Phiên âm tiếng nước ngoài: Vật vã để hiểu!

Mới đây, Giám đốc Bảo tàng Hồ Chí Minh Chu Đức Tính đã có văn bản gửi Bộ trưởng Bộ GDĐT Phạm Vũ Luận đề nghị đính chính SGK vì phiên âm chưa chuẩn.

Theo công văn này, ông Tính cho biết: “Luật sư Lôdơbi (Loseby) là người đã bào chữa và bảo vệ thành công cho Tống Văn Sơ (tức Nguyễn Ái Quốc- Hồ Chí Minh) tại tòa án Hongkong năm 1931. Ông có tên tiếng Anh đầy đủ là Francis Henry Loseby, cha của ông là cụ Áctuya Lôdơbi (Arthur Loseby) và mẹ là cụ bà Đôrôti Lôdơbi (Dorothea Loseby).

Tuy nhiên, trong văn bản SGK của Nhà xuất bản Giáo dục đã phiên âm sang tiếng Việt tên của vị luật sư nói trên là Lôdơbai là chưa đúng mà phải là Lôdơbi theo các phiên bản phiên âm trước mới chính xác và đúng theo cách gọi truyền thống của gia đình vị luật sư này.

Sự việc này khiến chúng ta phải giật mình nhìn lại cách thức phiên âm tiếng nước ngoài đang thịnh hành ở rất nhiều trang SGK của Việt Nam. Trong SGK lịch sử lớp 12, thay bằng việc ghi tên chính xác của vị Tổng thống Mỹ G.Bush (Bush cha) thì người soạn thảo đã phiên âm sang tiếng Việt là G. Busơ.

Tương tự, cuốn Ngữ văn lớp 11, tập 1 phần tiểu dẫn của trích đoạn “Tình yêu và thù hận” có đoạn “Uy-li-am Sếch-xpia (1564-1616) [...]sinh tại thị trấn Xtơ-rét-phớt ôn Ê-vơn thuộc miền tây nam nước Anh…” Tuy nhiên, nếu muốn tìm địa danh “Xtơ-rét-phớt ôn Ê-vơn” trên các công cụ tìm kiếm thì có mỏi mắt cũng không ra nếu không đánh đúng phiên âm nguyên dạng là “Stratford-upon-Avon”.

Trong nhiều cuốn SGK khác việc phiên âm tương tự như Beethoven (ta dịch là Bét-tô-ven), Mozart (Mô-da), Lev Tolstoy (Lép Tôn-xtôi) khiến học sinh khó tra cứu…

PGS - TS Vũ Kim Bảng - Phó Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học cho rằng, cần phải thống nhất lại cách phiên âm trong SGK, với những tên riêng đã thành truyền thống theo cách viết của người Việt như: Các Mác, Ăng-ghen, Lê-nin... thì không cần thiết phải thay đổi nhưng với những tên mới cần thống nhất theo quy tắc càng phiên âm gần với ngôn ngữ gốc bao nhiêu càng tốt.

Nhiều chuyên gia giáo dục khác cũng cho rằng: Phiên âm sát sẽ tránh việc học sinh chỉ biết đọc mà không biết viết, thậm chí không biết tên thật của nhân vật, địa danh đó. Mặt khác, nếu tên nước ngoài cũng phải “thuần Việt” nhiều đến như vậy thì việc đẩy mạnh môn học tiếng Anh từ lớp 1 của chúng ta hiện nay liệu còn ý nghĩa gì?

Tùng Anh