Quân Tống

Trong lịch sử Việt Nam, Lý Thường Kiệt nổi bật với việc đánh phá 3 châu Khâm, Ung, Liêm nước Tống (1075 - 1076), rồi đánh bại cuộc xâm lược Đại Việt của quân Tống do Quách Quỳ, Triệu Tiết chỉ huy ở phòng tuyến sông Như Nguyệt (nay thuộc địa bàn huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh).

Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, Tông Đản là danh tướng có công lớn trong trận tấn công vào châu Ung, châu Khâm và châu Liêm cuối năm 1075, đầu năm 1076, do Lý Thường Kiệt chỉ huy. Tuy nhiên, người đời vẫn quen gọi ông là Tôn Đản.

Ban đầu Ngô Tuấn (Lý Thường Kiệt) chỉ là một thái giám làm việc lặt vặt hầu cận bên vua, nhưng với tài năng, ông đã lập được nhiều công lao, nhanh chóng chiếm được cảm tình trong hoàng tộc nhà Lý. Vì thế mà vua nhà Lý quyết định đổi ông từ họ “Ngô” sang họ “Lý” (tức mang họ của Vua) với tên gọi là Thường Kiệt.

Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, trước sự khiêu khích và chuẩn bị xâm lược của nhà Tống, triều đình Đại Việt đã ráo riết chuẩn bị nhiều biện pháp để đề phòng. Khi đó, vua Lý Nhân Tông còn nhỏ, trọng trách điều hành đất nước do Ỷ Lan Linh Nhân hoàng thái hậu và Thái úy Lý Thường Kiệt nắm giữ.

Cụm di tích phòng tuyến sông Như Nguyệt thuộc địa phận xã Tam Giang, huyện Yên Phong (tỉnh Bắc Ninh). Phòng tuyến sông Như Nguyệt là địa danh lịch sử nổi tiếng, gắn liền với chiến thắng hiển hách của Lý Thường Kiệt chống quân xâm lược Tống (năm 1077), nơi ông đọc bài thơ thần "Nam Quốc Sơn hà".

Trong cuộc thủy chiến ở Đồng Kênh, 2 vạn thủy quân Đại Việt dưới sự chỉ huy của danh tướng Lý Kế Nguyên đã đánh bại 5 vạn thủy quân Tống với những chiến thuyền lớn...

Phải đối mặt với quân Tống ở phía bắc, liên quân Chiêm Thành – Khmer từ phía nam đánh lên, tình thế Đại Việt như nghìn cân treo sợi tóc, chỉ đi lạc một nước cờ là Đại Việt trở lại thời kỳ bắc thuộc. Cục diện phụ thuộc hoàn toàn vào kết quả trận đánh quyết định trên sông Như Nguyệt giữa quân Đại Việt và quân Tống.

Phạm Cự Lượng bỏ qua thù nhà, đề xuất đưa Lê Hoàn lên ngôi Vua, góp công đánh bại quân Tống, nhưng khi bàn về công và tội của ông thì các sử gia vẫn còn mâu thuẫn.

Lý Thường Kiệt biết quân Tống sức đã khốn, đang đêm vượt sông Như Nguyệt tập kích, đại phá khiến quân Tống mười phần chết đến năm, sáu. Quách Quỳ phải nghị hòa, kéo quân về.

Sử nước Tống mô tả Thân Cảnh Phúc: "Quân Tống thừa thắng chiếm châu Quang Lang (Lạng Châu), viên Tri châu là con rể nhà vua, bèn trốn vào trong đám cỏ, thấy quân Tống thì ra giết chết hoặc bắt về xẻo thịt. Người ta cho là vị Thiên thần".