Những vấn đề đặt ra từ thực tiễn của công tác bố trí dân cư vùng thiên tai

Ẩn họa nơi ở mất an toàn rình rập sau thiên tai

Trong báo cáo gửi Quốc hội về tình hình thiệt hại, công tác ứng phó, khắc phục hậu quả bão số 3 (bão Yagi) và nhiệm vụ, giải pháp thời gian tới, Chính phủ nhận định bão số 3 (bão Yagi) là cơn bão mạnh, dị thường, có sức tàn phá rất lớn, gây thiệt hại kinh tế hơn 81.700 tỷ đồng.

Báo cáo cũng nêu rõ đây là một trong những đợt thiên tai nghiêm trọng, khốc liệt nhất trong nhiều năm qua ở Bắc Bộ; xảy ra gần như đồng thời các loại hình thiên tai đặc biệt nguy hiểm như bão rất mạnh, lũ lớn, đặc biệt lớn; lũ quét, sạt lở đất, ngập lụt xảy ra trên diện rộng. Điển hình nhất là vụ sạt lở đất, lũ quét rạng sáng 10/9 khiến 33 hộ dân ở Làng Nủ, xã Phúc Khánh, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai bị vùi lấp, 40 gia đình bị ảnh hưởng, 60 người chết, 7 người hiện vẫn mất tích.

Sau gần 3 tháng thi công, 40 căn nhà tại khu tái định cư thôn Làng Nủ (xã Phúc Khánh, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai) đã được cất nóc. Ảnh: Lê Thanh Hiếu

Trực tiếp tới thị sát hiện trường vụ sạt lở ở Làng Nủ chiều ngày 12/9, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu khảo sát, quy hoạch địa điểm an toàn với sự tham gia ý kiến khoa học của các cơ quan chuyên môn, để xây dựng lại, khôi phục bản Làng Nủ, bảo đảm các hộ dân có nơi ở an toàn với hạ tầng phù hợp, chậm nhất đến 31/12/2024 phải hoàn thành xây dựng bản Làng Nủ. "Đến ngày 31/12, tất cả người còn sống, các hộ dân phải có chỗ ở, nơi sinh sống ổn định, có điện nước, nơi vui chơi, cây xanh... đảm bảo môi trường sống an toàn, lành mạnh", Thủ tướng nêu rõ.

Theo ghi nhận của phóng viên Dân Việt, đến ngày 10/12, sau gần 3 tháng thi công, 40 căn nhà tại khu tái định cư làng Nủ (cách nơi sạt lở khoảng 2km) đã được cất nóc. Dự kiến trước ngày 15/12, đơn vị thi công sẽ hoàn thành dự án, vượt tiến độ 15 ngày so với mốc cam kết với Thủ tướng Chính phủ.

Tại buổi kiểm tra tiến độ thực hiện dự án tái thiết khu dân cư nông thôn Làng Nủ gần đây, ông Trịnh Xuân Trường – Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai cho biết, tỉnh quyết tâm hồi sinh Làng Nủ, xây dựng nơi đây trở thành ngôi làng hạnh phúc, từng bước giúp bà con đứng lên sau bão lũ. Hiện những hộ dân bị mất nhà do sạt lở đã được bốc thăm nhận số nhà. Một số hộ gia đình đã làm vườn, trồng rau chuẩn bị đón Tết trong ngôi nhà mới.

Trao đổi với phóng viên Dân Việt, ông Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và PTNT (Bộ NNPTNT) cho biết, bố trí dân cư là một trong những lĩnh vực bị thiệt hại nặng nề trong cơn bão số 3 vừa qua. "Chúng tôi sơ bộ tính ở 15 tỉnh miền núi phía Bắc vừa qua đã có khoảng 1.013 hộ gia đình bị vùi lấp nhà hoặc trôi sập, đổ không còn chỗ ở" – ông Thịnh nói và cho biết hiện có khoảng gần 9.000 hộ dân có nhà cửa ở khu vực có nguy cơ sạt lở cao cần được hỗ trợ bố trí, di chuyển đến định cư nơi an toàn.

