Phát triển dược liệu theo chuỗi giá trị: Cần xác định cụ thể vùng trồng, loài cây thích hợp vùng sinh thái…

Trong số các loài thực vật bậc cao đã được biết ở nước ta có 5.117 loài được sử dụng làm thuốc. Trong đó nhiều loài cây hiện sinh sống trong các hệ sinh thái rừng tự nhiên.

Hiện nay, cả nước có khoảng 14,79 triệu ha đất có rừng, trong đó rừng tự nhiên là 10,1 triệu ha, chiếm gần 70% tổng diện tích rừng của cả nước. Nhiều địa phương đã và đang phát triển dược liệu trong môi trường rừng, như: Phát triển cây sâm Ngọc Linh tại tỉnh Kon Tum và Quảng Nam; cây thổ phục linh, giảo cổ lam, thảo quả, đương quy, sa nhân, ba kích… tại tỉnh Hà Giang, Lào Cai, Yên Bái, Cao Bằng, Quảng Ninh, Điện Biên, Lai Châu…; cây sa nhân, bách bộ, chè vằng, giảo cổ lam, hà thủ ô đỏ, đẳng sâm… ở tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh... Từ đó, từng bước tạo nguồn dược liệu phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu, đem lại nguồn thu nhập cho người dân nhận đất, nhận rừng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.

Theo ông Đỗ Tiến Sỹ - Giám đốc Công ty Traphaco Sa Pa, thị trường tiêu thụ dược liệu và các sản phẩm từ dược liệu ở trong nước rất lớn. Tuy nhiên, khả năng cung cấp nguyên liệu làm dược liệu chưa đáp ứng được nhu cầu sản xuất cũng như nhu cầu sử dụng ở trong nước, một phần vẫn phải nhập khẩu từ nước ngoài.

Đến nay Chính phủ và các địa phương đã ban hành nhiều về cơ chế, chính sách nhằm khuyến khích phát triển dược liệu gắn với du lịch sinh thái. Về các chương trình, đề án liên quan đến cơ chế thúc đẩy phát triển dược liệu, Thủ tướng Chính phủ giao cho Bộ NNPTNT phối hợp với các bộ, ngành triển khai Đề án "Thí điểm cho thuê môi trường rừng để nuôi trồng, phát triển dược liệu", chương trình phát triển sâm Việt Nam đến năm 2030 và định hướng 2045, Xây dựng Đề án phát triển cây dược liệu và đề án phát triển giá trị đa dụng của hệ sinh thái rừng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050...

Ông Lê Quốc Thanh - Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia cho rằng: Chúng ta phải xác định phát triển dược liệu thành một "ngành hàng", cần phải hình thành một đơn vị chuyên trách có chức năng kiến tạo phát triển tổng thể, từ đó mới có tổ chức chịu trách nhiệm về nghiên cứu, xây dựng cho ngành dược liệu mục tiêu, chiến lược thực hiện, xây dựng các chính sách phù hợp, tổ chức triển khai đúng lộ trình. Đồng thời, cần thiết phải xây dựng và triển khai lộ trình hàng rào kỹ thuật đối với dược liệu, theo hướng ưu tiên các dược liệu trong nước, dược liệu có tiêu chuẩn, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.

Cùng với đó, việc phát triển chuỗi giá trị cây dược liệu, rất cần sự tham gia của các nhà khoa học. Đặc biệt là trong việc xác định các loài cây thích hợp với vùng sinh thái, xác định vùng trồng và nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật theo kèm. Đồng thời cần xác định rõ các loài cây dược liệu phù hợp cho mỗi tỉnh. Cần phân chia cụ thể các cây loại cây dược liệu làm thuốc và cây dược liệu phục vụ hoạt động văn hóa, du lịch.

Ông Lê Quốc Thanh cho biết, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia sẽ tiếp tục nghiên cứu, đề xuất với các bộ, ngành liên quan xây dựng chính sách, cơ chế đặc thù đối với các mô hình phát triển nông nghiệp dược liệu. Từ đó có thể từng bước phát huy tiềm năng và lợi thế cạnh tranh về dược liệu ở Việt Nam, đồng thời khai thác tiềm năng, lợi thế của dịch vụ hệ sinh thái rừng của từng địa phương.