Nông dân trồng cà phê ở sông Hinh, Phú Yên: Rầu lòng vì mất mùa

Tại huyện Sông Hinh (Phú Yên) có khoảng 1.300ha cà phê đang khai thác, trong đó Công ty TNHH MTV Cà phê Ea Bá (xã Ra Bar, Sông Hinh) quản lý hơn 600ha.

Mất mùa…

Đang trong thời kỳ cao điểm thu hoạch cà phê nhưng không khí thật ảm đạm bao trùm cả vùng đất Ea Bar, nơi tập trung diện tích lớn cà phê. Con đường đất dẫn vào thôn Ea Mkeng lặng lẽ ngang những rẫy cà phê xanh tốt, thế nhưng trái rất lưa thưa. Vợ chồng anh Nguyễn Tư Tình đang vạch từng chiếc lá để hái những quả chín trước. Anh Tình kể : “Năm nay thật buồn vì năng suất cà phê thấp quá. Năm trước đến thời điểm này, với 1,4ha cà, tôi đã thu được gần 20 tấn quả tươi, còn năm nay khi đã thu hoạch gần xong mà chỉ được 5 tấn. Cà thưa trái thế này khi thu hết may ra cũng chỉ bằng 1/3 sản lượng năm ngoái”.


Tiếp tục vượt đường đất vào thôn Chư Blôi, càng vào sâu, những rẫy cà phê càng xanh tốt nhưng thưa trái. Trên mảnh rẫy cà phê 0,5ha của anh Lê Minh Hoàng, 3 người đang lúi húi bới từng cành cà phê để hái những quả chín. Anh Hoàng kể: “Nhà em không có đất để canh tác, thương tình một anh trong thôn đã nhận khoán vườn cà phê này của Công ty Cà phê Ea Bá, rồi nhượng lại cho em. Không có tiền em đã đi vay ngân hàng 10 triệu để trả tiền đầu tư chăm sóc.

Vườn cà xấu quá, em phải mua 20 khối phân bò và 2,5 tạ phân NPK về bón, tổng cộng hết 9 triệu đồng. Toàn bộ số tiền này em còn nợ đại lý, định đến mùa thu hoạch sẽ trả nợ. Vậy mà cà năm nay mất mùa nặng. Đến thời điểm này mới hái được 5 tạ cà phê tươi; không biết khi thu hoạch xong lượng cà phê có đủ trả nhận khoán cho công ty hay không (0,5ha trả 1,6 tấn trái khô) và tiền công thuê thu hái. Còn khoản nợ 20 triệu đồng tiền vay ngân hàng để mua chịu phân bón, thuốc trừ sâu,… không biết lấy gì mà trả? Các chủ nợ thì hối thúc từng ngày…”.

Hộ chị Trần Thị Huỳnh (ở thôn Ea Mkeng) còn bi đát hơn. Ngoài nhận khoán 0,5ha cà phê của công ty trên, nhà chị còn có thêm 0,8ha cà nữa. Thế nhưng đến thời điểm này chị mới thu được 5 tạ quả tươi. Chị Huỳnh cho biết: “Năm ngoái, với 0,5ha cà nhận khoán, tôi phải thuê 20 lao động hái từ sáng đến tối mới hết quả, còn năm nay chỉ 3 người hái mà chưa hết ngày đã xong”.

Theo tính toán của chị Huỳnh, riêng tiền đầu tư cho 0,5ha cà đã mất đứt gần 4 triệu đồng, lượng cà phê trả cho công ty cũng lên trên 1 tấn quả tươi, còn tiền thuê công hái cứ 1kg quả tươi mất 2.000 đồng. Hiện giá cà phê thu mua ở mức 4.000 đồng/kg quả tươi, thấp hơn giá bình quân cả vụ năm ngoái 2.000 đồng/kg, chị Huỳnh bị lỗ nặng. Cũng như nhiều hộ dân ở đây, nhà chị Huỳnh sống chủ yếu dựa vào cây cà phê, do vậy hậu mất mùa không biết lấy đâu tiền ăn, tiền học cho con cái và tái đầu tư cho vườn cà vụ sau…