Theo tổng hợp báo cáo của các địa phương, giai đoạn 2021-2030 cả nước cần bố trí ổn định cho hơn 250.000 hộ vùng có nguy cơ về thiên tai. Ngày 18/5/2022, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình bố trí dân cư các vùng: Thiên tai, đặc biệt khó khăn, biên giới, hải đảo, di dân tự do, khu rừng đặc dụng giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030, trong đó đề ra mục tiêu giai đoạn 2021-2030 thực hiện bố trí ổn định 121.290 hộ, trong đó giai đoạn 2021-2025 bố trí ổn định 64.238 hộ.

Đảm bảo an toàn cho người dân vùng thiên tai

Ngày 17/9/2024, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 143/NQ-CP về các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm để khẩn trương khắc phục hậu quả bão số 3 (bão Yagi), nhanh chóng ổn định tình hình nhân dân, đẩy mạnh khôi phục sản xuất kinh doanh, tích cực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, kiểm soát lạm phát. Một trong những giải pháp mà Chính phủ giao Bộ NN và PTNT, các địa phương là rà soát các thôn bản, các gia đình bị vùi lấp mất nhà, tái định cư cho các bản, làng, nhà ở cho nhân dân đến chỗ ở an toàn và hoàn thành chậm nhất tước ngày 31/12/2024.

Theo ông Thịnh, qua cơn bão số 3 (bão Yagi) chúng ta rút ra bài học rất lớn về công tác bố trí dân cư, nhất là ở những địa bàn chia cắt như miền núi phía Bắc. "Khi chúng ta mất khu cư trú, thậm chí những nơi cư trú lâu đời ở miền núi phía Bắc tạo ra một khối lượng các hộ, nhân khẩu hiện nay cần phải bố trí mà các địa phương mặc dù nỗ lực rất là lớn nhưng cũng rất khó khăn do thiếu quỹ đất để bố trí tái định cư, kinh phí, thiếu các trang thiết bị, nhất là câu chuyện đánh giá an toàn cho việc bố trí dân cư trong thời gian vừa qua" – ông Thịnh chia sẻ.

Để giải quyết những khó khăn trên, Bộ NN và PTNT, trực tiếp là Cục Kinh tế hợp tác và PTNT tham mưu cho Bộ để có những giải pháp bố trí, ổn định dân cư vùng thiên tai. Trước mắt, đối với những hộ đã mất nhà, ngoài việc xã hội hóa như 4 dự án ở Lào Cai do các nhà tài trợ hỗ trợ xây dựng gần 300 hộ tái định cư, thì các địa phương cần phải xây dựng nhà tạm, nhà ở tạm trước khi chúng ta xây dựng những khu tái định cư ở địa phương.

Cùng với đó, các địa phương khẩn trương rà soát để bố trí ở xen kẽ, đồng thời chuẩn bị các dự án tái định tập trung mới để di dời người dân vùng có nguy cơ cao về thiên tai đến ở, đảm bảo an toàn. "Về lâu dài, nhất là ở khu vực miền núi phía Bắc, chúng ta phải rà soát lại, xây dựng các bản đồ, các tiêu chí về an toàn cho bố trí dân cư" – ông Thịnh nói và cho biết chúng ta phải thích ứng với biến đổi khí hậu. Vì thế, việc đào tạo, tập huấn kỹ năng thoát nạn cho già làng, trưởng bản hay những cảnh báo cho người dân đang được đơn vị quan tâm, chú ý đến.

Một giải pháp khác mà Bộ NN và PTNT cũng như Cục Kinh tế hợp tác và PTNT đặc biệt quan tâm là trong xây dựng nông thôn mới, phát triển nông thôn cần xây dựng các khu nhà tạm lánh, tạm trú. "Chúng ta không thể có riêng nhà tạm lánh, tạm trú hiện đại nhưng nó phải được kết hợp trong các khu công cộng, ví dụ như các hội trường, các khu văn hóa để đảm bảo có nơi tạm trú an toàn cho bà con" – ông Thịnh nói.

Theo thống kê, bão số 3 (bão Yagi) và mưa, lũ đã làm 323 người chết, 22 người mất tích và 1.978 người bị thương. Bên cạnh đó, có 283.383 nhà bị hư hỏng, tốc mái; 122.415 nhà bị ngập; 286.660 ha lúa bị ngập úng, thiệt hại; 36.310ha và 11.835 lồng bè nuôi trồng thuỷ sản bị hư hỏng, cuốn trôi…