Quyết liệt, khẩn trương, cầu thị để gỡ “thẻ vàng”

Vi phạm vẫn phức tạp

Theo ông Phùng Đức Tiến – Thứ trưởng Bộ NNPTNT, trong suốt 2 năm qua, Chính phủ, các bộ ngành chức năng và các địa phương đã triển khai nhiều giải pháp để thực hiện các khuyến nghị của Ủy ban châu Âu (EC) trong khai thác thủy sản không theo quy định, không có báo cáo (IUU).

Hệ thống giám sát tàu cá tại Trung ương đặt tại Tổng cục Thủy sản (Trung tâm Thông tin thủy sản) đã được triển khai và vận hành thí điểm từ tháng 5/2019, đảm bảo quy mô giám sát được 31.541 tàu cá có chiều dài từ 15 mét trở lên. Đến nay, đã có 1.733/2.618 tàu cá có chiều dài từ 24 mét trở lên; 4.458/28.923 tàu cá từ 15 mét đến dưới 24 mét được lắp đặt giám sát hành trình.

Tuy nhiên, ông Phùng Đức Tiến cùng thừa nhận, tình trạng tàu cá và ngư dân Việt Nam  vi phạm vùng biển nước ngoài khai thác hải sản trái phép vẫn còn xảy ra. Từ đầu năm 2019 đến nay (tính đến ngày 10/9/2019) đã xảy ra 113 vụ/187 tàu/877 ngư dân bị nước ngoài bắt giữ.

Toàn cảnh cuộc họp Ban Chỉ đạo quốc gia về IUU.

Về cấp giấy chứng nhận, xác nhận nguyên liệu thủy sản, tính từ 01/01/2019 đến 30/9/2019 đã chứng nhận được 3.054 Giấy chứng nhận thủy sản khai thác với khối lượng đạt 38.859 tấn thủy sản. Đó là chưa kể, việc cơ sở hạ tầng giám sát tàu cá triển khai chậm dẫn đến hầu hết các tỉnh mới đang triển khai thí điểm lắp đặt giám sát hành trình, điều này dẫn đến chưa đủ căn cứ để triển khai các quy định về xử phạt đối với các vi phạm về thiết bị giám sát hành trình.

Công tác truy xuất nguồn gốc chưa đáp ứng được yêu cầu của EC về kiểm soát theo chuỗi tính hợp pháp của sản phẩm xuất sang thị trường Châu Âu (09 tháng đầu năm các nước đề nghị xác minh 33 trường hợp về các thông tin liên quan đến việc xác nhận, chứng nhận nguồn gốc nguyên liệu thủy sản khai thác vào thị trường EU).

“Tình hình trên đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nỗ lực tháo gỡ “thẻ vàng”, đặc biệt là khả năng sẽ bị EC áp dụng biện pháp “thẻ đỏ” đối với ngành khai thác hải sản của Việt Nam sau đoàn thanh tra sắp tới (từ ngày 5-14/11/2019) do yêu cầu của EC là việc kiểm soát, giảm thiểu tàu cá Việt Nam vi phạm tại vùng biển nước ngoài là một điều kiện tiên quyết cần phải giải quyết trong nhóm các khuyến nghị của EC về khai thác IUU, đặc biệt trong bối cảnh hiện nay EC đang phải chịu áp lực rất lớn trước cộng đồng quốc tế đối với việc tàu cá Việt Nam vi phạm vùng biển nước ngoài do các nước trong khu vực liên tục cung cấp” – ông Tiến nói.

Nguy cơ "thẻ đỏ"

Báo cáo về việc triển khai các giải pháp chống khai thác IUU, nhiều địa phương thừa nhận, trước thời điểm EC sang Việt Nam kiểm tra lần 2 nhưng những bất cập, tồn tại vẫn còn rất lớn.Ông Mai Anh Nhịn – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang thừa nhận “thực sự rất xấu hổ khi tình trạng tàu cá khai thác vi phạm vùng biển nước ngoài vẫn chưa được khắc phục. Nguyên nhân là do, việc lắp thiết bị giám sát hành trình khó khăn.

Lực lượng chức năng tuyên truyền các chính sách về khai thác thủy sản cho ngư dân. Ảnh: I.T

“Dù tỉnh đã tước giấy phép khai thác thủy sản, giấy phép thuyền trưởng nhiều trường hợp nhưng tình hình vi phạm vùng biển nước ngoài vẫn diễn ra” – ông Nhịn nói.

Thậm chí, ông Nhịn còn thông tin, việc kiểm soát tàu cá thông qua thiết bị giám sát vô cùng khó khăn do nhiều tàu cố tình phá sóng, thậm chí gắn thiết bị sang tàu khác để vẫn định vị ở nơi được phép, sau đó lén lút ra khơi khai thác.Từ thực tế đó, ông Nhịn kiến nghị Bộ Ngoại giao, Bộ Công an hỗ trợ địa phương trong xử lý đối tượng móc mối, câu kéo môi giới với đối tượng khai thác bên ngoài.  Bộ Quốc phòng chỉ đạo bộ đội biên phòng và địa phương ven biển cùng nhau kiểm tra, kiểm soát phương tiện, kiểm soát chặt các cửa sông cửa biển.

Theo Bộ trưởng Bộ NNPTNT Nguyễn Xuân Cường, đầu tháng 11 tới, EC sẽ tiến hành đợt kiểm tra lần 2 để quyết định hình thức tiếp theo. Kỳ này nếu không đáp ứng yêu cầu, không xóa được thẻ vàng, thậm chí trượt sang thẻ đỏ, điều này là rất nguy hiểm.

"Hai năm qua, xuất khẩu thủy sản sang EU đáng kể, lô nào cũng kiểm tra 100%. Vì vậy, đây là thời điểm quan trọng nhất, hoặc là xóa hoặc là giữ hoặc là trượt sang thẻ đỏ” – Bộ trưởng Bộ NNPTNT Nguyễn Xuân Cường nói.

Phát biểu chỉ đạo tại cuộc họp Ban Chỉ đạo quốc gia về IUU sáng 15/10, Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng nhấn mạnh: "Chúng ta cần hành động một cách nhanh chóng, quyết liệt, chỉ đạo, tổ chức triển khai thực hiện thống nhất từ Trung ương đến địa phương các giải pháp, chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong công tác triển khai ngăn chặn, loại bỏ hoạt động khai thác IUU, gỡ cảnh báo ‘thẻ vàng” của EC đối với Việt Nam. Đề nghị các thành viên Ban Chỉ đạo, đặc biệt là Bộ trưởng Bộ NN&PTNT chuẩn bị đón tiếp và làm việc một cách chặt chẽ, hiệu quả với đoàn thanh tra của EC sang Việt Nam kiểm tra".

Theo Phó Thủ tướng, tước hết, phải ngăn chặn, xử lý tàu cá vi phạm khai thác hải sản trái phép ở vùng biển nước ngoài. Triển khai hệ thống theo dõi, giám sát và kiểm soát tàu cá hoạt động trên biển. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, chỉ đạo, điều hành thực hiện nhiệm vụ chống khai thác IUU.

Về lâu dài, với mục tiêu phát triển ngành thuỷ sản bền vững, phải cấu trúc lại ngành thuỷ sản theo hướng chuyển dần từ chủ yếu đánh bắt sang nuôi trồng biển; quy hoạch các vùng nuôi trồng hải sản, từ đó kế hoạch hoá đầu tư. Giao Bộ NNPTNT chủ trì để có đề án tổng thể, sớm báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.