Rạp Việt không có “đất sống” cho phim nghệ thuật?

Khi các ứng viên Oscar, Quả cầu vàng cũng chịu thua

Trong năm 2022 đến những tháng đầu năm 2023, khán giả Việt có dịp thưởng thức nhiều bộ phim có tên trong các đề cử Oscar 2023 tại rạp. Trong đó, đáng chú ý là The Fabelmans (khởi chiếu ngày 10/2).

Tuy nhiên, một nghịch lý do thấy dù tác phẩm này được giới chuyên môn đánh giá cao nhưng khi chiếu ở rạp Việt, doanh thu lại khiêm tốn, suất chiếu dành cho phim cũng ít ỏi. The Fabelmans chỉ có 1-3 suất chiếu/ngày, thời điểm chiếu đa số rơi vào khung giờ đi làm của những ngày trong tuần.

Trong đó, Everything everywhere all at once dẫn đầu đề cử Oscar năm nay chỉ thu hơn 4 tỉ đồng, Elvis ra cùng ngày thu chưa đến 800 triệu đồng. Đây đều là những tác phẩm có tính nghệ thuật cao và nhiều thông điệp ý nghĩa. Babylon - ứng viên giải Quả cầu vàng 2023 cũng chỉ thu được hơn 2 tỉ đồng dù đã ra rạp đã lâu.

Năm ngoái, phim có 4 đề cử Oscar Nightmare alley cũng chỉ thu hơn 200 triệu đồng, hoàn toàn lép vế so với các phim khởi chiếu cùng thời điểm. Nếu chỉ nhìn vào số suất chiếu hay doanh thu này khiến các bộ phim nghệ thuật đang có xu hướng bị khán giả Việt ngó lơ. Sự thất thu tại phòng vé Việt một phần do tính chất hàn lâm của phim và phần khác do đặc trưng của thị trường điện ảnh Việt.

Phim nghệ thuật Việt cũng chung số phận

Với các phim nghệ thuật ngoại là thế, phim trong nước cũng không khá khẩm hơn. Giữa một loạt phim thị trường ra mắt chủ yếu chọc cười khán giả, mang lại những phút giây giải trí vui vẻ vẫn có đâu đó những tác phẩm mang đậm giá trị nghệ thuật.

"Tro tàn rực rỡ" là một phim đáng xem nhưng kén khán giả, phim rời rạp khi chỉ mang về doanh thu hơn 4 tỉ đồng - một con số khá khiêm tốn so với công sức, tâm huyết của đoàn phim.

Bộ phim là tiếng thở dài xót xa cho thân phận những người phụ nữ "chết chìm" trong tình yêu và không thể thoát ra được. Đó là câu chuyện về ba người phụ nữ yêu đắm đuối hết mình như lửa cháy và khi chỉ còn là "tro tàn", thì vẫn là thứ tro tàn rực rỡ nhất. Khát khao yêu và được yêu của họ lớn hơn tất thảy, vượt qua cái nghèo, và vượt qua cả những toan tính, ích kỷ của người đàn ông.

Điểm tựa - nền móng vững chắc của phim chính là từ hai truyện ngắn của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư với những câu truyện sâu sắc, mang nhiều tính ẩn dụ về số phận của những người đàn bà cũng như một giọng văn đặc chất Nam Bộ.

Để thực hiện "Tro tàn rực rỡ", đạo diễn Bùi Thạc Chuyên đã dành 2 năm viết kịch bản, cùng 5 năm thực hiện các công tác chuẩn bị cho việc quay phim. Lời thoại phim được đích thân nhà văn Nguyễn Ngọc Tư chấp bút. Tuy kén khán giả nhưng bù lại, phim nghệ thuật đặt yếu tố nội dung, chất lượng lên hàng đầu. Dù vậy, câu chuyện doanh thu vẫn là một điểm đáng tiếc với "Tro tàn rực rỡ".

Trong khi đó, bộ phim "Đêm tối rực rỡ" - phim Việt về bạo hành gia đình - được gửi đi tranh giải "Tác phẩm nước ngoài xuất sắc" của Quả cầu vàng ở Mỹ có doanh thu khá hơn nhưng vẫn dừng ở con số 20 tỉ đồng.

