Phận tôm tép...

Vụ việc báo động đến mức Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) phải gửi công văn lên Bộ Công Thương, Tổng cục Thủy sản để “cầu cứu”. Lý do mà VASEP đưa ra là, nếu không có biện pháp can thiệp, sẽ làm cạn kiệt nguồn tôm nguyên liệu và các doanh nghiệp trong nước sẽ không còn nguyên liệu để chế biến xuất khẩu.

Trước khi trách thương lái Trung Quốc tranh mua tôm nguyên liệu, chúng ta cần phải đặt lại câu hỏi, vậy vì sao họ lại có thể đến tranh mua được tôm ngay trong chính nước ta, mà các doanh nghiệp trong nước không làm gì được, chỉ biết kêu cứu. Nguyên nhân sâu xa của việc này có thể khẳng định là do các doanh nghiệp trong nước không có vùng nguyên liệu tôm. Tất nhiên, chúng ta cũng không thể ủng hộ hành động mua tôm theo kiểu tận thu như cách mà các thương lái Trung Quốc đang tiến hành. Nhưng thử hỏi, với người nuôi tôm trong suốt 2-3 năm qua họ đã chịu thiệt đủ đường, từ dịch bệnh tới giá cả phập phù đến độ nhiều nông dân phải treo ao, bỏ nghề, thì việc tôm tăng giá một chút, họ phải bán là chuyện hoàn toàn dễ hiểu, chứ không thể trách nông dân “hám lợi trước mắt” mà bán tôm cho thương lái Trung Quốc được.

Theo thông tin mà VASEP đưa ra, hàng năm Việt Nam xuất khẩu 2,2-2,5 tỷ USD tôm, nhưng lạ lùng một điều là, không có một doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu thủy sản nào chủ động liên kết, xây dựng vùng nguyên liệu rồi chia sẻ khó khăn với người nuôi tôm. Ngành tôm mang lại cho nước ta nguồn ngoại tệ lớn như vậy, nhưng cho đến nay không có một hiệp hội hay hội nghề nghiệp nào đứng ra để bảo vệ quyền lợi, tháo gỡ khó khăn cho người nuôi tôm. Còn VASEP thực chất chỉ là tổ chức đại diện cho các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu thủy sản! Cũng vì lý do đó mà nhiều năm qua, người nuôi tôm luôn bị các thương lái, doanh nghiệp ép giá, khiến giá cả luôn trong tình trạng bấp bênh. Điển hình như mới vào đầu vụ thu hoạch tôm giá đã rớt từ 22.000 đồng/kg xuống còn 20.000 đồng/kg cho tới khi có các thương lái Trung Quốc vào giá mới lại được tăng lên.

Từ câu chuyện của con tôm, có thể suy ra một điều là ngành thủy sản đang thực sự có vấn đề khi các doanh nghiệp trong nước chỉ chăm chăm lo lợi nhuận cho mình, không liên kết, xây dựng vùng nguyên liệu với người nông dân, mà còn tùy tiện ép giá, mua với giá thấp cốt để cạnh tranh xuất khẩu được nhiều. Cũng vì lý do này, mà hết con cá tra, rồi đến con tôm nước ta liên tiếp bị kiện bán phá giá tại thị trường Hoa Kỳ. Đã đến lúc chúng ta cần phải có một hiệp hội những người nuôi tôm do chính những người nuôi tôm làm đại diện để có thể tham gia đàm phán, bán tôm một cách sòng phẳng, công bằng với chính các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu tôm. Có như thế, đời sống và thu nhập của người nông dân mới được cải thiện; con tôm cũng bớt phận... tôm tép.