bệnh nhân phải ký cam kết mới được nhận thuốc tại Bệnh viện Truyền máu Huyết học

Ông N.V.H (trú quận Phú Nhuận, TP.HCM) phản ánh về việc con trai ông đang điều trị bệnh Thalassemia bằng thuốc Exjade 250mg giá 197.000 đồng/viên. Nhưng thời gian gần đây, thuốc này không có đều. Khoảng 2 tháng nay, bệnh viện ngưng cấp thuốc Exjade với lý do hết thuốc, không đấu thầu được và kê thuốc thay thế là Deferox 500mg. 

Theo ông H, thuốc Deferox 500mg có giá khoảng 27.000 đồng/viên, rẻ hơn thuốc gốc đến 14,6 lần. Ông lo lắng về hiệu quả của thuốc thay thế, nên đã phản ánh tới bệnh viện.

Ông H cho biết bệnh viện đã đưa cho ông một phiếu tư vấn yêu cầu ký tên trước khi được nhận thuốc Exjade 250mg trở lại. Trong phiếu này có ghi: "Vào thời điểm bệnh viện không cung cấp được một loại thuốc nào đó, bệnh nhân có quyền quyết định sử dụng thuốc thay thế sẵn có tại bệnh viện, hay tạm ngưng không dùng thuốc tiếp, hay chuyển sang bệnh viện khác để tiếp tục điều trị và chịu trách nhiệm về quyết định này. Bệnh viện Truyền máu Huyết học sẽ hỗ trợ thủ tục chuyển tuyến bảo hiểm y tế, nếu người bệnh có nhu cầu".

Bên dưới phiếu tư vấn có dòng chữ: "Tôi ký tên xác nhận dưới đây là tôi đã hiểu rõ nội dung và không thắc mắc gì thêm". Bức xúc trước yêu cầu này, ông H đã phản ánh tới Bộ Y tế.

Sau khi tiếp nhận thông tin, Sở Y tế TP.HCM đã cử đoàn công tác gồm đại diện các phòng, ban của Sở Y tế đến làm việc với Bệnh viện Truyền máu Huyết học để tìm hiểu sự việc. Theo báo cáo của bệnh viện, hiện, bệnh viện đang sử dụng thuốc có hoạt chất Deferasirox trong phác đồ điều trị thải sắt cho người mắc bệnh Thalassemia là hoàn toàn phù hợp với phác đồ điều trị của các nước trên thế giới. Thông qua đấu thầu, bệnh viện đã lựa chọn được 2 loại thuốc có cùng hoạt chất Deferasirox là thuốc Exjade 250 (thuốc biệt dược) với giá trúng thầu 192.595 đồng/viên và thuốc Deferox 500 (thuốc generic) với giá trúng thầu 26.900 đồng/viên.

Việc dùng thuốc có hoạt chất Deferasirox là thuốc Exjade 250, hay thuốc Deferox 500 tại bệnh viện Truyền máu Huyết học là do bác sĩ chỉ định, căn cứ vào khả năng đồng chi trả của người bệnh. Hiện tại, bệnh viện sử dụng song song 2 loại thuốc Exjade 250 và Deferox 500 cho các bệnh nhân đang điều trị tại bệnh viện. 

Qua gần 2 năm sử dụng thuốc Deferox 500, bệnh viện nhận thấy các bệnh nhân được chỉ định loại thuốc này vẫn đáp ứng hiệu quả điều trị và chưa ghi nhận tác dụng phụ nào do thuốc này gây ra.

PGS.TS Tăng Chí Thượng - Phó Giám đốc Sở Y tế TP.HCM cho biết: "Chỉ định dùng thuốc thải sắt cho người mắc bệnh Thalassemia là hoàn toàn phù hợp với phác đồ điều trị hiện hành. Dược chất có tác dụng thải chất sắt ra khỏi cơ thể là deferasirox. Trên thị trường, dược chất này có 2 dạng, 1 dạng là thuốc biệt dược gốc (có tên là Exjade) và 1 dạng là các thuốc generic (một trong những thuốc này là Deferox). Cả hai đều có tác dụng thải chất sắt nhưng giá thành rất khác biệt".

Người bệnh cần hiểu rõ về thuốc biệt dược gốc khác thuốc generic như thế nào. Thuốc biệt dược gốc là thuốc đầu tiên được cấp phép lưu hành trên cơ sở có đầy đủ dữ liệu nghiên cứu lâm sàng về chất lượng, an toàn và hiệu quả. Thuốc biệt dược gốc còn gọi là thuốc phát minh.

