NSND Trịnh Thúy Mùi: Làm sao để thoát khỏi hiện trạng sân khấu đang mất trắng khán giả?

Những tài năng về nghệ thuật đang "hiếm có khó tìm"

Tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng diễn ra vào sáng nay (24/11), NSND Trịnh Thúy Mùi - Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam đề cập đến số vấn đề liên quan tới giải pháp phát triển nghệ thuật sân khấu Việt Nam thời hội nhập.

Theo NSND Trịnh Thúy Mùi cho biết: "Hiện nay, đội ngũ sáng tạo văn học nghệ thuật trẻ có trình độ chuyên nghiệp, có thực tế, dày dặn vốn sống, giỏi nghề, vẫn hết sức thiếu vắng và đang bị đứt gẫy về sự kế tục. Sau năm 1954, gần như 100% đội ngũ sáng tạo văn học nghệ thuật được Đảng và Chính phủ Việt Nam đã ưu tiên hàng đầu. Công tác đào tạo đội ngũ chủ lực văn nghệ Việt Nam hiện đại tại các nước Đông Âu, XHCN đã tạo nên những thế hệ vàng và thời hoàng kim cho văn học nghệ thuật nước nhà".

Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam chia sẻ thêm, hiện nay đội ngũ sáng tạo nghệ thuật sân khấu chủ yếu được đào tạo trong nước nên thiếu điều kiện để tiếp cận với những tinh hoa văn học nghệ thuật thế giới. Bà cũng đặt ra câu hỏi: "Phải chăng vì vậy mà văn học nghệ thuật nói chung nghệ thuật sân khấu nói riêng đang "hiếm có khó tìm" những tài năng xuất chúng trong đội ngũ sáng tác như trước đây?". Riêng nghệ thuật sân khấu cho thấy sự thiếu hụt đội ngũ tác giả, đạo diễn trẻ, tài năng một cách trầm trọng nhất của sân khấu thế kỉ 21.

Đề cập đến công tác lý luận phê bình là công tác định hướng thẩm mỹ cho hoạt động văn nghệ, NSND Trịnh Thúy Mùi chỉ ra thực tế các chuyên gia "có nghề" cao thì tuổi tác cũng ngày một cao. Những chuyên gia trẻ chỉ dừng lại ở phần tuyên truyền, quảng bá tác phẩm, chưa có nhiều công trình và bài viết lý luận, phê bình, phân tích đánh giá tác phẩm văn nghệ có chất lượng như mong đợi.

Về cơ chế chính sách cũng được NSND Trịnh Thúy Mùi cho rằng chưa đáp ứng được cho hoạt động sáng tác. "Trên lĩnh vực sáng tác văn nghệ, đã có Nghị định 61/CP quy định về chế độ nhuận bút văn học nghệ thuật. Tuy nhiên, chế độ nhuận bút này nhiều nơi không đủ kinh phí để chi trả nhuận bút đúng như quy định của Nghị định Chính phủ ban hành.

Các đơn vị nghệ thuật địa phương phải sáp nhập vào với các Trung tâm Văn hóa là đơn vị sự nghiệp hoạt động công tác tuyên truyền, phong trào. Cho nên, nghệ thuật sân khấu có nơi đang bị tha hóa, tình trạng nghiệp dư, thiếu tính chất chuyên nghiệp và bản sắc của nghệ thuật truyền thống đều bị phai bạc đáng tiếc".

Cũng vì vậy, NSND Trịnh Thúy Mùi cho rằng, riêng nghệ thuật sân khấu đang đặt ra cho những người làm nghề trách nhiệm và thách thức rất lớn. "Cần phải tìm cách thoát khỏi hiện trạng sân khấu đang mất trắng khán giả, nhất là sân khấu truyền thống. Nếu không tìm cách giải quyết kịp thời thì sân khấu truyền thống sẽ có nguy cơ tụt hậu, đứng trước thách thức lớn trong việc tồn tại và phát triển", Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam phát biểu.

NSND Trịnh Thúy Mùi cũng chỉ ra nguyên nhân dẫn đến tình trạng sân khấu đang mất trắng khán giả một phần vì chúng ta chưa chú trọng đúng mức đến việc tổ chức, giáo dục, đào tạo các thế hệ khán giả mới của sân khấu truyền thống. Lớp khán giả trung và cao niên đông đảo quen thuộc, hiểu và say mê sân khấu truyền thống của những năm trước đây đã ngày càng ít dần và một ngày không xa sẽ không còn nữa.

Sân khấu không thể tồn tại nếu không có khán giả

Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam nhận định, công nghiệp văn hóa hiện nay đang đóng vai trò mũi nhọn của nền kinh tế tri thức, là thành tựu của cuộc cách mạng khoa học công nghệ góp phần truyền bá bảo tồn và phát huy giá trị tinh hoa văn hóa nghệ thuật.

