Răng huyền của phụ nữ Co Ngựu

Tập tục từ xa xưa của cộng đồng người Lào ở bản Co Ngựu (xã Mường Khoa, huyện Tân Uyên, tỉnh Lai Châu) truyền rằng, cứ nhìn vào hàm răng đen của phụ nữ là có thể đánh giá được nết đảm đang, chịu khó.

Những người cao tuổi trong bản đều bảo, tục nhuộm răng có từ bao giờ thì không ai nhớ nổi chỉ biết rằng khi một đứa trẻ sinh ra đã nhìn thấy mẹ và các bà, các cô trong bản có hàm răng đen nhưng nhức.

Hàm răng đen nhưng nhức chính là một cách để đánh giá sự đảm đang của phụ nữ dân tộc Lào.

"Cũng như một số cộng đồng dân tộc khác, người Lào có những quy ước riêng để đánh giá trai tài, gái đảm. Đàn ông Lào trước đây chỉ thích lấy người con gái nào có hàm răng đen đều tăm tắp vì theo quan niệm, những người ấy sẽ là người vợ đảm đang, chung thủy..." - già Lò Thị Rơi.

Ngày trước, phụ nữ dân tộc Lào thường học nhuộm răng từ thuở mười hai, mười ba. Mỗi nhà, mỗi người phụ nữ đều trang bị cho mình một chiếc bàn nhuộm răng riêng, có thể làm bằng mảnh gang từ chiếc lưỡi cày vỡ cũng có khi chỉ là một con dao cùn uốn hình lòng mo khéo léo.

Cây nhuộm răng tiếng Lào gọi là mạy tửu, còn theo tiếng Kinh thì đó là cây thành ngạnh mọc hoang dại khắp nơi. Bà con chặt những cành nhỏ mang về phơi khô, đốt hơ vào chiếc bàn nhuộm, khói phụt vào bàn nhuộm mang theo một lớp nhựa màu đen họ dùng tay quệt lớp nhựa màu đen đó bôi vào răng.

Già Rơi bảo, lớp trẻ bây giờ do được tiếp xúc nhiều với các luồng văn hóa nên không chịu nhuộm răng nữa. Nhưng theo những người lớn tuổi ở Co Ngựu thì tục nhuộm răng đen vẫn phải được trân trọng, gìn giữ vì "cái khoảng thời gian ngồi nhuộm răng chính là khi người vợ, người mẹ lắng lòng mình lại để kiểm điểm xem những việc mới làm trong ngày đã tốt, đã phải chưa? Từ đó mới có hướng để sửa mình...".

Vĩnh Minh