Sự im lặng khó hiểu nhìn từ cánh đồng... đỉa

Hai năm 1997-1998 có thể xem là những năm tàn khốc nhất của đại dịch chuột ở nước ta. Theo số liệu của Cục Bảo vệ thực vật, dịch chuột, từ năm 1994 đến 1997 đã tàn phá 573.000ha hoa màu. Dư chấn của dịch chuột nặng nề nhất là năm 1998 khi diện tích bị phá hoại lên tới 677.000ha.

Dịch chuột kéo dài suốt gần 5 năm nghiêm trọng đến mức ngày 18.2.1998, Thủ tướng Chính phủ buộc phải có Chỉ thị 09 về những biện pháp cấp bách phòng trừ chuột bảo vệ mùa màng. Bấy giờ, sau Chỉ thị số 10 của Bộ NNPTNT, cả nước dấy lên phong trào bẫy chuột với những gương điển hình tiên tiến được gọi là "Vua diệt chuột", "Kiện tướng diệt chuột", "Dũng sĩ diệt chuột", "Chuyên gia diệt chuột"... Và những "Tuần lễ diệt chuột" hiện nay đã có khởi nguồn từ năm 1997.

Một trong những nguyên nhân của dịch chuột kinh hoàng hồi đó là bởi, những con mèo, thiên địch của chuột, đã bị những thương lái Trung Quốc mua vét đến những con cuối cùng.

Chưa có bất cứ một cơ quan nhà nước nào trả lời câu hỏi "Tại sao" của việc thương lái phía "bạn" mua vét mèo những năm 90 thế kỷ trước. Cũng không ai có ý kiến sau khi họ tiếp tục thu gom những mặt hàng "hiểm" sau này: Thớt nghiến, móng trâu, rễ hồi, râu ngô non, ốc bươu vàng, đồng vụn, cáp quang, gỗ sưa, và giờ là đỉa.

Chỉ rất nhanh sau khi thương lái Trung Quốc bắt đầu mua vét đỉa, những cảnh báo đã thành sự thật: Những cánh đồng giờ đã ngập đỉa. Và giờ, sau khi thu được vài đồng bạc lẻ, những người nông dân sẽ phải bỏ rất nhiều tiền để tiêu hủy "cho đủ chết" giống vật "của nợ" mà ít hôm trước họ còn nuôi với ý định làm giàu.

Muốn tiêu diệt đỉa, người ta phải đào hố chôn, rồi rắc vôi bột. Hoặc mua hóa chất về phun. Ngay cả việc tẩm xăng đốt, cũng phải đốt cháy kỹ bởi những tế bào còn sót lại của con đỉa cũng có thể sinh sản ra những con đỉa mới. Cuộc tiêu diệt đỉa sẽ kỳ công và tốn kém hơn rất nhiều so với việc làm cho chúng sinh sôi nhung nhúc khắp các cánh đồng từ Nam chí Bắc.

Những lời cảnh báo đã ngay lập tức được các nhà khoa học đưa ra khi thương lái Trung Quốc mua vét những con đỉa đầu tiên.

Khó có thể trách những người nông dân là tham lam dù chính xác việc nuôi đỉa, hoặc ốc bươu vàng, rùa tai đỏ thực sự là một hành vi đánh bạc với môi trường sống được biện minh bằng chuyện áo cơm.

Nhưng cơ quan quản lý đã ở đâu?

Hay là họ đợi để đưa ra chính sách mua đỉa của nông dân để cứu vãn ruộng đồng, giống như việc phải thu mua ốc bươu vàng với giá 20 nghìn đồng/kg.

Dịch ốc bươu vàng phải cần gần 1 thập kỷ sau mới thấy được hậu quả. Và gần 4 thập kỷ sau chưa khắc phục hết thiệt hại. Nhưng vấn đề đáng nói không chỉ là những thiệt hại xung quanh những cánh đồng nhung nhúc đỉa mà ở chuyện sẽ còn những sinh vật gì hoặc được mua vét, hoặc được du nhập vào Việt Nam trong sự im lặng đầy khó hiểu của cơ quan quản lý.

Anh Đào