Tuy nhiên, nền văn nghệ còn xa lạ với cách mạng công nghệ 4.0. Cơ sở vật chất sân khấu các đơn vị nghệ thuật đa phần cũ kỹ, lỗi thời. Khó có thể nói đến việc ứng dụng công nghệ 4.0. Có thể thấy, nghệ thuật sân khấu Việt Nam trong cách mạng công nghệ 4.0 lẽ ra phải có những nhà hát với trang thiết bị, cơ sở vật chất tương ứng. Đặc biệt, phải có đội ngũ sáng tạo và cả khán giả đều phải mang tầm trí thức thời công nghệ 4.0.

Để hoạt động sân khấu vượt qua khó khăn, thách thức, NSND Trịnh Thúy Mùi đề xuất một số vấn đề cần thiết:

Về chế độ, chính sách NSND Trịnh Thúy Mùi khẳng định, khó khăn về nhân lực, tài lực khiến cho nhiều đơn vị nghệ thuật đang tồn tại rất vất vả và chênh vênh. Chính sách tiền lương dù đã "cải cách", vẫn chưa tạo ra động lực đủ mạnh cho người hưởng lương phát huy tài năng và cống hiến. Vì vậy, ngành sân khấu rất cần đến sự quan tâm, đầu tư hơn nữa và có các cơ chế đặc thù theo đặc thù của nghệ thuật biểu diễn sân khấu, đảm bảo đời sống, giảm bớt khó khăn cho văn nghệ sĩ, tạo động lực cho văn học nghệ thuật phát triển hài hòa cùng các thành phần khác.

Về đầu tư đào tạo nguồn nhân lực đó là đội ngũ sáng tác văn học nghệ thuật bằng cơ chế đặc thù, NSND Trịnh Thúy Mùi đề xuất việc nên gửi người đi học tập tại các nước phát triển để tiếp nối thế hệ tài năng cho văn học nghệ thuật. Xây dựng cơ chế đặc thù để đào tạo trong nước nhằm khôi phục dần sự khủng khoảng về đội ngũ sáng tạo của văn học nghệ thuật.

Sân khấu không thể tồn tại được nếu không có khán giả. Đây là vấn đề hết sức nhức nhối của nghệ thuật sân khấu hiện nay. Một trong những đề án cần được quan tâm nhất NSND Trịnh Thúy Mùi đưa ra là "Đề án cho chiến lược phát triển nghệ thuật sân khấu" bằng cách "Giới thiệu nghệ thuật truyền thống trong các trường học". Theo Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam cho rằng, đề án này nhằm bảo tồn và phát huy những giá trị tinh hoa nghệ thuật truyền thống đang có nguy cơ thất truyền. Đồng thời, nhằm xây dựng, đào tạo thế hệ khán giả trẻ của sân khấu.

"Đây là hoạt động hết sức cần thiết, mang tính khả thi cao, vừa trang bị kiến thức lịch sử nước nhà cho giới trẻ, vừa có tác dụng đào tạo định hướng khán giả chung cho nghệ thuật sân khấu. Nhà nước cũng nên đầu tư và kêu gọi đầu tư cho "Quỹ hỗ trợ phát triển văn học nghệ thuật" để đặt hàng sáng tác cho cả các đơn vị công lập và ngoài công lập, tạo sự công bằng bình đẳng nhằm tạo điều kiện tiếp tục đẩy mạnh công tác xã hội hóa văn hóa nghệ thuật trong tiến trình phát triển văn hóa xã hội", NSND Trịnh Thúy Mùi phát biểu.

Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam cũng khẳng định, sân khấu phải đầu tư mạnh mẽ hơn nữa cho những tác phẩm mang đề tài hiện đại. "Cần phải chức đối thoại với người xem, bằng những vở diễn phản ánh sâu sắc, sinh động vấn đề đồng thuận giữa ý Đảng và lòng dân trong cuộc sống hôm nay.

Đặc biệt là đề tài chính luận về thế sự, mang ý nghĩa giáo dục tư tưởng của Đảng. Những tác phẩm này rất cần Đảng và Nhà nước quan tâm, tạo điều kiện cho vở diễn được biểu diễn trong các kỳ họp Quốc hội, Hội đồng Nhân dân để cán bộ, đảng viên phải là người học tập và thẩm thấu trước tiên nhằm thực hiện quyết tâm lớn của Đảng về xây dựng và phát triển văn hóa con người Việt Nam. Điều này cũng đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, để nghệ thuật góp phần tích cực nhất vào việc "phát huy giá trị văn hóa và sức mạnh của con người Việt Nam" vượt qua những thách thức trong quá trình đưa đất nước phát triển và hội nhập quốc tế", NSND Trịnh Thúy nhấn mạnh.