Ông Dương Quang Quý - Phó Giám đốc Công ty Cà phê Ea Bá cho biết: Công ty quản lý 670ha cà phê thu hoạch vụ này, năng suất bình quân chỉ đạt 3,3 tấn/ha, trong đó có 30% diện tích năng suất chỉ đạt dưới 2 tấn/ha. Dự kiến sản lượng của toàn công ty chỉ đạt khoảng 2.200 tấn, giảm 60% sản lượng so với vụ trước và 70% so với kế hoạch. Không riêng xã Ea Bar, mất mùa cà phê là tình trạng chung của toàn vùng cà phê Sông Hinh.

Xoay hướng nào?

Đây là năm mất mùa nặng nhất trong vài năm trở lại đây. Điều đáng nói là cả vào năm được mùa, được giá thì cây cà phê ở đây cũng không thực sự hiệu quả so với các cây trồng khác. Ông Nguyễn Hoàng Dũng - cán bộ kỹ thuật Công ty Cà phê Ea Bá, cho biết: Hàng chục năm qua, công ty loay hoay với cây cà phê chè, cà phê vối. Lúc đầu trồng cà phê vối không hợp nên đã phá bỏ, chuyển hết sang cà phê chè. Dù cây cà chè có khá hơn nhưng vẫn kém xa so với các địa phương khác như ở Lâm Đồng, Đăk Lăk.

"Cây cà phê đã không mang lại hiệu quả rõ nét, để tìm hướng đi mới, công ty khuyến khích những hộ quản lý những rẫy cà phê đã về cuối chu kỳ nên trồng xen cây cao su, như vậy khi cao su được khai thác mủ cũng là lúc cây cà phê đã hết chu kỳ khai thác và có thể phá bỏ”. Ông Vũ Đức Phong - Giám đốc Công ty Cà phê Ea Bá

Cây cà phê ở Sông Hinh ra hoa, tạo quả sau Tết Nguyên đán nên hầu hết gặp mưa hoặc thời tiết lạnh khiến hoa rơi quả rụng, năng suất thấp. Năm nào thuận lợi, chăm sóc tốt thì mới đạt 15 tấn quả tươi/ha.

Còn trung bình chỉ đạt 10 tấn/ha. Trong khi đó, mùa thu hoạch lại chính vào mùa mưa, người trồng cà phê phải chấp nhận ăn chia 50/50 với nhân công hái cà để giành giật từng quả cà phê với mưa lũ. Có những năm mưa lũ kéo dài, cà phê chất đống, bỏ thối vì đường trơn trượt, chẳng có xe nào vào ra được mà trao đổi mua bán. Với giá trung bình 5.000 đồng/kg quả tươi, trừ hết chi phí, mỗi ha cà chỉ lãi vài triệu đồng…

Ông Vũ Đức Phong - Giám đốc Công ty Cà phê Ea Bá, cho hay, cây cà phê đã không mang lại hiệu quả rõ nét, để tìm hướng đi mới, công ty khuyến khích những hộ quản lý những rẫy cà phê đã về cuối chu kỳ nên trồng xen cây cao su, như vậy khi cao su được khai thác mủ cũng là lúc cây cà phê đã hết chu kỳ khai thác và có thể phá bỏ.

Đến thời điểm này, phần lớn rẫy cà phê già cỗi đã được chuyển sang trồng cao su, tuy nhiên vẫn có nhiều hộ chưa có kinh phí để đầu tư chuyển đổi vì những năm qua, họ bám víu vào cà phê nhưng đều thất bát. Vả lại, cây cà phê đã gắn bó với họ hàng chục năm qua, biết bao mồ hôi, công sức và cả tâm huyết, không dễ gì dứt bỏ ngày một, ngày hai…