Hồi tháng 9, tác phẩm cũng thắng giải Cánh diều vàng 2022 cho Phim điện ảnh xuất sắc. Nhã Uyên thắng giải Nữ diễn viên chính điện ảnh xuất sắc cho vai Xuân Thanh - người con bị trầm cảm, và giải Biên kịch điện ảnh. Đêm tối rực rỡ cũng chiến thắng ở hạng mục Quay phim điện ảnh và Nam diễn viên phụ điện ảnh.

Quay ngược về những năm trước, điện ảnh Việt từng có một tác phẩm phim nghệ thuật được đánh giá cao là Song Lang. Theo đó, tác phẩm này từng giành đến 20 giải thưởng trong và ngoài nước nhưng cuối cùng doanh thu ở rạp chỉ có 5 tỉ đồng.

Ngoài ra, không ít phim nghệ thuật Việt đã chiếm được cảm tình, để lại ấn tượng với bạn bè quốc tế như Đảo của dân ngụ cư, Cha cõng con, Dạ cổ hoài lang… Những tác phẩm vừa nêu là những phim nghệ thuật có chất lượng, một số phim từng giành giải thưởng lớn ở sân chơi quốc tế và được khán giả trong nước, quốc tế đón nhận. Tuy nhiên, ở rạp Việt, doanh thu cũng khá khiêm tốn.

Vì sao phim nghệ thuật kén khán giả?

Nhìn nhận một cách thực tế, các bộ phim thắng ở rạp Việt chiếm phần lớn là các bom tấn hành động, phim siêu anh hùng hay những dòng phim hài hước, mang đậm tính giải trí. Thực trạng này không chỉ có ở Việt Nam, mà ở thị trường phim ảnh quốc tế, các bom tấn hành động, siêu anh hùng cũng bùng nổ doanh thu khi có những tác phẩm mang lại con số hàng tỉ USD.

Tính riêng trong 2 năm qua, các phim thắng ở rạp Việt có: Bỗng dưng trúng số (gần 200 tỉ đồng), Nhà bà Nữ (hơn 435 tỉ đồng), (Chị chị em em 2 hơn 100 tỉ đồng)...

Theo lý giải của giới chuyên môn, các phim này kích thích khán giả ra rạp vì nhu cầu giải trí của người xem là rất lớn. Thêm nữa, các phim ra mắt gặp "thiên thời" khi rơi vào thời điểm ít có phim khác cạnh tranh cùng với đó là hiệu ứng truyền thông tốt...

Đạo diễn Hoàng Hải phân thích phim nghệ thuật là dòng phim không chứa các yếu tố giải trí thông thường (như kỹ xảo điện ảnh, dàn diễn viên ăn khách và trẻ đẹp, các cảnh nóng bỏng, giật gân,...), mà chú trọng khai thác chiều sâu tâm lý, gợi mở cho người xem những suy tư, ám ảnh. Nếu phim thương mại nhằm mục đích thu hút càng nhiều khán giả đến rạp càng tốt, thì phim nghệ thuật lại là phương tiện để người làm phim thể hiện thông điệp mang dấu ấn sáng tạo cá nhân.

Vì không có những cảnh đánh đấm như phim hành động, hù dọa như phim kinh dị, kịch tính như phim trinh thám... nên phim nghệ thuật thường kén người xem. Tuy nhiên trên thực tế, phim nghệ thuật Việt thời gian gần đây đã và đang cho thấy sự bứt phá bởi có nhiều tác phẩm chất lượng, dù bài toán doanh thu vẫn đang khiến nhiều làm phim trăn trở.

Rõ ràng, dù gặp nhiều khó khăn, phim nghệ thuật Việt vẫn là thành phần không thể thiếu của dòng chảy điện ảnh nước nhà. Quan trọng hơn, nhiều phim nghệ thuật không chỉ có chất lượng mà qua những lần đến với đấu trường quốc tế đã góp phần đưa văn hóa, nghệ thuật Việt ra khu vực và thế giới, đem lại niềm tự hào cho người làm nghề nói riêng, khán giả yêu điện ảnh nói chung.

Tuy nhiên, để dòng phim này tiếp cận hơn đến khán giả, theo đạo diễn Hoàng Hải, phim cần tập trung khâu truyền thông, quảng bá và tạo thói quen cho người xem ra rạp như: Ưu tiên suất chiếu, điều chỉnh nội dung, lựa góc khai thác dễ chạm vào trái tim người xem hơn.