không thể đảo ngược. Theo anh dự kiến, các mô hình tòa soạn ứng dụng trí tuệ nhân tạo sẽ tạo ra các xu hướng nào mới cho báo chí Việt Nam? Với trí tuệ nhân tạo ta có phải thay đổi mô hình tòa soạn như thế nào cho phù hợp?

Những tiến bộ phi thường của trí tuệ nhân tạo (AI) đang đặt ra nhiều cơ hội và thách thức cho ngành báo chí, nếu đứng ngoài xu hướng trí tuệ nhân tạo sẽ gặp bất lợi để đáp ứng kỳ vọng của khán giả đang thay đổi nhanh chóng. Trong tương lai tiêu chí để đánh giá chuyển đổi số trong các tòa soạn có thể sẽ là tốc độ ứng dụng trí tuệ nhân tạo.

Theo tôi, các tòa soạn có thể ứng dụng trí tuệ nhân tạo ở cả 3 trụ cột chính: (1) sản xuất nội dung, (2) trình bày, thiết kế (3) phát hành, phân phối tin tức đến người dùng.

Về sản xuất nội dung, hiện nay, trí tuệ nhân tạo đã tham gia vào việc sàng lọc thông tin trên mạng xã hội, báo chí, gợi ý đề tài cho tòa soạn. Hiện nay, ứng dụng Reuter’s News Tracer có thể theo dõi tin tức nóng, để các nhà báo không mất thời gian vào công việc "điểm báo". Trí tuệ nhân tạo có thể tham gia vào các sản phẩm báo chí dữ liệu, giúp nhà báo phân tích thông tin dữ liệu phức tạp.

Ngoài ra, trí tuệ nhân tạo có thể tham gia rà soát chính tả, những nội dung thông tin không chuẩn mực theo những quy định của tòa soạn. Ví dụ, toà soạn quy định bài viết khoảng 1.000 chữ phải có 3 tít phụ, trí tuệ nhân tạo có thể phân tích, gợi ý danh sách các tít phụ có thể hấp dẫnvới bạn đọc.

Liên quan đến phần trình bày, trí tuệ nhân tạo đã cung cấp cho một số tòa soạn cách thức trình bày trực quan, sáng tạo. Ví dụ, tại Việt Nam đã có một số tòa soạn ứng dụng AI trong các đồ họa tương tác về dịch Covid-19 và cũng đã giành được một số giải thưởng.

Về phát hành phân phối tin tức, xu hướng của bạn đọc hiện nay là cá nhân hóa nội dung. Để hiểu độc giả của mình là ai, một số cơ quan báo chí cũng đã bắt đầu ứng dụng trí tuệ nhân tạo để thu thập dữ liệu, phân tích thói quen, hành vi của người dùng từ đó cung cấp thông tin đúng nhu cầu của bạn đọc. Trên màn hình điện thoại di động của bạn đọc, ngoài những tin bài do tòa soạn sắp xếp, AI sẽ giới thiệu những tin bài phù hợp nhu cầu mỗi bạn đọc, ví dụ bạn thường đọc Thể thao, Công nghệ… thì sẽ được ưu tiên giới thiệu tin bài của 2 chuyện mục này. Ngoài việc cá nhân hóa nội dung, trí tuệ nhân tạo còn đem đến trải nghiệm thú vị cho độc giả khi đọc báo.

Tuy nhiên, như tôi đã đề cập ở trên, bên cạnh mặt tích cực, trí tuệ nhân tạo có những mặt trái mà các tòa soạn cần phải kiểm soát, giới hạn khi ứng dụng trong hoạt động báo chí.

Trân trọng cảm ơn ông đã dành thời gia chia sẻ với độc giả của Dân Việt!