Trí tuệ nhân tạo - “cuộc cách mạng” trong các tòa soạn?

Chỉ còn chỗ cho những nhà báo biết kể những câu chuyện thật

Một nghiên cứu của Bộ TTTT cho thấy, hiện nay ở Việt Nam, nhiều cơ quan báo chí từng bước áp dụng các công nghệ số hiện đại như AI, IoT, Cloud, Big Data... vào hoạt động của mình. Hầu như các đơn vị báo chí lớn như Thông Tấn xã Việt Nam, VnExpress, VietNamNet, ... đều đã trở thành các đơn vị báo chí đa phương tiện với các trang báo đáp ứng tiêu chí Mobile First, đa nền tảng, sử dụng các hình thức truyền tải tin bài hiện đại...

Việc ứng dụng AI cũng đang được bước đầu ứng dụng vào báo chí với những hình thức ngày một phổ biến hơn: Podcast, Text to Speech, Text to Video… Phân tích dữ liệu người dùng và gợi ý các nội dung yêu thích của độc giả cũng là một ứng dụng AI mà một số toà soạn lớn cũng đã bước đầu triển khai áp dụng. Sự chuyển dịch doanh thu truyền thông sang mô hình kinh tế báo chí có thu phí cho thấy tại Việt Nam mới có 5 cơ quan thử nghiệm mô hình này: Vietnam+ (2018), VietnamNet và Tạp chí điện tử Ngày Nay (2021); Báo Người Lao động và báo Tuổi Trẻ (năm 2022). Tuy nhiên, hiện chưa có đánh giá hiệu quả các mô hình này.

Cũng theo nhóm tác giả nghiên cứu của Bộ TTTT, sẽ chỉ còn chỗ cho những nhà báo chân chính, biết cách phân tích dữ liệu sâu, kể chuyện hấp dẫn, biết những câu chuyện thật, những trải nghiệm thật, cảm nhận đích thực. Dữ liệu về hành vi của độc giả sẽ là dữ liệu "không có ngữ nghĩa" sẽ sinh ra giá trị mới vô hạn cho báo chí.

Những gì diễn ra trên thế giới, trong vòng cả thập kỷ diễn tiến sôi động và mau lẹ, cho thấy một điều: Ai kiểm soát thông tin, người đó sẽ nắm quyền lực. Điều đó có nghĩa là, nếu một quốc gia nào đó không kiểm soát được trợ lý ảo nào thì thậm chí lịch sử của quốc gia đó có thể bị kẻ khác viết lại thông qua các trợ lý ảo của họ được thế giới dùng. Việc sử dụng tùy tiện có thể gây ra những hậu quả không thể lường trước được. Chỉ những nhà báo chân chính hiểu và có lập trường tư tưởng vững vàng thì công nghệ mới được sử dụng đúng mục đích.

Đối với báo chí Việt Nam, các khóa đào tạo sử dụng AI, hướng mục tiêu sáng tạo, kể chuyện hay trong báo chí cần phải được triển khai và được coi là tiêu chí bắt buộc, khiến các nhà báo, phóng viên phải học hỏi suốt đời. Mỗi cơ quan báo chí phải trở thành "một doanh nghiệp công nghệ số"- Hợp tác với doanh nghiệp công nghệ số để có bộ dữ liệu chuẩn, nâng cao khả năng dự báo và đào tạo công nghệ cho các nhà báo...

Không nên quá tôn sùng, thần thánh hóa AI 

Đi tìm đáp án cho câu hỏi ai đã làm thay đổi lao động nhà báo và quy trình tổ chức sản xuất sản phẩm báo chí?

TS Lê Thu Hà - Phó Viện trưởng Viện Báo chí, Học viện Báo chí và Tuyên truyền cho biết thứ nhất, xét cho cùng thì trí tuệ nhân tạo cũng chỉ là công cụ, phương tiện để hỗ trợ con người thực hiện các công việc được thuận tiện hơn, chứ không thể thay thế hoàn toàn con người. Bởi sự hỗ trợ của AI đôi khi chưa toàn diện, chưa mang lại kết quả chính xác như mong muốn. Đôi khi còn sai lệch, gây nhầm lẫn nếu phụ thuộc hoàn toàn vào AI. Trong khi đó, lao động sáng tạo của PV đòi hỏi phải luôn suy nghĩ, tìm tòi, phát hiện ra những đề tài, vấn đề mới phát sinh trong cuộc sống thực. Nên PV vẫn phải lăn xả vào cuộc sống để cho ra đời những bài báo của riêng mình.

Thứ hai, việc ứng dụng AI ở cơ quan cũng đặt ra nhiều vấn đề đáng lo ngại như: Vấn đề về đạo đức nhà báo, đòi hỏi chi phí lớn, chất lượng báo chí, nguy cơ thất nghiệp cho đội ngũ làm báo. Nhìn chung, chính bản thân các nhà báo đã tự nhận ra, sự bùng nổ của AI vừa tạo nên những thách thức mới, cũng như tạo ra những thuận lợi mới cho báo chí. Điều này đòi hỏi cơ quan báo chí và nhà báo phải luôn vận động, trau dồi cả những kỹ năng bề rộng và những kỹ năng bề sâu, luôn học hỏi, cập nhập những tiến bộ của AI cũng như của các lĩnh vực khác. Tuy nhiên, AI làm được nhiều điều kỳ tích, nhưng chúng ta cũng không nên quá tôn sùng, thần thánh hóa AI.