Nhiều mô hình liên kết, hợp tác để phát triển hợp tác xã

Tăng quy mô, giảm số lượng

Theo thống kê của Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ NNPTNT), đến hết năm 2016, cả nước có 19 liên hiệp HTX nông nghiệp với hơn 10.750 HTX nông nghiệp. Năm 2016, có 1.100 HTX được thành lập mới, tuy nhiên số lượng HTX giải thể, sáp nhập lên tới 1.285 HTX.

Theo đánh giá của Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, chất lượng hoạt động của các HTX có chuyển biến mạnh, tỉ lệ số HTX hoạt động hiệu quả từ chỉ khoảng 10% năm 2014 lên mức 30% năm 2016. Bình quân doanh thu đạt 1,1 tỷ đồng/HTX, lợi nhuận khoảng 200 triệu đồng/HTX, thu nhập bình quân của thành viên và người lao động đạt 1,5 triệu đồng/tháng.

 Sơ chế và đóng gói cà chua tại HTX dịch vụ nông nghiệp Anh Đào (Đà Lạt, Lâm Đồng).   ảnh: BẢO TRANG

Đặc biệt, đã xuất hiện những liên minh HTX, HTX nông nghiệp hoạt động rất hiệu quả, đạt doanh thu trên 10 tỷ đồng/năm như HTX dịch vụ nông nghiệp tổng hợp Anh Đào (ở Lâm Đồng), HTX nông nghiệp sản xuất và thương mại Phước An (TP.HCM), HTX thanh long Tầm Vu (Long An), HTX nông nghiệp Evergrowth  (Sóc Trăng)…

Ông Ma Quang Trung – Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn thông tin, hiện có gần 4,05 triệu thành viên HTX nông nghiệp, giảm 3 triệu so với năm 2014, tuy nhiên quy mô các HTX đã có chuyển biến theo hướng tăng quy mô, giảm số lượng. Cụ thể, việc nhiều HTX phải giải thể, sáp nhập đã khiến số lượng thành viên HTX trên cả nước giảm mạnh, số lượng thành viên, xã viên bình quân trong một HTX cũng giảm từ 600 người xuống chỉ còn 400. Cùng với đó, số lượng HTX có quy mô dưới 100 xã viên tăng lên. Đây được xem là xu hướng nâng cao hiệu quả của HTX và thu nhập của thành viên. 

Ngoài các hoạt động sản xuất thông thường, trong năm qua, thông qua các hình thức kinh tế hợp tác, đã hình thành được các chuỗi nông sản an toàn, liên kết sản xuất từ đầu vào đến đầu ra cho nông dân. Các hình thức liên kết cũng khá đa dạng, từ liên kết giữa nông dân với HTX, nông dân với doanh nghiệp, HTX, tổ hợp tác với doanh nghiệp...

“Đau đầu” đào tạo lao động cho HTX

Dù được đánh giá là đã có bước chuyển biến khá mạnh mẽ trong việc phát triển kinh tế hợp tác thời gian qua, tuy nhiên, vai trò của HTX, tổ hợp tác với sản xuất nông nghiệp vẫn còn khá mờ nhạt, vấn đề vốn, nguồn nhân lực… vẫn khiến nhiều nhà quản lý “đau đầu”. Ông Ma Quang Trung thừa nhận, hiện tại, số lượng nông sản tiêu thụ qua HTX tại Việt Nam chỉ ở mức 10%. Trong khi đó, ở các nước có nền nông nghiệp phát triển, HTX tiêu thụ đến 80 – 90% nông sản của xã viên. Do đó, Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn đặt mục tiêu trong năm 2017 sẽ có biện pháp cụ thể để tiêu thụ nông sản cho nông dân.

Ông Nguyễn Anh Tuấn – Phó Giám đốc Sở NNPTNT tỉnh Lào Cai cho rằng, việc đào tạo nhân lực cho ngành nông nghiệp nói chung và các HTX nói riêng còn nhiều vấn đề bất cập. Rất nhiều sinh viên nông nghiệp chỉ học lý thuyết và không thể áp dụng vào thực tế. “Sinh viên nông nghiệp ra trường chưa có kinh nghiệm gì đã học tiếp lên thạc sĩ. Nhưng có những thạc sĩ nông nghiệp mà khi tôi bảo kể các bộ phận con trâu từ đầu đến đuôi thì không biết kể cái nào trước” - ông Tuấn cho ví dụ.

Bà Hạ Thúy Hạnh - Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia cho biết, các HTX chỉ tư vấn đầu vào cho nông dân; với yêu cầu phát triển kinh tế hợp tác như hiện nay, cần phải đào tạo lại, cơ quan chức năng nên đặt hàng với các trường đại học để đào tạo kỹ năng quản lý HTX kiểu mới.

Riêng với Trung tâm Khuyến nông quốc gia, trong năm 2017 sẽ tổ chức 30 lớp đào tạo cho khoảng 900 cán bộ HTX. Tuy vậy, số lượng này là không thấm vào đâu so với nhu cầu hiện tại. Theo bà Hạnh, cả nước hiện nay có 36.800 khuyến nông viên tại các địa phương, có kiến thức, có kinh nghiệm… Ngành nông nghiệp cần sử dụng tối đa hệ thống này để nâng cao kiến thức, kỹ năng cho xã viên HTX.

Theo đánh giá, hiện nay chỉ có 3% HTX có thể tiếp cận vốn vay (trong tổng số 60 – 70% số HTX có nhu cầu vay vốn), với số tiền từ 800 triệu đến 1,5 tỷ đồng, để đầu tư vào các dịch vụ gia tăng giá trị cho sản phẩm nông nghiệp.

Ông Trần Thanh Nam – Thứ trưởng Bộ NNPTNT cho rằng, sắp tới sẽ có thông tư phân loại HTX, từ đó xác định được các nhu cầu cần hỗ trợ của từng đối tượng HTX khác nhau. Riêng về đào tạo nhân lực cho HTX, cán bộ nhà nước ngành nông nghiệp và cán bộ quản lý HTX là hai đối tượng cần được tập huấn, nâng cao kỹ năng, kiến thức.

Ông Nam đề xuất, các Sở NNPTNT phải có kế hoạch đào tạo cụ thể, xem HTX, nông dân cần gì thì đào tạo, không được lấy số lượng để đặt mục tiêu đào tạo. Đặc biệt, phải gắn với doanh nghiệp để đào tạo lao động. “Phải xem doanh nghiệp họ cần gì, trách nhiệm mỗi bên thế nào… để lên kế hoạch đào tạo, không làm tràn lan” - ông Nam nhấn mạnh./.