Những bất ổn dưới dãy Trường Sơn

Băm nát núi rừng

Ông A Tiễn - Phó Chủ tịch xã Đăk Pét than thở với chúng tôi rằng, tình hình đã quá tầm kiểm soát. Từ đầu năm đến nay, ngay sau khi có 2 công ty được UBND tỉnh cấp phép khai thác vàng sa khoáng tại xã Đăk Pét, lượng người ra vào xã không thể đếm xuể. Họ đến từ khắp nơi, mang theo máy móc, hoặc đầu tư tiền cho dân mua máy móc để khai thác vàng.

Những ngày này, đến Đăk Đoát và Pêng Sel Pêng chỉ có gặp được trẻ em và người già.

Ông Phạm Khắc Nghĩa - cán bộ Văn phòng xã, tỏ ra vô cùng lo lắng: Về lâu dài, tình trạng này sẽ khiến xã mất rất nhiều diện tích đất nông nghiệp. Còn cái đang hiện hữu đó là làm xáo trộn nghiêm trọng đời sống của bà con.

Ông Nghĩa cho biết, chỉ ở con suối Đăk Ra (đoạn qua xã Đăk Pét), đã có đến trên 100 máy nổ hoạt động suốt ngày. Nhưng đấy chỉ là số “nổi” đang hoạt động, còn trên thực tế số máy cao hơn rất nhiều. Bởi hầu như ngày nào cũng có người mua máy, có ngày họ chở về đến 5-6 máy. Đó là chưa kể 5 tàu khai thác vàng của 2 công ty được tỉnh cấp phép. Chỉ với lượng máy móc như thế cũng đủ biết con suối Đăk Ra đang bị cày xới đến mức nào.

Trên thực tế, nếu trước đây, hai bên dòng Đăk Ra là ngô là lúa thì nay, ở đấy là dày đặc hang hố sâu hoắm như vừa trải qua một trận bom. Người ta lo lắng rằng nếu tình hình không được kiểm soát, thì không lâu nữa, không chỉ ruộng nương, mà ngay cả những quả đồi cũng bị khoét sập.

Bên cạnh đó, việc đục khoét vô tội vạ của người dân đang khiến tình trạng sạt lở xảy ra đến mức báo động. Rất nhiều nhà dân đang đứng bên bờ vực thẳm. Trường Tiểu học Võ Thị Sáu (thôn Pêng Sel Pêng) đang có nguy cơ bị suối nuốt chửng.

Chỉ cây xoài trong khuôn viên trường, chị Y Hải - Phó Hiệu trưởng trường cho biết: “Cách đây 1 tháng, cây xoài này cách suối hơn 3m. Nhưng giờ nó đã nghiêng sắp đổ. Cứ tình trạng này chẳng mấy chốc trường cũng không còn”.

Bất ổn của rừng

Khi chưa đi thực tế, đọc báo cáo của UBND huyện Đăk Glei, tôi cứ đinh ninh để đến được nơi người dân đang đào đãi vàng trái phép phải xa xôi cách trở lắm. Nhưng trên thực tế chỗ đang nóng nhất hiện nay, xã Đăk Pét, chỉ cách UBND huyện Đăk Glei chừng 4km. Chỉ cần đi xe máy vài phút là có thể nghe được tiếng máy nổ ầm ầm dưới suối.

Và cũng chẳng cần trèo đèo lội suối, đứng trên đường nhựa cũng có thể thấy rõ mồn một các hoạt động dưới suối. Nhưng những việc làm trái pháp luật của dân vẫn diễn ra hằng ngày và ngang nhiên ngay giữa ban ngày. Huyện cho rằng vấn đề là thiếu người nên dù đã nhiều lần xử lý mà chẳng ăn thua. Và có lẽ thế nên để mặc rồi cầu cứu tỉnh?

Còn ông Đỗ Sum - Chánh Văn phòng huyện, người được chủ tịch huyện ủy quyền trả lời báo chí, lại tỏ ra rất lạc quan: “… Không thể gọi là ồ ạt được”.

Hơn một tháng trước, một đoàn kiểm tra của tỉnh bất ngờ kiểm tra tại xã Đăk Plô, nơi Công ty cổ phần Tấn Phát đang thăm dò khoáng sản, đã phát hiện một bãi bừa bộn với hầm hố, máy móc phục vụ việc khai thác vàng; công trình Thủy điện Đăk Prot (suối Đăk Prot, do Công ty TNHH Phúc Kim Tâm làm chủ đầu tư), 2 năm qua gần như giẫm chân tại chỗ. Còn xung quanh công trình, tình trạng khai thác vàng rầm rộ diễn ra.

Tại điểm giáp ranh giữa xã Đăk Plô và xã Đăk Nhoong, ông A En - Chủ tịch xã Đăk Nhoong khẳng định có một số cán bộ tiếp tay cho “vàng tặc”. Một “vàng tặc chính hiệu” cũng thừa nhận có chuyện này. Một dân quân xã từng tham gia truy quét vàng tặc tiết lộ, hôm anh cùng đoàn đi truy quét đã phát hiện khoảng 10 máy nổ đang nằm dưới suối còn nóng hổi. Nhưng, không hiểu sao đoàn chỉ thu hủy có một máy (?)

Tình trạng khai thác vàng trái phép ở Đăk Glei đang diễn ra trên diện rộng, hết sức phức tạp với quy mô ngày càng lớn. Rất có thể sẽ xảy ra những “trận chiến” tranh giành lãnh địa thực sự giữa người dân và các công ty được cấp phép khai thác vàng.

Thực tế tại xã Đăk Pét, trận chiến này đã xảy ra với hàng chục người tham gia. Tại xã Đăk Nhoong, ông A En phản ánh, đã có chuyện cả làng kéo nhau đi truy tìm vàng tặc. Bà Y Nghệ - Chủ tịch xã Đăk Plô thông tin, người dân tại xã cũng đang canh chừng vàng tặc từng ngày.

Duy Hậu