Thuốc generic là thuốc có cùng dược chất, hàm lượng, dạng bào chế với thuốc biệt dược gốc và thường được sử dụng thay thế biệt dược gốc.

Các thuốc phát minh được bảo hộ độc quyền trong một thời gian thường từ 15 - 20 năm, tùy theo chính sách bảo hộ của mỗi quốc gia. Sau khi hết thời gian bảo hộ độc quyền của thuốc phát minh, các nhà sản xuất dược phẩm mới được quyền sản xuất thuốc generic.

Để nghiên cứu thành công một thuốc phát minh, thường các nhà sản xuất phải mất hàng chục năm với chi phí nghiên cứu lên hàng tỷ USD. Do đó, thuốc biệt dược gốc thường có giá khá cao để nhà sản xuất thu lợi nhuận, bù vào chi phí nghiên cứu và phát triển thuốc mới.

Trong trường hợp tại Bệnh viện Truyền máu Huyết học, thuốc Exjade (thuốc biệt dược gốc) có giá cao hơn thuốc Deferox (thuốc generic) đến 14,6 lần. Nhiều loại thuốc khác cũng có sự chênh lệch giá tương tự như vậy, như hoạt chất Clopidogel 75mg gồm có thuốc Plavix (thuốc biệt dược gốc) có giá trúng thầu 17.704 đồng/viên, cao gấp 16 lần thuốc Ridlor (thuốc generic) có giá trúng thầu 1.099 đồng/viên. Hoặc đối với hoạt chất Amlodipin 5mg gồm có thuốc Amlor (thuốc biệt dược gốc) có giá trúng thầu 8.125 đồng/viên, cao gấp 20 lần thuốc Cardilopin (thuốc generic) có giá trúng thầu 408 đồng/viên, mặc dù cả 2 thuốc Ridlor và thuốc Cardilopin đều được sản xuất tại Châu Âu bởi các nhà máy sản xuất thuốc đạt tiêu chuẩn EU-GMP.

Như vậy, việc nghiên cứu, sản xuất thuốc generic sau khi thuốc phát minh hết thời gian bảo hộ độc quyền để có thuốc giá rẻ hơn là hết sức cần thiết, không chỉ ở Việt Nam, mà cả những nước phát triển. Chính sự xuất hiện của thuốc generic gián tiếp kéo giảm giá thuốc phát minh.

BS Tăng Chí Thượng giải thích mặc dù thuốc generic thường có giá thấp hơn nhiều so với phát minh, đặc biệt là thuốc generic được sản xuất trong nước, thuốc generic vẫn phải được sản xuất theo quy trình tương tự như thuốc phát minh và phải được kiểm tra, kiểm soát chất lượng một cách chặt chẽ. Về nguyên tắc, thuốc generic được cấp phép sản xuất và lưu hành có chất lượng tương tự như thuốc phát minh và được chỉ định thay thế thuốc phát minh.

Hầu hết các quốc gia trên thế giới đều khuyến khích sử dụng thuốc generic thay thế thuốc phát minh nhằm giảm gánh nặng cho quỹ bảo hiểm y tế và người bệnh, kể cả ở các quốc gia có nền kinh tế mạnh như Mỹ, Châu Âu. Việt Nam cũng từng bước tăng tỷ lệ sử dụng thuốc generic, đặc biệt là thuốc generic được sản xuất trong nước.

Như vậy, thuốc generic mặc dù có giá thấp hơn thuốc phát minh do chi phí nghiên cứu ít hơn, nhưng thuốc generic hoàn toàn đáp ứng yêu cầu điều trị. Việc sử dụng thuốc generic, hay thuốc phát minh là quyền và trách nhiệm của bác sĩ lâm sàng sau khi đánh giá tình trạng bệnh và khả năng chi trả của quỹ bảo hiểm y tế, khả năng đồng chi trả của người bệnh. Do đó, việc thay thế thuốc Exjade 250mg bằng thuốc Deferox 500mg tại Bệnh viện Truyền máu Huyết học là hoàn toàn phù hợp với các nguyên tắc trong chỉ định thuốc, đó là: Hiệu quả, an toàn, hợp lý và kinh tế.

Tuy nhiên, việc tư vấn sử dụng thuốc qua phiếu tư vấn như ở Bệnh viện Truyền máu Huyết học là chưa phù hợp và dễ gây hiểu nhầm cho người bệnh. Bệnh viện cần rút kinh nghiệm về hình thức và nội dung tư vấn cho người bệnh. Bệnh viện đã nghiêm túc rút kinh nghiệm về góp ý của đoàn công tác Sở Y tế.